Büyüme geriliği nasıl tedavi edilir?

Ebeveynler tarafından çocuklarının büyüme seyrinin normal olup olmadığı merak edilmekte ve düzenli muayenelerle çocukların büyüme takibinin yapılması gerekmektedir.

En önemli faktör büyüme hızının belirlenmesi

Bir çocuğun büyümesinin değerlendirilmesinde kritik faktörlerden biri büyüme hızının belirlenmesidir. Yani çocuk 6 ayda veya bir yılda kaç cm boy kazanmaktadır, bunun bilinmesi önemlidir. Büyüme hızı her yaş ve cinsiyet için farklıdır. Bu nedenle çocuğun boy ölçümlerinin belli aralıklarla (örneğin 6 ayda-yılda bir) tercihen Türkiye için hazırlanmış büyüme eğrisi üzerinde işaretlenerek takip edilmesi basit ve önemli bir yöntemdir. Boy uzama çizgisi aynı persentilden devam ediyorsa çocuğun büyüme hızının normal olduğu söylenebilir. Persentil eğrisinde çocuğun boyunun giderek aşağı inmesi, yani persentil kaybı, çocuğun büyüme hızının yeterli olmadığı ve azaldığı anlamına gelir. Çocukların yaşıtlarına oranla normal şekilde büyümediği tespit edilmesi halinde büyüme geriliği teşhisi konulur.

Boyu patolojik oranda kısa olan çocuklar, başka bir deyişle boy ölçümü yaş ve cinse göre 3 persentilin altında olanlar, büyüme hızı düşük olan ve büyüme geriliği olan çocuklar vakit kaybı yaşanmadan bir uzman tarafından değerlendirilmelidir. Büyüme geriliği tedavisine başlanmadan önce büyüme geriliğine sebep olan asıl sorun tespit edilmeli ve bu sorun üzerinden tedavi planlanmalıdır.

Hormon eksikliğine dikkat

Büyüme geriliği ve boy kısalığının en önemli nedenlerinden biri büyüme hormonu eksikliğidir. Büyüme hormonunun metabolik görevleri olmakla birlikte, çocukluk çağındaki en önemli etkisi boy uzamasını sağlamasıdır. Büyüme hormonu eksikliği tanısı çocuk endokrin uzmanı tarafından yapılan tetkikler ve uyarı testleri (Klonidin, L-DOPA testi…gibi) ile konulur. Eksikliği varsa, rekombinant büyüme hormonu tedavisi verilerek bu çocukların büyümesi ve normal boyda erişkin olması sağlanır. Tedavi haftada 6 veya 7 gün, günde bir kez ilacın küçük bir iğne ile cilt altına verilmesi yoluyla yapılır. Enjeksiyon kollar, bacaklar, kalça ve karın cildine enjeksiyon yeri sistemli olarak değiştirilerek uygulanır. Bu işlem için aileye eğitim verilmekte ve tedaviyi aileler evde uygulamaktadır. Büyük çocuklar dilerlerse enjeksiyonu kendi kendilerine yapabilmektedir. Hastanın üç ayda bir çocuk endokrin uzmanı tarafından muayene edilmesi ve gerek duyulursa tedavinin etkinliği ve ilacın yan etkisi ile ilgili tetkikler yapılması gerekir.

Hormonal hastalık kemik yaşında gecikmeye sebep olabilir

Boy kısalığı ve büyüme geriliğinde önemli bir tetkik kemik yaşının, yani büyüme plakları ve iskelet olgunlaşmasının değerlendirilmesidir. Kemik yaşı sol el grafisinin tecrübeli bir uzman tarafından incelenmesi ile belirlenir. Röntgendeki hastanın el kemiklerinin ve epifiz merkezlerinin görünümü, Greulich&Pyle atlasında yaş ve cinsiyete uygun belirlenmiş standartlarla karşılaştırılır. Büyüme geriliğine neden olan birçok hormonal hastalık iskelet olgunlaşmasında (kemik yaşında) da bir gecikmeye neden olabilir.
Bu nedenle olgunlaşma gecikmesi, yani kemik yaşı geriliği bulgusu tek bir özel durumun belirtisi değildir. Uzman tarafından muayene ve ek tetkiklerle büyüme geriliğinin nedeninin belirlenerek tedavi başlanması gereklidir. Teşhis sonrası erken tedavi, çocuğun normal veya normal seviyeye yakın bir büyüme gerçekleştirmesinde yardımcıdır.

Büyüme geriliğine neden olan durumlar nelerdir?

Büyüme geriliği yapabilen diğer hormonal hastalıklar da vardır. Örneğin; hipotiroidi, psödohipoparatiroidi, hipofosfatemik rikets gibi. Bu hastalıkların da teşhisinin konulması ve tedavi edilmesi önemlidir. Ek olarak tedavi edilmeyen erken ergenlik, iyi tedavi edilmeyen veya geç tanı konulan Konjenital Adrenal Hiperplazi, gibi bazı durumlarda büyüme çok hızlıdır, çocuk yaşıtlarına göre iridir ancak nihai boy yani erişkin boy kısa kalır.

Büyüme geriliği yapabilen diğer durumlar; uzun süreli ağır beslenme bozukluğu, çölyak hastalığı, kronik hastalıklar (böbrek yetmezliği, kalp hastalıları, karaciğer hastalıkları vs.) da olabilir.

Unutulmamalıdır ki; Büyüme, çocuklardaki kemiklerin uç kısımlarındaki büyüme plakları denilen kıkırdak doku ile sağlanır. Ergenliğin sonu ile birlikte kıkırdak dokunun kemikleşmesi ile büyüme plaklarının kapanması sonucu büyüme durur, artık boy uzaması olmaz ve erişkin boyuna ulaşılmış olur. Büyüme plakları kapandıktan sonra boy uzamasını sağlamaya yönelik medikal tedavi verme şansı kalmaz. Bu nedenle gecikilmeden uzmana başvurulmalıdır.