Çocuğunuz üstün yetenekli mi?

"Üstün yetenekli çocuk" terimi farklı beceri ve yaratıcılığı kapsayan geniş bir tanımdır. Çocuğunuzun böyle bir özelliği varsa bunu ön plana çıkarmak için nasıl bir yol izlemeniz gerektiği konusunda, Pedagog Dr. Melda Alantar bizleri aydınlatıyor...

Bu sınıflandırma içinde yer alan çocuklar meraklıdır. Zihinsel güçlerini bir konu üzerinde yoğunlaştırma becerisine sahiptirler. Alışılmışın dışında fikirler üretirler. Hızlı düşünerek soyut kavramları ilişkili duruma getirirler. Erken dönemde yeni beceri ve yetenek geliştirirler. Üstün çocukların dil-bilişsel, ince-motor, kaba motor, sosyal ve öz bakım becerileri alanlarındaki gelişimleri genellikle hızlı olur. Anımsama yetenekleri güçlüdür. Farkında olma eğilimleri yüksektir. Sosyal olgunluğa sahiptirler. Mizah duyguları gelişmiştir. İlgi duydukları konular çok çeşitlidir. Yanıtları kendileri bulmak isterler. Ayrıntıların üzerinde dikkatle dururlar. Yetenekleri dil, algılama, atletizm, müzik, görsel sanatlar, liderlik vb. değişik alanları kapsayabilir.

Üstün yetenekliler, yaşıtlarıyla kıyaslandıklarında, duygusal veya sosyal açıdan yara almaya daha eğilimli çocuklar değildirler. Ancak doğru yönlendirilmedikleri takdirde uyumsuzluk, depresyon, okul başarısızlığı gibi güçlüklerle karşılaşma olasılıkları daha yüksektir. Bu tür çocukların öğrenme düzey ve hızlarına uygun olan ortamlarda eğitim görmeleri önemlidir. Diğer yandan kendilerine benzer ilgi alanlarına sahip, mizah duygusu gelişmiş akranlarla bir arada olmaya da özen gösterirler.

Üstün yetenekli çocukların anne-babalarının onların heyecan, sağlık ve hünerlerini besleyen eğitim ortamlarında bulunmalarını sağlamak üzere bilgi toplamaları önemlidir. Çocuklarının yeteneklerinin ortaya konulmasında ve uygun ortamlarda eğitim görmeleri konusunda pedagog/psikolojik danışman, psikolog gibi çocuk gelişimi üzerinde uzman olan kişilerden yardım alabilirler.

Okul öncesi dönem hızlandırma ve zenginleştirme önerileri

Anaokuluna erken başlamak,
Anaokulu ortamında yaşıtlarından büyüklerle birlikte yarım gün ya da tam gün eğitim görmek,
Anaokulu olağan programının dışında gezi ve etkinliklere katılmak...

İlköğretim dönemi (1-5. sınıflar) hızlandırma ve zenginleştirme önerileri

Farklılaştırılmış eğitim, örneğin kendi gücüyle rekabet etmeye yönelik ödevlerin verilmesi,
Öğrencinin kavradığı konuların hızlı şekilde geçilmesi ve üst aşamalara ilişkin bilgilerin iletilmesi,
Öğrencinin bir üst sınıfa devam etmesi,
Gün içinde üst sınıfların programına dâhil olması,
Öğrencilerin üstün çocuklardan oluşan grupta birlikte eğitim görmeleri,
Üstünlere yönelik özel okullarda eğitimin sürdürülmesi,
Kulüplere, yarışmalara girmek,
Yaz programlarına devam etmek,
Okul sonrası etkinliklere katılmak örneğin piyano, jimnastik vb.

İlköğretim (6-8. sınıflar) ve lise dönemleri hızlandırma ve zenginleştirme önerileri

Sınıf düzeyinden ileri kurslar almak,
Fen, matematik ağırlıklı eğitim veren okullara devam etmek,
Uluslararası bakalorya kurs ve sınavlarına katılmak,
İnternet üzerinden uzun mesafe eğitim programlarını izlemek,
Üniversiteye erken başlamak vb.

Üstünlerin aileleri neler yapabilirler?

Bağımsızlık ve başarıyı destekleyin
Çocuğunuzun öğrenmeye karşı istek ve ilgisini geliştirmek için onu yönlendirin. Çocukların eğitimine önem veren, onların araştırmacı yönlerini destekleyen aile ortamlarında yetişen çocukların yetenekleri gelişir. Mutlu, özgüvenli bireyler olarak yaşamlarını sürdürürler.

Ailece yapılan etkinliklere önem verin.
Çocuğunuz küçükken oyun yoluyla aile hayatına ilişkin düzen ve etkinliklere katılması için onu teşvik edin. Örneğin yemek masası sohbetleri, ebeveynlerin hobi ve ilgilendikleri konular, ilginç yerlere düzenlenen geziler, müzik dinleme, spor yapma, yaş düzeyine uygun planlama ve sorun çözme, düşünmeye dayalı oyunlar, yapbozlar vb. Çocuğunuzda özel bir yetenek olduğunu keşif ettiğinizde onun bu yönünü destekleyecek, küçük çocuklarla iyi iletişim kuran bir eğitimciden yardım alın.

Öğrenmeye ilişkin olumlu düşünceler geliştirmesini sağlayın
Bilgi edinmeye yönelik tutkunuzdan, eğitimli olmanın size kattığı değerlerden söz edin. Yetişkin olarak olumlu ve iyimser bir bakış açısı sergilemeye özen gösterin.

Uzmanların değerlendirmelerine başvurun
Çocuğunuzun yetenek ve becerileri konusunda gerçekçi davranın. Beceri ve akademik başarılarına ilişkin güvenilir değerlendirmeler yapın. Bu konuda pedagog/psikolojik danışman, psikologlardan destek alın.

Eğitimcilerle olumlu iletişim kurun
İlköğretim döneminde çocuğunuzun öğretmenleriyle olumlu ilişki geliştirin. Daha büyük çocuklar özellikle altıncı sınıftan itibaren velilerin okul ortamından uzak kalmalarını tercih edebilirler. Ancak öğrenci ve öğretmene ihtiyaç duyduklarında yardım etmeye hazır ve istekli olduğunuzu anlatın.

Eğitimcilerle işbirliği yapın
Çocuğunuza yardımcı olmak için ilkeli ve mantıklı bir işbirlikçi olmayı öğrenin. Çocuğunuzun özel gereksinimlerinden ya da okula ilişkin duygularından öğretmenler haberdar olmayabilirler. Okul ve sınıf ortamında uyum sağlamak için yardımcı olacak fikirleri beyin fırtınası yöntemiyle üretebilirsiniz. Öğretmenle birlikte çözüm yolları bulmak için görüşmeler yapın. Seçenekleri birlikte gözden geçirin ve uygulayın. Birkaç hafta sonra değerlendirme yapın, fikirleri geliştirebilir ya da yeni bir plana geçebilirsiniz.

Yeni deneyimlere çocuğunuzu hazırlayın
Çocuğunuz yeni bir etkinlik ya da programa katılmak konusunda (örneğin Türkçe dersi için bir üst sınıfa gitmek vb.) isteksiz davranıyorsa bu konuda onu desteklemek için gönüllü olduğunuzu, birkaç hafta denedikten sonra kararını vermesi gerektiğini ona anlatın. Ancak çocuğunuza istekli olduğu noktaya kadar destek verin. Plana son şeklini vermek için çocuğunuzun tepki ve uyumunu gözlemleyin.

Özel okul ve program seçeneklerini gözden geçirin
Bu tür eğitim kurumlarının ücretleri pek çok aileye yüksek gelebilir. Ancak bazı ailelerde büyük ebeveynler ya da diğer akrabalar masrafı üstlenmek konusunda gönüllü olabilirler. Pek çok özel kurum da burs vermektedir.

Üstünlerin eğitimi konusunda geliştirilen sağduyulu yaklaşımlarla, bu çocuklar için uygun düzeyde uyarım ve gelişme sağlanabilir. Öğrenme sürecinde kendilerini mutlu ve güvenli hissederek kişiliklerini geliştirebilirler...