Çocuğa Ölüm Nasıl Anlatılmalı?

Evcil bir hayvanın ölümü ile ölüm kavramını çocuğa açıklamak için en iyi fırsattır. Çocuğun yaşadığı duygular saygıyla karşılanmalı, tüm aile üzüntüsünü dile getirmeli. Beklenmedik ölümler de çocuğa alıştırarak haber verilmeli ve asla ölümü uykuya benzetmemek gereklidir. Nasıl mı?

Ölümü bedensel aktivitelerin son bulması şeklinde anlatmak ve ölümü normal yaşamın bir parçası gibi göstermek gereklidir. Çocuğun ölüm olayıyla karşılaşmadan, gelişim düzeyine uygun olarak ölümle ilgili kavramların gelişmesi ve normal yaşam döngüsünün bir parçası olarak algılaması sağlanmaya çalışılmalıdır.

Televizyonun Etkisi

Yayınlanan aşırı duygusal görüntüler, çocuğun psikolojisini olumsuz etkilemektedir. Televizyon dizilerinde ve çizgi filmlerde gördükleriyle, çocuklar ölümü geçici bir durum olarak algılamakta, ölümlerin daha çok hastanelerde olmaya başlamasıyla da ölümü normal yaşamın bir parçası olarak algılamakta güçlük çekmektedirler.

Sevdiği Bir Hayvanın Ölümü

Batıda 3 yaşından küçük çocuklar için bile yazılmış, ölümle ilgili kavramların yer aldığı ve bu konuda sağlıklı gelişimi amaçlayan kitaplar bulunuyor.

Evcil bir hayvanın ölümü, ölüm kavramını çocuğa açıklamak için en iyi fırsattır. Çocuğun yaşadığı duygular saygıyla karşılanmalı, tüm aile üzüntüsünü dile getirerek, bir tören içerisinde hayvan evden uzaklaştırılmalıdır. Hemen yeni bir hayvan alınmayarak, çocuğun ölümle ilgili kavramlarını geliştirmesine olanak sağlanmalı ve anı anlamına gelecek törensel bir davranışa izin verilmeli, hatta teşvik edilmelidir.

Çocuğa soru sorabileceği, duygularını ve düşüncelerini paylaşabileceği sıcak bir konuşma ortamının yaratılması çok önemlidir ve açıklamayı yapan erişkinin de kendi üzüntüsünden söz etmesi uygun olur. İlk zamanlarda inkarı çok sık kullanan çocuk üzgün görünmediği için suçlanmamalı ya da eğlendirilmeye çalışılmamalıdır. Okul içinde bir ölüm olduğunda ise anons yerine sınıf ortamında bir öğretmen tarafından yapılan açıklamalar daha az zedeleyici olur.

Ölüm Uykuya Benzetilmemeli

Özellikle küçük çocuklarla konuşurken ölümü uykuya benzetmemek çok önemlidir. Çünkü çocuk uyku öncesi öleceği endişesini taşımaya başlar. Ölümü uzun bir yolculuğa benzetmek, ya da “hastaydı, yaşlıydı” gibi açıklamalarda bulunmak da çocuğun yolculuklardan, hastalıktan ve doktor randevularından korkmasına yol açabilir.

“Çok iyi olduğu için Tanrı yanına aldı” gibi bir açıklama karşısında ise çocuk ölmemek için kötü olmayı isteyebilir. Ölümü, bedensel aktivitelerin son bulması şeklinde anlatmak iyi bir açıklamadır. Ölümü normal yaşamın bir parçası gibi göstermek önemlidir ve eğer çocuk yaşayan ebeveyninin de ölüp ölmeyeceğini sorarsa, bunun çok uzun zaman sonra olacağı, uzun yıllar çocuğun yanında olunacağı söylenebilir.

Ebeveynini kaybeden her çocuk psikolojik sorunlar göstermeyebilir. Bazıları sevilen birinin kaybına olgunlaşma ve sorumluluk duyguları ile yanıt verir. Sorun geliştiren çocukların önemli bölümü ise genelde önceden psikiyatrik bozukluğu olan ya da yaşayan ebeveynde depresyon bulunan çocuklardır.

Doç. Dr. Rasim Somer Diler