Çocuğunuzun 2 saate bir tuvalete gitmesini sağlayın!

Çocuklarda idrar kaçırma sık görülen bir durum. Çocuk Ürolojisi Uzmanı Murat Dayanç, çocuklarda idrar kaçırma nedenlerini ve bu probleme karşı yapılması gerekenleri sıraladı.

İdrar kaçırma şikayeti genel bir belirtidir. Kabaca 2 grupta incelenir.

 1- İstenmeyen yer ve zamanda gerçekleşen fizyolojik idrar yapma (enürezis)

Enürezis, tek başına gece olabileceği gibi hem gece hem de gündüz olabilir. Sadece gece gerçekleşen idrar kaçırma durumunda çocuğun başka bir şikayeti yoktur. Buna ‘Enürezis Nokturna’ denilir. Bu durum 5 yaşından büyük çocuklarda tedavi edilmelidir.

2- Kontrol edilemeyen idrar kaçırma (inkontinans)

Enürezis dışındaki tüm idrar kaçırma durumlarıdır. Sürekli ve aralıklı olabilir. Başlıca 3 nedeni vardır.

• Sinir sistemini ilgilendiren bir hastalıktan kaynaklanan,(omurilik anomalileri) mesanenin depolama yetersizliği, boşaltma yetersizliği veya hem depolama hem de boşaltma fonksiyonunun yetersizliği şeklinde olabilir. Buna nörojenik mesane denmektedir.
• Nörolojik veya anatomik bir neden olmaksızın idrar kaçırılması. Bu grup fonksiyonel inkontinans olarak adlandırılır. Yanlış edinilmiş işeme alışkanlıklarından kaynaklanan nörolojik veya anatomik bir neden olmaksızın meydana gelen idrar kaçırmasıdır. En sık görülen gurup budur.
• Yapısal nedenlerden kaynaklanan idrar kaçırma. Doğumsal mesane idrar kanalı anomalilerinden kaynaklanabildiği gibi edinsel olarak travma sonrasında ortaya çıkabilir.
• Basit bir idrar kaçırma belirtisinin arkasında sebepleri sayılan bu kompleks sorunlar olabilir. Bu nedenle tanının doğru konması ve uygun tedavi edilmesi gerekir.

Tuvalet eğitimi döneminde nörolojik ve anatomik olarak normal bazı çocuklarda yanlış edinilmiş işeme alışkanlıkları neticesinde ortaya çıkan işeme fazındaki bozukluklara işeme bozuklukları denir. Bu bozukluk gündüz idrar kaçırılmasının en önemli nedenidir. İşeme bozukluğunun en sık bulgusu sık sık ve az miktarda işemedir. Bu durum sıklıkla ani işeme isteğinin gelmesi ve tuvalete gidene kadar idrar kaçırma ile beraber olur. Diğer bir işeme bozukluğu ise günde sadece bir veya iki kez işemektir ki buna işeme ertelemesi (tembel mesane) adı verilir. Günümüzde bilgisayar ve televizyon karşısında fazla zaman geçirmek için çocukların değişik manevralarla idrarını tutmaya çalışması, işeme fonksiyon bozukluğunun en önemli nedenlerindendir. Bu durumu önleyebilmek için düzenli işeme saatleri düzenlenmelidir.

Çocuklar neden idrar kaçırır?

Pelvik taban kasları, leğen kemiğinin ön kısmı ve kuyruk sokumu kemiği arasında hamak gibi asılı duran kas tabakalarıdır. Bu kaslar idrar ve dışkı kontrolü için çok önemlidir. işemek ve dışkılamak istenildiğinde gevşeyerek işemeye ve dışkılamaya yardımcı olur. Diğer zamanlarda belli bir kas tonusuna ulaşarak idrar ve gaita kontrolünü sağlar. Pelvik taban kasları zayıf veya olması gerektiğinden daha kasılı ise pelvik taban düzgün çalışmayabilir. Zayıf ise idrar tutmada güçlük olurken, olması gerekenden daha kasılı ise mesanenin tam boşalamamasına neden olabilir. Bu da mesane dinamiğinin bozulmasına yol açar. İşeme bozukluklarının tedavisinde idrar kanalı çevresindeki kaslara yönelik biofeedback tedavisi oldukça başarılı ve etkindir.

Pelvik taban kaslarını kasmak zor bir iş ancak gevşetmek çok daha zor bir durumdur. Eğer çocukta pelvik taban kası normalden daha fazla kasılı ise çocuğun bunu hiçbir destek almadan kendi farkındalığıyla gevşetebilmesi oldukça zordur. Bu yüzden böyle bir durumda biofeedback tedaviyle pelvik taban farkındalığı sağlanabilir ve gevşeme öğretilir. Biofeedback tedavide makatın ön tarafının iki yanına 2 adet elektrot bağlanır. Bu elektrotlar bilgisayardaki özel bir oyun programı ile bağlantı sağlayarak pelvik taban kaslarını kasmayı ve gevşetebilmeyi öğrenmede yardımcı olur. Çocuk ekranda gördüğü tırtılın, uçağın kendisi olduğunu farz eder. Pelvik taban kaslarını kullanarak oyunun gerekliliklerini yerine getirir. 8-10 seanslık bir tedavi ile pelvik taban kaslarını doğru kullanmayı öğrenir. Pelvik taban rehabilitasyonunun yanı sıra ebeveyne verilen mesane eğitim programlarıyla ilaca ve cerrahiye gerek kalmadan anne, çocuk ve hekim üçlüsünün disiplinli çalışması sonucu normal işeme fonksiyonu kazandırılır.

İdrar kaçırma tedavisinde uyulması gereken başlıca kurallar

• Beslenme alışkanlıkları ve günlük sıvı alımı düzenlenmelidir.
• Çocuğun işeme için acele etmemesi gerektiği anlatılmalıdır. Çocuk işerken kendini rahat bırakmalıdır. Özellikle pelvik taban kaslarını rahat bırakması çok önemlidir. Bunun için işeme esnasında sayı sayması, şarkı söylemesi istenebilir. İşeme bittikten sonra çocukların aceleyle kalkmamaları biraz daha bu pozisyonda kalmaları öğretilmelidir. Bu mesanede idrar kalmaması açısından çok önemlidir.
• Kabızlık yakınması varsa derhal önlem alınmalıdır.
• Gün içerisinde 2 saatte bir tuvalete gitmesi sağlanmalıdır. Gerekirse ikili işeme önerilir. Çocuk çişini yaptıktan 5 dakika sonra tekrar tuvalete oturtulur ve kalan çişini yapması istenir.
• Eğer gece işemesi varsa yatmadan 2 saat önce sıvı alımı kısıtlanmalı, yatmadan hemen önce tuvalete gitmesi sağlanmalı. Uyuduktan 2 saat sonra tamamen uyandırılıp çocuğun kendi başına tuvalete gitmesi sağlanmalıdır. Kesinlikle bez kullanılmamalıdır.
• Ceza uygulanmamalıdır.
• Bir çizelge hazırlanmalı, çocuğunuz çiş yaptığı günlerde bulut, yapmadığı günlerde güneş çizilmeli. Güneşler ne kadar çok olursa o oranda ödüllendirilmeli. Bu çizelge en az 2 ay istikrarlı bir şekilde uygulanmalıdır. Çocuğunuz idrar kaçırıyorsa kendi kendine geçer diye beklemeyin. Mutlaka bir çocuk üroloğu ile temasa geçin. Damla damla bile olsa idrar kaçırma çok önemli bir problemdir. Tedavi edilmediği takdirde böbrek yetmezliği gibi ciddi üriner problemlere yol açabilir.