Çocuğunuzu istismardan korumak için…

Çocuklara kötü muamele, çocuk istismarı ve ihmali ile çoğu zaman eş anlam taşır. Dünya Sağlık Örgütü, çocuk istismarını şöyle tanımlıyor: “Çocuğun sağlığını, fiziksel ve psiko-sosyal gelişimini olumsuz etkileyen, bir yetişkin, toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da bilmeyerek uygulanan tüm davranışlar çocuğa kötü muameledir.”

Cinsel istismara maruz kalan çocukların yaşa göre dağılımları incelendiğinde; %30’unun 2-5, %40’ının 6-10, %30’unun 11 - 17 yaş grubunda olduğunu görülmekte. Bir başka deyişle olguların %70’ini küçük yaş grubu oluşturmaktadır. Yurt içi yayınlarda ise kız/erkek oranı birbirine yakın bulunmuştur. İstismarcıların %96’sı erkek, %80’i de çocuğun tanıdığı birisidir.

Çocuk istismarı türleri

• Fiziksel istismar: Fiziksel istismar çocuğun fiziksel zarar görmesiyle ortaya çıkar. Genelde ebeveynden zarar gören çocuk için tıbbi yardıma geç başvurulması ve eski yaraların çokluğu ile anlaşılabilir. Fiziksel istismarın yinelenme oranı %20'dir.
• Cinsel istismar, pedofili: Çocukların cinsel yollarla istismar edilmesidir. Çocuğun rutinlerinin bozulması, intihar girişimi, okuldan kaçma, asosyal davranış bozuklukları, içe kapanıklık en önemli belirtilerdir.
• Duygusal istismar: Çocuğun psikolojik olarak sözel yolla istismar edilmesidir. Azarlama, hakaret etme, küçümseme, tehdit etme, suçlama, çocuğa küsme, yokmuş gibi davranma, çocukla alay etme duygusal istismarlardan bazılarıdır. İstismar tiplerinden biri tek başına olabileceği gibi, birden fazlası aynı çocukta var olabilir. Özellikle duygusal istismar hemen hemen her zaman diğer istismar tipleriyle beraber görülür.
• İhmal: İhmal, çocuğa bakmakla yükümlü kişinin bu yükümlülüğünü yerine getirmemesi, çocuğu fiziksel ya da duygusal olarak ihmal etmesidir. Beslenme, giyim, tıbbi gereksinimler, duygusal ihtiyaçlar veya optimal yaşam koşulları için gerekli ilgiyi göstermeme şeklinde tanımlanmaktadır. Büyüme geriliği olan, psiko-sosyal uyum güçlüğü çeken, eğitim ihtiyaçları karşılanmayan, koruyucu sağlık hizmetlerinden yararlandırılmayan çocukta ihmal akla gelmelidir.
• Bilerek zarar verme: Çoğunlukla anneler sorumludur. Anne ya da babanın çocuğa bilerek, isteyerek zarar vermesidir. Bu davranıştan sonra genellikle tıbbı yardım alırlar.

Çocuklar neler yaşadıklarından neden bahsetmezler?

• Kendilerine inanılmayacağını düşünebilirler.
• Başlarının belaya gireceğinden korkabilirler.
• İstismarcının tehdidinden korkabilirler.
• İstismarcıyı korumak isteyebilirler, istismarcıyı sevebilir ama yaptıklarını sevmezler.
• Nasıl anlatılacağını bilmeyebilirler.
• Cinsel şiddet içeren davranışların yanlış olduğunu bilmeyebilirler.
• Arkadaşları tarafından dışlanmaktan korkabilirler.
• Homofobik bir çevrede yetişti iseler, homoseksüel olarak adlandırılmaktan korkabilirler.
• Büyükleriyle (otorite ifade edenlerle) cinsel konuları konuşmaktan utanabilirler.
• İstismarcı tarafından şikayet etmenin kötü bir şey olduğuna ikna edilmiş olabilirler.
• İyi çocukların cinsellikle ilgili sözcükleri (ayıp olduğu söylenerek) kullanmamaları gerektiği kendilerine söylenmiş olabilir.
• Cinsellik ve/veya cinsel taciz, istismar hakkındaki bilgisizlikleri sebebiyle yapılanı kavrayamayabilirler, nasıl adlandırıp anlatacaklarını bilemezler, bocalarlar.
• Kendilerine yapılanı engellemeye çalışmadıklarından suçluluk duygusuna kapılıp sessizleşebilirler.
• İstismarcının yaşı ve/veya aile içinde iktidar konumunda bulunuşu sebebiyle ona mutlak güven duyup itaat etmeleri gerektiğine inanıyor olabilirler.
• Eğer istismar sırasında cinsel olarak uyarıldılar, zevk aldılar ise istismarcının yaptıklarının kendi rızaları ile gerçekleştiğine inanabilirler.
• Bahsetmeyi denediği zamanlarda kendisine inanılmamış, suçlanmış empati kurulmadan azarlanmış oldukları için susmayı tercih edebilirler.
• Cinsel istismarı anlattıkları kişiler tarafından, tekrar istismara uğramaktan korkabilirler.
• Cinsel istismar anında kilitlenip kendilerini dış-iç tepkilere kapamışlarsa istismarın sözünü etmeyi denerken de aynı şekilde bir tepkilenme yaşayarak engellenebilirler.
• Şiddet, cinsel şiddet, cinsellik hakkında yeterli bilgiye sahip olsalar dahi yaşadıklarını cinsel istismar olarak adlandırmaktan korkabilir, özellikle istismarcıları bir yakınları ise yaşadıklarından emin olmakta zorlanabilirler.
• Yapılan eylemin aşağılayıcı, baskılayıcı niteliğinden dolayı utandıklarından saklayabilirler.

Çocukları istismardan korumak için neler yapılabilir?

• Çocuğunuza ev adresinizi ve telefon numaranızı öğretin.
• Kaybolursa kime başvurması gerektiğini öğretin.
• Tanımadığı kişilerden sakınması gerektiğini öğretin.
• Çocuğunuzun halka açık yerlerde tuvalete tek başına gitmesine izin vermeyin.
• Arabada yalnız bırakmayın.
• Çocuğunuzun nerede olduğunu daima bilin.
• Arkadaşlarını ve arkadaşlarının ailelerini tanıyın.
• Aktivitelerine siz de katılın.
• Çocuğunuza kimlerin evine gidebileceğini açıkça ve çok net söyleyin.
• Size ulaşamadığı takdirde nereye gidebileceğini öğretin.
• Çocuğunuz biri ile bir arada olmak istemiyorsa, o kişiden rahatsız oluyorsa mutlaka nedenini öğrenin.
• Biri çocuğunuza gereğinden fazla ilgi gösteriyorsa bu duruma dikkat edin.
• Çocuğunuzla cinsellik hakkında konuşun, vücudunun özel yerlerini anlatın.
• İyi dokunma ve kötü dokunma hakkında bilgi verin.
• Biri çocuğunuza istemediği bir şekilde dokunursa hayır demesini, yardım istemesini öğretin.
• Çocuğunuzun gerçek ya da hayali korku ve endişelerini azımsamayın, dikkate alın.
• Çocuğunuzu dinleyin, izleyin ve etkili bir iletişim kurun.
• Sevginizi ifade edin.
• Onu onayladığınızı ve kabul ettiğinizi anlatın.
• Sevginizi anlatmak için dokunun, sarılın, öpün.
• Çocuğunuzla kaliteli (çocuğun da hoşuna gidecek şekilde) zaman geçirin.
• Çocuğunuzun gereksinimlerini göz ardı etmeyin, sağlayabilmek için çaba sarf edin.
• Çocuğunuza aileden saklanacak hiçbir sırrın olmaması gerektiği konusunda açıklama yapın, güven verin. 

Psikolog Meral Baskan

Yararlanılan kaynaklar: tr.wikipedia.org