Çocuklar neden sık sık enfeksiyon geçirir? Enfeksiyon nedenleri, belirtileri, tedavisi...

Enfeksiyon, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülen bir hastalık türüdür. Enfeksiyöz etkenlerin yani mikropların neden olduğu hastalıklara direnmeyi bağışıklık sistemi sağlar. Bağışıklık sistemi veya immün sistem 3 ana unsurun bir arada işlediği bir sistemdir bunlar;

1-Fizik bariyerler (cildimiz, burun içi kıllar ve mukozalar, solunum yolu tüycükleri, bağırsak içerisindeki mukozalar birer fiziki bariyerdir) 

2-Hücreler (kan içerisindeki savunma hücreleri T lenfositleri, B lenfositleri, makrofajlar gibi )

3- Çözünür maddeleri (antikorlar, interlökinler dediğimiz kısımlar ) içeren farklı savunma mekanizmalarından oluşur.

Bağışıklık nedir? Çocukların bağışıklığını nasıl güçlendirebiliriz?

Bağışıklık sistemi yani immün sistem, bireyin çevresindeki milyonlarca mikroorganizmaya karşı konağı iki şekilde tanır ve yok eder. Bunların ilki mikrobun vücuda girmesiyle hemen başlayan özgül olmayan yani seçici olmadan yok eden sistemdir. Biz buna doğal (innate) immün yanıt deriz. İkincisi ise daha sonra mikroorganizmanın vücuda girdiğinde tanımasını sağlayan ve gelecekteki enfeksiyonlara karşı vücutta hazır bekleyen spesifik yani özgül gelişen yanıttır. Aşılarda genelde vücuda mikroba ait bazı parçalar veya doğrudan zayıflatılmış mikroplar vücuda verilir. Vücudun bunu tanıması sağlanarak ilerde gerçek enfeksiyon vücuda girdiğinde vücut hemen kendini savunur işgal olmadan mikrobu yok eder. Bunu sağlayan yanıt ikincil yani spesifik bağışıklıktır. Bu genetik olarak değil sonradan kazanıldığı için kazanılmış bağışıklık denir.

İşte bu kazanılmış bağışıklık yeni doğan bebek veya okul öncesi çocuklarda mikropla karşılaşma olmadığı için çocuklar korumasızdır. Genelde aşılarla bu koruma erken yaşlara çekilmekle birlikte milyonlarca çeşit mikrop olduğundan çocuk her farklı mikrop ile karşılaştığında enfeksiyon geçirir. Bu çocukların zamanla bütün mikropları tanır hale geldiğinde az enfeksiyon geçireceği anlama gelir. Yani izole kalmış bir bebek kreşe verildiğinde oradaki mikropları daha önce vücudu bilmediğinden onlarla savunma sistemiyle koruma yapar. Bu korumanın sonucunda biz de bunu ateş, öksürük, ishal gibi belirtilerle gözleriz. Yani çocuğumuz mikrobu tanıyıp yok ettikçe güçlenecek ve sık enfeksiyon geçiriyor olacaktır.

Bu şekilde her iki sistem (hem doğal hem de kazanılmış bağışıklık sistemi) ardışık olarak görevlerini yaparak konağın hayatını sağlıklı sürdürmesini ve enfeksiyonlara direnç kazanmasını sağlar. Fakat bazı çocuklarda bu iki sistemde doğru işlemeyen ve bozuk olan kısımlar olabilir ve bir türlü bağışıklık sistemi kendini geliştiremez. Bu duruma ise bağışıklık sistemi zayıf veya bağışıklık sistemi yetmezliği diyoruz

Her sık enfeksiyon geçiren çocukta bağışıklık sistemi bozukluğu var diyemeyiz. Bunu testlere bakıp karar vermek gerekir. Çoğunlukla bu sık enfeksiyon geçirme normal gelişim sürecinin bir parçası olmaktadır.

Küçük çocukların enfeksiyonlara eğilimi birçok etmene bağlıdır;

1. Bağışıklığın tam olarak oturmaması (bu genelde 7 yaşa kadar süren bir süreçtir)
2. Enfeksiyon etkeni ile ilk kez karşılaşma
3. Kötü sağlık ve beslenme koşulları
4. Kalabalık ev ortamı
5. Yuva ve okul ortamında hasta kişiler ile sık temas

Anne sütü alan bebekler 6 aya kadar enfeksiyon geçirmezler

Emen bebekler genelde ilk 4-6 ay enfeksiyon geçirmezler. Çünkü anne karnında bazı annenin koruyucu sistemi proteinleri bebeğe geçmiştir. Bu proteinler de genelde 4-6 ay sonra bebeğin vücudunda kalmamakta ve parçalanmaktadır. Bu nedenle anne sütü alan bebekler süt içerisindeki bazı koruyucuların etkisinden dolayı mama alan bebeklerden daha az hastalanabilmektedir.

Çocukluk çağında normal kabul edilen sayıdan daha fazla enfeksiyon geçiren veya üst solunum yolu enfeksiyonunu takiben ciddi komplikasyonların görüldüğü çocuklar ‘sık hastalanan çocuk’ olarak tanımlanır. Sık hastalanan çocuk genelde basit bir enfeksiyon sonrası daha da kötüleşen ve enfeksiyon süresi normalden uzun süren veya sıklığı normal yaşıtlarına göre çok daha fazla olan çocuklardır. İlkokul birinci sınıftaki tüm çocuklar ayda bir kez hastalanırken, o sınıfta bir çocuk 7-8 defa hastalanıyorsa sık enfeksiyon geçiren çocuk olarak düşünülebilir.

Çocuğumuzun enfeksiyon geçirdiğini nasıl anlayabiliriz?

Aşağıda bazı değerlerden fazla olan durumlar sık enfeksiyon geçiren çocuk olarak tanımlanabilir. Tabi bu tanıları hekim koymalıdır. Çünkü aileler basit bir burun akmasını da orta kulak iltihabı yerine koyabilirler. İlk 5 yaş genelde çocukların enfeksiyonlara yatkın olduğu dönemlerdir. Çünkü bağışıklık hala kendini geliştirmektedir.

Kreşe gitmek, atopi öyküsü, kalabalık ortamda yaşamak ve sigara maruziyeti de sık enfeksiyon ile birliktedir. Özellikle kreşe ve okula giden çocuklarda yılda 6-8 kez üst solunum yolu enfeksiyonu ya da 1-2 kez basit gastroenterit görülebilmektedir. Bu durum çoğu zaman ebeveynlerin endişe ile doktora başvurmalarına ve çocukların gereksiz tetkik edilmesine yol açmaktadır.

Çocuğunuzun yılda kaç kez hastalandığına dikkat edin

Tekrarlayan enfeksiyonların tanımlanmasında, enfeksiyonun sayısı ile birlikte şiddeti, uzun sürmesi, tedaviye dirençli olması, alışılmadık mikroorganizmalar ile oluşması ve alışılmadık komplikasyonların görülmesi de dikkate alınmalıdır.

Beş yaşın altındaki sağlıklı çocuklar; 4-9 kez/yıl üst solunum yolu enfeksiyonu

1 yaş altı küçük sağlıklı çocuklarda AOM (kulak iltihabı)  ortalaması; her 5 çocuktan 3 ü yılda 1 kez her 5 çocuktan 1 i ise yılda 3 den fazla olabilmektedir.

3 yaş altı çocuklarda yılda her 5 çocuktan 4’ü bir kez kulak iltihabı yarısına yakını ise 3 veya daha fazla kulak iltihabı olabilmektedir.

1-5 yaş arası çocuklarda idrar sıklığı ise çok azdır. 100 çocuktan 2’si gibi.

İshal sıklığı ise 2-3 kez yıl ama kreşe gidiyorsa yılda 5 defaya kadar çıkabilmektedir.

Çocuğunuzun bağışıklığı güçsüz mü?

Peki, hangi durumlarda çocuğumuzda bağışıklık yetmezliği aklımıza gelmelidir?

Öykü dikkatle alınmalı ve aşağıdaki bilgilere ulaşıldığında hasta mutlaka savunma sistemi yani immünolojik açıdan incelenmelidir.

 1- Bir yılda 8’den fazla üst solunum yolu enfeksiyonu geçiriyorsa

2- Bir yılda 2’den fazla ciddi sinüs enfeksiyonu geçiriyorsa

3- 2 aydan uzun süren etkisiz antibiyotik kullanımı olmuşsa

4- Bir yılda 2’den fazla pnömoni yani zatürre olmuşsa

5- Büyüme ve gelişme geriliği varsa

6- Yineleyen cilt, derin doku veya organ apseleri

7-Bir yaşından sonra ağızda veya ciltte süreğen mantar enfeksiyonu oluyorsa

8- Enfeksiyonu iyileştirmek için damar içi antibiyotik kullanımı gereksinimi sıksa

9- 2’den fazla derin doku yerleşimli enfeksiyon varsa

10-Ailede pimmün yetersizlik öyküsü varsa

Ayrıca bu 10 belirtiye ek olarak aşağıda sıralanan belirtilerde primer immün yetersizlik hastalıklarını akla getirmelidir;

11- Canlı aşıya bağlı komplikasyonlar olduysa

12- Atipik bir enfeksiyon etkeni ile hastalık olmuşsa

13- Nedeni bilinmeyen egzama varsa bağışıklık yetmezliği akla gelmelidir.

Tüm bunlara baktığımızda ilk beş yaş bazen 7 yaşa kadar çocuklar savunma sistemleri mikroplarıyla tanışma ve direnç gelişimi nedeniyle risk altındadır. Bu durum ise karşımıza aksıran, öksüren, burun akması geçmeyen vb. belirtilerle çocuklar çıkarmaktadır. Bağışıklık yetmezliği tanısı çok nadir bir durumdur çoğu durum normal sürecin bir sonucudur.

HÜRRİYET AİLE ÖZEL