Çocuklarda stresin bedensel ifadesi

Çoğumuz, hayatımızda zorlu dönemlerden geçerken vücudumuzda, duygularımıza eşlik eden fiziksel sıkıntılar yaşarız. Bu duygusal stres, pek çok sağlıklı çocuk ve ergende de, karın ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı ya da kusma şeklinde fiziksel belirtilerle kendini gösterir. Uzman Klinik Psikolog Çiğdem Bilgen, stresin fiziksel olarak ifade edilmesinde bilinmesi gereken gerçekleri açıkladı.

Çocuklarda stres, ne tür fiziksel belirtilerle kendini gösterir?

• Ağrılar (baş ağrısı, sırt ağrısı, karın ağrısı, kas ağrıları)
• Yorgunluk
• Mide bulantısı, kusma
• Nörolojik bozuklukları andıran belirtiler (Çift görme, denge ve koordinasyon kaybı, felç, nöbetler)
• Ergenlik dönemindeki kızlarda hormonal değişikliklere de bağlı olarak sancılar, kramplar, adet düzensizlikleri, iştah kaybı
• Yeme ve uyku bozuklukları

Sebepler ve bilinmesi gereken gerçekler

• Çocuğun yaşadığı fiziksel belirtiler uydurma değildir, bilinçli olarak üretilmez, kontrol edilmez.
• Çocuğun hayatındaki stres faktörü ortadan kalksa ya da azalsa da belirtiler devam eder.
• Duygusal stresi sözel olarak ifade edebilme zorluğu, tıbbi olarak açıklanamayan fiziksel belirtilerin altında yatan en önemli faktörlerdendir. Küçük çocuklarda sıklıkla görülmesinin sebebi, duyguları sözel olarak ifade etmekle ile ilgili güçlük olabilir. Ergenlik öncesi dönemde pek çok çocuk psikolojik stresi fiziksel belirtilerle ifade eder. Ergenlik döneminin zorlu gelişimsel görevleriyle baş etme ile ilgili zorluklar da fiziksel şikayetleri artırır.
• Kişilik özellikleri, problemlerle başa çıkma becerilerinin zayıf oluşu, stresle ilişkili fizyolojik tepkiler ve bunları yorumlama şekli, fiziksel belirtiler göstermeye yatkınlığı artırabilir.
• Ailesel faktörler yatkınlığı artırabilir; fiziksel hastalığı olan biriyle birlikte yaşamak, ebeveynlerden birinin ya da her ikisinin de stresi bedensel yolla ifade edişi, kültürel inançlar, ebeveynlerin aşırı koruyuculuğu, ailedeki bireylerin çok başarılı bireyler oluşu ve bunun çocukta yarattığı baskı, ailede konuşulmayan sırların olması, ebeveynlerin boşanması ya da birbirlerine ve/veya çocuğa karşı kötü davranışlar göstermeleri vb.
• Okulda yaşanan akademik ve/veya sosyal güçlükler fiziksel belirtilere sebep olabilir veya var olan şikayetlerin şiddetini artırabilir.
• Travmatik deneyimler ve fiziksel, cinsel, duygusal istismar da fiziksel belirtilere sebep olan yaşantılardır.

Fiziksel belirtilere eşlik eden durumlar nelerdir?

• Kaygı bozuklukları
• Depresyon
• Davranış bozuklukları
• Akademik problemler
• Okula gitmeyi reddetme
• Sosyal geri çekilme
• Aile içi ilişkilerde bozulma
• Akran ilişkilerinde bozulma

Anne ve babalar çocuklarına nasıl yardımcı olabilirler?

• Çocuğun yaşamında strese neden olan faktörü tespit edin, çocuğu korumak için gerekli önlemleri alın.
• Aile içinde, tüm duyguların kabul gördüğünü her fırsatta gösterin ve dile getirin. Özellikle baş etmesi zor olan yoğun duyguların (kızgınlık, hayal kırıklığı, kıskançlık v.b.) ifade edilebilmesi için güvenli bir ortam yaratın, çocuğa kendi davranışlarınızla örnek olun.
• Çocuğunuzun dile getirdiği fiziksel şikayetlere gösterdiğiniz ilgiyi azaltın. Bu şikayetle baş edebilmek için dikkatini başka bir şeye yönlendirmesine destek olun.
• Çocuğunuzun okula devamsızlık yapmasına izin vermeyin. Bu durumdan öğretmenini de haberdar edin ve revirde geçirdiği zamanların dönüşünde, kendisinin sınıfta olmadığı sırada yapılan dersleri tamamlaması istesin. Fiziksel şikayetler, sınıf içi görevlerden kaçmasına yardımcı olmasın.
• Çocuğunuzun fiziksel şikayet dile getirmediği günlerde ona özel ilgi gösterin ve birlikte eğlenceli aktiviteler planlayın.
• Hastalık dile getirdiği ve okula gitmeyi kesinlikle reddettiği günlerde eğlenceli aktivitelerini ve iletişimi en aza indirin. Puzzle, oyun, televizyon ya da bilgisayara izin vermeyeceğinizi, hasta kişilerin yatakta kalması gerektiğini vurgulayarak canının sıkılmasını sağlayın.
• Çocuğunuzun yanında kendi hastalıklarınızdan, fiziksel şikayetlerinizden bahsetmeyin.
• Kendini başarılı hissettiği aktiviteleri yapması için fırsat yaratın, yüreklendirin.
• Olaylara olumlu bakmaya, neşenizi kaybetmemeye çalışın.
• Problemin uzun süre devam etmesi ve çocuğunuzun günlük yaşamını etkilemeye başlaması halinde psikolojik yardım almak için mutlaka bir uzmana başvurun.