Çocuklarda bayılmanın altındaki neden araştırılmalı

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Çocuk Nöroloji Bölümü Uzmanı Prof. Dr. Sabiha Aysün, çocuklarda bayılma ile ilgili önemli bilgiler aktardı.

• Aniden yere yığılma ve kısa süreli bilinç kaybı ile karakterize bir durumdur. Genellikle öncesinde solma, göz kararması, bulantı ve terleme olur. Seyrek olarak dudak kenarında çekilmeler ve idrar kaçırma gözlenebilir. Beyine giden kan miktarının azalması kan şekeri ve oksijen içeriğinin düşmesi sonucu ortaya çıkar. Beyinin bu gereksinimleri sağlamaya yönelik bir koruma mekanizmasıdır.

GÖMLEK YAKASI ÇOK SIKI OLMAMALI

• Ortostatik hipotansiyon/ vazovagal senkop: Damar gerginliğinin ani azalması sonucu tansiyonda düşme, nabızda yavaşlama ve kalp atımı durması ile karakterizedir. Uzun süre ayakta ve hareketsiz kalma, aniden ayağa kalkma, ani ve şiddetli ağrı, üzücü haber alma, idrar kesesinin hızla boşaltılması, ıkınma, dar yakalı gömlek giymek, banyoya girme ve çıkma, endoskopi uygulamaları bir refleks yolu ile tansiyon düşmesine neden olur.

• Ortostatik hipotansiyon her yaşta görülebilse de ergenlerde daha sıktır. Acele, ağrı, kan görme, sıcak havuz, kalabalık ortamlarda uzun süre yatma, alkol alma kolaylaştırıcı rol oynar.

EGZERSİZ SONRASI BAYILMALARA DİKKAT

• Kalp hastalıkları: Kalp kası, kalp kapakçıkları veya ileti sistemi hastalıklarında bayılma olabilir. Genellikle egzersiz sonrasında görülür. Bayılma öncesi veya genel olarak bu kişilerde çarpıntı ve düzensiz kalp atımları vardır. Ailede bayılma veya ani ölüm öyküsü kalple ilgili neden için ipucu olabilir.

• Morarmaya neden olan kalp hastalıkları, aort kapak darlığı, ileti bozukluğu, (hasta sinüs sendromu, uzamış QT) bulunanlar ve ameliyat geçirmiş kalp hastaları yakından izlenmelidir.

KRONİK HASTALIKLARDA DA GÖRÜLÜR

• Kan şekeri düşmesi: Uzun açlık dönemi sonrası, şeker hastalarında diyete uymamaları ve tedavilerinin iyi düzenlenmemesi durumlarında görülebilir. Sağlıklı çocukların şeker hastalarının kullandığı ilaçları veya kan düzeyini düşüren başka ilaçları alması kan şekerini düşürerek bayılmaya neden olabilir. Küçük çocuklarda kazara, ergenlerde özenti ile alınan alkol de şeker düşmesine yol açabilir.

• Epilepsi: Bazı türlerinde (atonik epilepsi, astatik epilepsi) ani bilinç kaybı ve yere yığılma olabilir. Ağız köşesinde çekilmeler, dil ısırması ve idrar kaçırma gözlenebilir. Bu durum seyrek de olsa vazovagal bayılmalarda gözlenebilir ve iki durumun ayrımı uzmanlar için de zordur. Diğer yandan hipotansiyon sırasında hipoksi gelişebileceğinden gerçek epilepsi nöbetine neden olabilir,ayırıcı tanıyı güçleştirir. Beyin elektiriksel aktivitesinin yazdırılması bir ölçüde yardımcı olur.

NEFES TUTMA İLGİ ÇEKMEK İÇİN KULLANILABİLİR

Nefes tutma nöbetleri: Ağlama, sinirlenme ve başı bir yere çarpma sonucu solunum durması ardından morarma veya solma görülür. Bu durum beş yaşından sonra kaybolur. Çevredekilerin aşırı ilgi ve endişesi farkedilirse bilinçli olarak nefes tutarak bayılma öğrenilir. İsteklerini gerçekleştirme, sorumluklarından kurtulma İçin kullanılabilir.

• Solunumun nefes aldıktan sonra durması halinde solukluk, nefes verdikten sonra morarma görülür. Bu ataklar sırasında ağız kenarında çekilmeler olabilir. Hasta oksijensizlik nedeniyle nadirde olsa gerçek epileptik nöbet geçirebilir.

• Görünüm kötü olsa da iyi huylu bir bayılmadır. Çok nadir olarak ölüm görülebilir. Aileyi aydınlatmak, tedavi gerektirmediğini belirtmek yeterlidir. Atak süresini kısaltmak ve öğrenilme sonrası bilinçli nefes tutmayı önlemek için atak başlarken dikkati başka bir obje veya eyleme yöneltmek, telaşlanmamak ve korkmamak gerektiği söylenmelidir.

• Psikojenik bayılmalar: İlgi çekmek, zor bir durumdan kaçmak veya sorumluluktan kurtulmanın yarattığı kaygıyla bayılmalar gözlenebilir. Bazı durumlarda bilinç dışı, fiziksel bir belirti veya bulgu olmadan (konversiyon) görülür, bazen de bilinçli olarak yapıldığı saptanır (simülasyon). Muayene bulguları ayırt edilmesinde yardımcı olur. Ancak kişinin kendi tarafından uygulanan bazı yöntemlerle gerçek bayılmaya neden olabileceği akılda tutulmalıdır. Diğer yandan altta yatan psikolojik hastalık olasılığı açısından çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanının görüşlerine başvurulmalıdır.

• Sistemik hastalıklar: Bazı hastalıklar beyin kan akışında azalma, kan şekeri ve oksijeninde düşme veya toksik maddeler üretme yüzünden bayılmalara neden olabilirler. Önceden hastalığı bilinmesi, atağın uzun sürmesi, hastalığa özel belirti ve bulguların varlığı ile tanınabilir. Merkezi sinir sistemi hastalıklarında bayılmalar da ani gelişişr ama uzun sürerler.

TEKRARLAYAN BAYILMA NÖBETLERİ TAKİP EDİLMELİ

• Bayılan kişi kısa sürede kendine geldiği için özel bir yaklaşım gerekmez. Yatar durumu korumak ve bacakları hafifçe yukarı kaldırılmak yeterlidir. Açık bir neden yoksa tam kan sayımı, kan şekeri, kan oksijen düzeyi, vitamin B12 ve vitamin D düzeyleri belirlenmeli ve EKG elde edilmelidir. Sonuçları normal olan hastalar kolaylaştırıcı nedenler yönünden uyarılmalıdır. Bayılmalar tekrarlarsa ileri kardiyolojik incelemeler (ekokardiyografi, tilt testi, holter) yapılmalıdır. Bir neden saptanamazsa hasta nörolojik yönden değerlendirilmelidir.