BOĞMACA VAKALARINDA ARTIŞ YAŞANIYOR | Sadece bir öksürük deyip geçmeyin! 11 aylıkken boğmaca geçirdi, beyninde hasar kaldı

Yenidoğan ve süt çocukluğu dönemlerinde oldukça ciddi sonuçlara yol açabilen boğmacanın aşının geliştirilmesi ile etkisini kaybeden bu hastalığın adını son yıllarda tekrar duymaya başladık.

Tedavi edilmezse öksürük nöbetleri sırasında beyne yeterince oksijen gitmediği için beyin hasarına neden olabilen bu hastalığa karşı geliştirilen boğmaca aşısı, bebeklerin sağlığını korumak için son derece önemlidir. Ancak çok eskiden bildiğimiz bu hastalık yeniden gündemde.

11 AYLIKKEN BOĞMACA GEÇİRDİ, BEYNİNDE HASAR KALDI

Bugün 16 yaşında olan ve 11 aylıkken geçirdiği boğmaca nedeniyle beyin hasarı oluşan Spike’ın annesi Susan, bu hastalığın tekrar bebek ölümlerine neden olması nedeniyle tüm hamile kadınları boğmaca aşısı olmaya çağırıyor.

***

Spike Ray, yetişkinliğe ve bağımsızlığa doğru ilk adımlarını attığı 16 yaşına girmek üzere ama
o hiçbir zaman araba kullanmayı öğrenemeyecek, 18 yaşında üniversiteye gidemeyecek ya da yirmili yaşlarında bağımsız bir hayat yaşayamayacak.

İngiltere Ulusal Sağlık Sistemi NHS'nin anne adaylarına aşıyı uygulama planı, Spike doğduktan iki yıl sonra başladı. 2012'ye kadar böyle bir uygulama yoktu. Spike doğduğunda ise bu aşıyı olmak için henüz erkendi. 59 yaşındaki Susan’a oğlunun boğmacadan dolayı durumunun kötü olduğu ve hayatta kalma şansının sadece yüzde 16 olduğu söylenmişti. Mucizevi bir şekilde iyileşen Spike'ın hayatı, bakteriyel bir enfeksiyon olan boğmaca nedeniyle sonsuza dek değişti.

24 yıldır ebelik yapan Susan Daily Mail’e şunları söyledi:

"Her seferinde birinin kendisinin veya çocuğunun yaşadığı şeye sadece öksürük dendiğini duyduğumda, oğlumun kablolarla makinelere bağlı bir şekilde yoğun bakımda yaşam mücadelesi verdiği o minik halinin fotoğrafını çıkarıp, 'Sana bu sadece öksürük gibi mi görünüyor?' diye sormak istiyorum. 'Şimdi hamile kadınlara, çocukları henüz doğmadan, hayatının ilk aylarında onu korumak için aşı yapılıyor ama bu konuda farkındalık eksikliği var, bu da beni çok öfkelendiriyor. Spike eğer aşılanmış olsaydı asla bu kadar hastalanmaz ve beyin hasarı yaşamazdı. Bebekler hala boğmacadan ölüyor ve bunun ciddiye alınması gerekiyor.”

Spike’ın, henüz 11 günlükken nefes almakta zorlandığını ve hırıltılı sesleri çıkardığını fark edince Susan onu hastaneye götürdü. Doktorların endişelenecek bir şey olmadığı söyleyerek evine gönderildiğini iddia eden anne Spike'ın semptomları azalmayınca iki gün sonra hastaneye tekrar gitti. Bu sefer sağlık görevlileri oğlunda Respiratuvar Sinsitiyal Virüs ( RSV ) olduğunu söylediler.

Ailede herkes öksürdüğü için aynı akşam tekrar hastaneye gitti ve çocuğun boğmaca olabileceğinden şüphelendi. Daha sonra yapılan testlerde Spike'ın çok yüksek beyaz kan hücresi sayısına sahip olduğunu anlaşıldı, bu da enfeksiyonun bir göstergesiydi.

Spike üç gün sonra Londra'daki bir hastaneye nakledildiğinde doktorlar boğmaca hastalığına yakalandığını doğruladı.

'SANKİ BİR BİLİMKURGU FİLMİNDEN FIRLAMIŞ GİBİYDİ'

Susan, oğlunun kalbini desteklemek için ona verilen sıvıdan dolayı şişlikten tanınmaz halde olduğunu, bebeğini yanından alıp yirmiden fazla kişinin beklediği cam bölmeye aldıklarını, yaşadıklarının sanki bir bilimkurgu filminden fırlamış gibi olduğunu söyledi.

Görevlilerden biri gelip eşinin nerede olduğunu sormuştu. Onun iş yerinde olduğunu söyleyince “Bebeğiniz muhtemelen ölecek. Alınması gereken kararlar var, bu yüzden ona burada ihtiyacınız olacak dedi. En iyi ihtimalle hayatta kalma şansının yüzde 16 olduğunu söylediklerinde hıçkırarak ağlamaya başlamıştı.

Susan, oğlunun tedavi sürecinde süreci izlemenin korkunç olduğunu, 14 yıllık bir hemşire ve 24 yıllık bir ebe olarak, buna benzer bir şeyi daha önce hiç görmediğini söyledi ve ekledi:

“'Hemşire olmama rağmen boğmacanın oğlumu bu hale getirebileceğini asla tahmin edemezdim. Onun öleceğine ikna olmuştum çünkü o kadar küçük bir bebeğin böyle bir şeyi atlatabileceğini düşünmüyordum. Tedavilere rağmen felç ve kalp krizi geçirdi. 4 hafta boyunca solunum cihazına bağlı kaldı, ardından üç hafta daha hastanede kaldı ve sonunda hayatta kalmayı başardı. Spike'ın hayatta olmasından dolayı çok mutluyum, ancak beyin hasarı kaldığı için üzülüyorum; çünkü o ileri derecede sağır, sol tarafını etkileyen hafif serebral palsi hastası. Anlaması çok sınırlı ve dikkat eksikliği ve hiperaktivitsesi var. Konuşması çok gecikti ve hayatının geri kalanında bakıma ihtiyacı olacak. Boğmaca da akciğerlerine kalıcı hasar vermiş, göğüs enfeksiyonlarından korunmak için haftada üç kez antibiyotik kullanması gerekiyor. O asla normal gençlerin yaptığı şeyleri yapamayacak.
Hiç ailesi olmayabilir, evlenemeyebilir.”

Susan, diğer ebeveynlerin kendi yaşadığı deneyimden yola çıkarak boğmaca hastalığının sadece bir öksürükten ibaret olmadığını ve ciddiye alınması gerektiğini bilmelerini istiyor.

SON 40 YILIN EN KÖTÜ TABLOSU

Uzmanlar, İngiltere'deki boğmaca salgınının son 40 yılın en kötüsü olabileceği konusunda endişeli. Kasım ayından bu yana dokuz bebek öldü ve bu, on yılın en ölümcül salgını oldu. Hepsi üç aylıktan küçüktü. İngiltere Sağlık Güvenlik Ajansı (UKHSA) yetkilileri, mevcut salgının, hamile anneler arasında aşı yaptırma oranının giderek azalmasına bağlı olduğunu söyledi. Covid sonrası aşı tereddüdü, farkındalık eksikliği ve karantinaların bağışıklık üzerindeki etkisinin de bunda rol oynadığı düşünülüyor.

Daily Mail, geçtiğimiz hafta boğmaca vakalarının sadece bir ay içinde yaklaşık 2600 arttığını açıkladı. 2024 yılında 7500'den fazla vaka kaydedildi. Bu rakam 2023 yılı boyunca görülen vakanın neredeyse dokuz katı.

ÜLKEMİZDE DURUM NE?

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Ümit Savaşçı, yetişkin dönemde aşının etkinliği azaldığı için vakalarda artış görülebileceğini, şu anda yaz döneminde olduğumuz için kışın okul döneminde artışın yaşanabileceğini ancak İngiltere’deki gibi endişe edilecek bir tablonun olmadığını belirtti. Bunda bizim aşı programlarımız çok iyi seviyede olmasının, ayrıca ülkemizde aşınlanma oranının üst seviyede olmasından dolayı böyle korkunç bir artış beklemediklerini ifade etti.

Prof. Dr. Gökhan Aydemir, ülkemizde yapılan epidemiyolojik araştırmaların boğmacaya karşı bağışıklığın yaşla birlikte azaldığını ve okul çocuklarında, ergenlerde boğmaca vakalarının azımsanmayacak ölçüde görüldüğünü ortaya koyduğunu belirtti.

Aydemir, ülkemizde boğmaca aşısının uygulanma şekli hakkında şu bilgileri verdi:

“Boğmaca aşısı doğumdan sonra 2., 4. ve 6. aylarda uygulanmaktadır. Ayrıca 18. ayda ve bazı ülkelerde ve ülkemizde 4-6 yaş arasında pekiştirme dozu yapılmaktadır. Birçok ülkede yüksek aşılanma oranlarına karşın okul çocuklarında, ergenlerde ve yetişkinlerde boğmaca görülmeye devam etmektedir.”

Pratisyen hekim Dr. Andrew Whittamore, boğmaca geçiren 12 aylıktan küçük bebeklerde zatürre gelişme veya nöbet geçirme, dehidratasyon veya solunum güçlüğü yaşama olasılığının daha yüksek olduğunu, bu nedenle ebeveynlerin dikkatli olması gerektiğini söyledi ve ekledi: “Bir bebek veya çocukta birkaç dakikadan uzun süren veya geceleri daha da kötüleşen öksürük nöbetleri varsa boğmaca olabilir. Bebeğiniz altı aylıktan küçükse ve boğmaca belirtileri gösteriyorsa veya hamileyseniz ve boğmaca hastası biriyle temas halinde bulunduysanız, acilen aile hekiminize görünmelisiniz.”

Prof. Dr. Gökhan Aydemir, boğmacanın enfeksiyon geçiren birinin öksürük veya hapşırık damlacıkları vasıtasıyla yayılım gösterdiğini, en önemli belirtilerinin şiddetli öksürük ve nefes darlığı olduğunu, erken dönemde teşhis edilirse antibiyotiklerle tedavisi mümkün olduğuu belirtti ve ilerlemiş hastalıkta  antibiyotikler işe yaramadığı için sadece belirtileri kontrol altına almak için destekleyici tedavi verildiğini ifade etti.

NHS, boğmaca aşısı olan annelerin bebeklerinin, aşı olmayan annelerin bebeklerine kıyasla enfeksiyona yakalanma riskinin yüzde 91 daha az olduğunu belirtiyor. Boğmaca aşısı son derece güvenli kabul ediliyor ve tüm dünyada hamile kadınlara rutin olarak uygulanıyor.

Prof. Dr. Gökhan Aydemir, boğmaca görülme sıklığında yüksek gelirli ülkelerde artma eğiliminde olmasında etkili faktörleri anlattı:

“Aşı etkinliğinin azalması, boğmacaya karşı bağışıklığın azalması, boğmaca suşlarında genetik değişim, aşı kapsayıcılığının azalması, aşı karşıtlığı ya da felaketler nedeniyle rutin aşılamada aksaklıklar gösterilebilir.”

KOZA STRATEJİSİ BEBEĞİ HAYALİ BİR KOZA İLE ÇEVRELİYOR

Prof. Dr. Gökhan Aydemir, boğmacaya karşı uygulanan korunma yöntemlerinden olan ve gelişmiş ülkelerde uygulanan Koza stratejisinin detaylarını anlattı:

“Koza stratejisi, enfeksiyon etkenine karşı savunmasız yenidoğanla yakın temasta olan tüm bireylerin aşılanması yöntemidir. Koza stratejisinde amaç, yenidoğana sosyal çevresinden olası enfeksiyon etkeninin bulaşmasının engellenmesidir. Böylece bebek hayali bir kozayla çevrelenir. Kozaya alınan yenidoğan, bakım vericileri de dâhil olmak üzere, sosyal çevresi enfeksiyon etkenine karşı aşılandığından, dolaylı olarak koruma altına alınmış olur. Günümüzde Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, İsviçre, Yunanistan, Hollanda, ABD, Avustralya, Kanada, Brezilya ve Şili gibi dünyanın pek çok ülkesinde yenidoğanları boğmacaya karşı korumak için bu yöntem uygulanmaktadır. Anne ve babaların koza programı çerçevesinde boğmacaya karşı aşılanması sonrası, dört aydan küçük çocuklarda boğmaca görülme riskinin %51 oranında azaldığı belirtilmiştir.”

ASLINDA VAKA SAYISI ÇOK DAHA FAZLA

Tüm dünyada boğmaca vakaları aslında bildirilenden çok daha yüksek olduğunu, son 20 yıldır yüksek gelirli ülkelerde boğmaca görülme sıklığı arttığını belirten Prof. Dr. Gökhan Aydemir, koza uygulamasının pahalı bir yöntem olmakla birlikte; dezavantajlı gruplarda uygulanmasının, yenidoğan döneminde erken epidemilere bağlı bebek ölümlerinin önlenmesi açısından önemli bir kazanım sağlayabildiğini ifade etti.