Çocuklarda büyüme geriliği nedir, nasıl anlaşılır?

Çocuklar, her yaşta aynı hızda büyümezler. Benzer şekilde, her yaş grubu için büyümeyi olumlu ya da olumsuz etkileyen faktörler de değişiklik gösterebilir. Büyüme geriliğinin nedenleri, tedavisi ve daha birçok şey haberimizde gizli!

Büyüme Geriliğinin Nedenleri

Normal büyüme ve gelişme, sağlığın en önemli göstergelerinden birisidir. Normal büyüme için; sağlıklı hücre yapısı, yeterli beslenme, sportif aktivite, büyümeyi etkileyen hormonların ve büyüme faktörlerinin varlığı gereklidir. Büyüme, öncelikle hücrelerin bölünerek çoğalması ile başlar. Bunu hücrelerin genişlemesi ve belli işlevleri kazanması takip eder. Tüm bu aşamaların sağlıklı ilerleyebilmesi için, bireyin büyüme faktörlerinin ve genetik yapısının sağlıklı olması gereklidir.

Doğumdan önce büyüme genellikle; bebeğin yaşadığı ortamın yani annenin sağlık durumu, beslenmesi, hastalıkları ile yakından ilişkiliyken doğumdan sonra büyümeyi etkileyen faktörler değişiklik gösterir. Doğumdan sonraki ilk 2 yaşta çocuğun dengeli beslenmesi, hastalıklardan korunması ve sevgi ortamında büyütülmesi de çok önemlidir. Bununla birlikte büyümeyi sağlayan birtakım hormonlar vardır ki, bunların en önemlisi "büyüme hormonu" dur.

Büyüme Geriliğinde Erken Tanının ve Tedavinin Önemi

Annenin hamilelik döneminde veya doğumda bir sorun yaşayıp yaşamadığı, büyüme geriliğinin ne zaman başladığı, beslenme bozukluğu olup olmadığı, geçirilen hastalıklar ve kullandığı ilaçlar, travma öyküsü, ailede benzer çocuklar ve kısa boylu bireyler olup olmadığı sorgulanarak, elde edilen ipuçları değerlendirilmelidir.

Daha sonra hastanın; boy kısalığının derecesi, genetik boy potansiyeli, vücut oranlarının değerlendirilmesi ve sistemik muayenesi yapılmalı ve elde edilen veriler ışığında gereken laboratuar testleri istenmelidir. İlk aşamada büyüme geriliğine neden olacak; kansızlık, karaciğer, böbrek hastalıkları, çölyak hastalığı, idrar muayenesi ve tiroit hormonlarına bakılır.

Büyüme geriliklerinde izleme çok önemlidir. Tüm çocukların, doğumdan itibaren 2-3 ayda bir boy ve kilo artışlarının düzenli olarak izlenmesi ve boyu kısa bulunan veya boy uzamasında duraklama olan çocukların değerlendirilmeleri gerekmektedir. Maalesef bu ideal yaklaşım, ülkemizde bütün çocuklara uygulanamamaktadır.

Bu nedenle; ailelerin bilinçlendirilmesi, konu ile ilgili eğitim almaları, okul taraması gibi yöntemlerle daha erken dönemde boy kısalığı olan çocuklar tespit edilerek nedenleri araştırılmalı ve gereken tedaviler önerilmelidir. Yaşıtlarına göre boyunun kısa olduğunu fark eden veya büyümesinde bir duraklamadan şüphelenen ailelerin, çocuklarını doktora götürmeleri de önemlidir. Erken tanı ile sorunu tespit edilen alan çocukların, uygun tedavi ile boyları kabul edilebilir şekilde normal düzeye getirilebilecektir.

Büyüme Geriliği Çocukları Psikolojik Olarak Nasıl Etkiler?

Tüm dünyada, uzun boylu insanların özgüvenlerinin daha yüksek olduğu bilimsel bir gerçektir. Bu anlamda, kısa boylu çocukların bu durumdan etkilenmeleri kaçınılmazdır. Nitekim hastalarımızın ebeveynlerinde, çocuğunun arkadaşlarından daha kısa olduğu için mutsuz olduğunu, kendini toplumdan uzaklaştırdığını ve okul başarısını bile olumsuz etkilediğini sıkça işitiriz. Çocukların bir kısmı, oluşan sıkıntılı ruh halini atlatabilirken, çoğunluğu için bir örselenme yaratmakta ve bu durum nedeniyle psikolojik destek almalarını gerektiren durumlar ortaya çıkabilmektedir.

Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı 
Doç. Dr. Zehra Aycan