Çocuklarda büyüme geriliğinin nedenleri

“Büyüme geriliğini tanımlayabilmek için öncelikle, normal büyümenin nasıl olduğunu anlamak gerekmektedir” diyen Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Doç. Dr. Zehra Aycan, büyüme geriliğinin nedenlerini anlattı.

Büyüme, vücudun en küçük birimi olan hücrelerin sayısı ve büyüklüklerinin artması sonucu oluşurken, gelişme ise bu hücrelerin fonksiyon kazanması, belli işlevleri yerine getirebilecek olgunluğa erişmesidir.

Çocuklarda büyüme ve gelişme her yaş grubunda, kız ve erkek cinsiyette farklılıklar göstermektedir. Çocuklar, her yaşta aynı hızda büyümezler. Benzer şekilde, her yaş grubu için büyümeyi olumlu ya da olumsuz etkileyen faktörler de değişik oluşturmaktadır. En hızlı büyüme, anne karnında, ilk 2 yaşta ve ergenlik döneminde kendini göstermektedir.

Büyüme geriliğinin nedenleri

Büyüme, canlıların temel bir özelliği olup insan yavrusunun büyümesi, genetik olarak programlandıktan sonra birçok çevresel faktörün ve hormonların etkileşimi ile gerçekleşmektedir.

Normal büyüme ve gelişme, sağlığın en önemli göstergelerinden birisidir. Normal büyüme için; sağlıklı hücre yapısı, yeterli beslenme, sportif aktivite, büyümeyi etkileyen hormonların ve büyüme faktörlerinin varlığı gereklidir. Büyüme, öncelikle hücrelerin bölünerek çoğalması ile başlar. Bunu hücrelerin genişlemesi ve belli işlevleri kazanması takip eder. Tüm bu aşamaların sağlıklı ilerleyebilmesi için, bireyin büyüme faktörlerinin ve genetik yapısının sağlıklı olması gereklidir.

Doğumdan önce büyüme genellikle; bebeğin yaşadığı ortamın yani annenin sağlık durumu, beslenmesi, hastalıkları ile yakından ilişkiliyken doğumdan sonra büyümeyi etkileyen faktörler değişiklik gösterir. Doğumdan sonraki ilk 2 yaşta çocuğun dengeli beslenmesi, hastalıklardan korunması ve sevgi ortamında büyütülmesi de çok önemlidir. Bununla birlikte büyümeyi sağlayan birtakım hormonlar vardır ki, bunların en önemlisi "büyüme hormonu" dur.

Büyüme nasıl değerlendirilir?

Büyümenin değerlendirilmesinde, yalnızca boyun ölçülmesi yeterli değildir. Boy uzunluğu ve boy uzama hızı, vücut ağırlığı ve ağırlık artış hızı, baş çevresi ve baş çevresindeki artış hızı ve vücut bölümlerinin birbirlerine oranı bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Ayrıca bu tespit sırasında, her çocuğun anne ve baba boylarına göre genetik potansiyeli değerlendirilmeli ve hedef boyları belirlenmelidir.

Büyümenin değerlendirilmesinde, ülkeler arasında da farklılıklar vardır. Bir ülke çocuğu için normal kabul edilen boy, diğer bir ülke çocuğunda kısa ya da uzun olabilir. Bu nedenle, her ülkenin kendi standartlarında çocuklarının boylarını değerlendirmeleri esastır.

Tek bir ölçüm yapılan çocuk, bu eğrilerde normal olabilir. Oysa bu çocuğun boyunun, önceki ölçümlerde büyüme eğrisinin üstlerinde seyrederken, bir basamak alt çizgiye geçmesi de normalden sapmasıdır. Bu durumun mutlak olarak araştırılması gereklidir. Sonuç olarak, büyümenin doğru değerlendirilmesi için, çocuklarımızın düzenli olarak izlenmesi gerekmektedir. Ancak bu şekilde; boy kısalıklarını, büyüme geriliklerini ve buna sebep olan hastalıkları daha erken yakalama ve tedavi etme şansına sahip olabiliriz.