BİR SORUDAN FAZLASI | Kardeşi olan mı daha mutlu olmayan mı?

Bizim kültürümüzde genelde tek çocuk olmanın, çocuğu bencil ve şımarık yapacağı ve kişinin mutlaka kardeş sevgisini tatması gerektiği düşüncesi baskın olduğu için tek çocuklu ailelere kardeş baskısı yapılır. Bir başka deyişle ‘Tek çocuk mutsuz olur’ düşüncesi hâkimdir. Ancak ABD ve Çin'de ortaokul öğrencileri arasında yapılan bir araştırma bunun tam tersini söylüyor. 

The Guardian’da yer alan habere göre ABD ve Çin’de toplamda 18.500 ortaokul öğrencisiyle yapılan araştırma, kardeş sayısı arttıkça çocukların psikolojisinin daha da bozulduğunu ortaya koydu.

ABD’de 9.100, Çin’de de 9.400 öğrenciye ruh sağlığıyla ilgili sorular sorulan araştırmada kalabalık ailelerden gelen çocukların psikolojisi daha kötü çıktı. Araştırmaya göre Çin'de hiç kardeşi olmayan gençler ruh sağlığı açısından en iyi durumda olanlar. ABD'de ise hiç kardeşi olmayan ya da sadece bir kardeşi olan çocukların ruh sağlığı benzer durumda.

Genel olarak, gençlerin kardeş sayısı arttıkça ruh sağlığı daha kötüye gidiyor, büyük kardeşleri olan gençlerde ve kardeşlerin yaşları birbirine yakın olduğunda bu etki daha da büyüyor. Araştırmacılar bunun nedenini pastadan daha az pay almaya benzetiyor. Ebeveyn kaynakları bir pasta gibi düşünülürse, tek çocuk büyüyenler tüm pastayı, yani ebeveynlerin tüm ilgisini ve kaynaklarını alıyor, ancak kardeş sayısı arttıkça her çocuk ebeveynlerinden daha az kaynak alıyor ve daha az ilgi görüyor. Bu da psikolojilerini etkiliyor.

Bu durum ülkeden ülkeye, kültürden kültüre, hatta aileden aileye bile değişebilir elbette. Biz de ‘Bir Sorudan Fazlası’ serimizde hem ailesinin tek çocuğu olanlarla hem de birden fazla kardeşi olanlarla konuştuk.

* * * * *

'KÜÇÜKKEN TEK ÇOCUK OLDUĞUM İÇİN ÇOK MUTLUYDUM AMA BÜYÜDÜKÇE KARDEŞ ÖZLEMİ ÇEKTİM'
Nermin K. A. (40)

Öncelikle bu araştırmanın ortaokul çocukları üzerinden yapıldığını göz önünde bulundurmak gerekiyor çünkü her yaş için kardeşin önemi  birbirinden farklı olabiliyor. Ortaokul dönemindeki çocuk ergenlik dönemindedir. Bu dönemde maddiyat, aile ile çatışmalar, kendinden büyük ya da küçük kardeşle yaşanacak anlaşmazlıklar bir çocuk için zorlayıcı olacaktır ancak ben bunun ileriki dönemlerde aynı olmayacağını hatta tam tersine döndüğünü ailenin tek çocuğu olarak bizzat deneyimlemiş biriyim.

Ergenlik döneminde sorun gibi görünen bu durum ileriki dönemlerde hayatı kolaylaştıran ve güzelleştiren bir şey. Ergenlikte hormonların tavan yapması, evde bir kişinin daha eksik olması, yalnız kalma isteği, maddi koşullar gibi nedenlerden dolayı ergen birey, kardeşi olduğu için mutsuz olabilir.

Ben küçükken tek çocuğum diye çok mutluydum ama büyüdükçe hep "Keşke bir kardeşim olsaydı" dedim. İnsanın sırtını dayayacağı, kanından canından birinin olması bence bu hayattaki en güzel duygu. Yetişkinlikte kardeşin kesinlikle iyileştirici bir gücü var.

Kardeşlik ile ilgili çok güzel bir söz duymuştum bence bu konuyu en güzel o özetliyor. "Kardeşine gömleğin, pantolonunu hatta çorabını bile vermez kavga edersin ama böbreğini istese gözünü kırpmadan verirsin." İşte kardeşlik tam da böyle bir şey bence.

'KARDEŞ SAYISI AZALDI AMA PSİKOLOJİK SORUNLAR ARTTI'
Özlem G. (38)

Ben bu görüşe kesinlikle katılmıyorum. Günümüzde kardeş sayısı çok azaldı hatta çoğunlukla aileler tek çocuklu. Kardeş sayısı azaldı ama psikolojik sorunlar daha çok arttı.

Mesela biz dört kardeşiz. Kardeşlerimin doğması, onlarla vakit geçirmek küçük yaşlardan itibaren çok güzeldi ve ben bu durumdan psikolojimin etkilendiğini düşünmüyorum aksine beni onların varlığı daha da güçlendiriyor. Evet, küçükken aşırı kıskançlık yaşanıyor, kavga ediyorsun illa sorun yaşıyorsun ama bu durum, insanı daha güçlü yapıyor, sonra yaş aldıkça kardeşlerinin varlığı sana kuvvet vermeye başlıyor. Eğer anne baba çocukları arasında ayrım yapmazsa çocuğun psikolojisi neden bozulsun ki.

Kardeşi olan çocuk sorumluluk sahibi olur, şimdi çocuklarda pek bulamadığımız bir şey bu. Mesela ben kardeşlerim sayesinde çok sorumluluk sahibi bir insana dönüştüm. İki kardeşim benden küçüktü ve ben onların bakımında anneme hep yardımcı oldum. Annemin bana verdiği sorumlulukları hep yerine getirdim, ta o dönemlerde sorumluluk duygum gelişti.

İşin özü insanın kardeşinin olması çok güzel bir şey ve mutluluk sebebi… Bir kardeşin olması bir insanı mutsuz yapmaz, eğer aile kardeşler arası iletişimi yönetemezse, ayrım yaparsa, eşit davranmazlarsa işte o zaman çocuklar kardeşi var diye mutsuz olur.

'ARADAKİ YAŞ FARKI AZSA TRAVMA YAŞANIYOR'
Arzu H. (42)

Bence ilk çocuk aileye sonradan katılan ikinci çocuktan sonra ailesinin sevginin bölüneceğini hatta azalacağını düşünüyor ve bu nedenle mutsuz olabiliyor. Çok güzel bir araştırma ama bence çok yönlü yapılmalıydı. Çocuklar arası yaş farkının arttığı durumlarda yapılsaydı aynı sonucu vermezdi mesela. Aradaki yaş farkı arttıkça idrak seviyesi de artıyor çünkü.

Aradaki yaş farkı azaldıkça aileler de bu konuyu önemsemeyip dikkatli olmadıklarında çocuklarda travma yaşanabiliyor. Özellikle kardeşler arası yaş farkı az ise çocuklar ailenin ilgisini paylaşmak istemiyor. İlgi yeni gelen kardeşin üzerine çok fazla kaydığında psikolojik sorunlar baş gösteriyor. Çocuk, kardeşini kıskanıyor, kendisinin daha az sevildiğini düşünüyor, önceden ailesinin sahip olduğu her şeyi (buna sevgileri de dahil) kardeşi ile paylaşmak zorunda kalmak büyük çocukta travma yaratabiliyor ve bazen yetişkinlikte de aynı sorunlar devam edebiliyor.

Aslında bu nedenle tek çocuklar paylaşmayı bilmiyor daha bencil olabiliyorlar hatta dünyanın kendi etrafında döndüklerini düşünüyorlar. Biz öğretmenler olarak buna çoğu kez şahit oluyoruz ve bu çocukların aileleri ile konuşuyoruz. Çocuğuna paylaşmayı, kardeş sevgisini tabii ki anne baba öğretecek. Bu süreç iyi yönetilemezse sorun yaşanıyor ve bence çoğu kişi bu süreci atlatamadığı için yetişkinlikte de kardeşini kıskandığı için mutsuz oluyor.

'ÇOK ÇOCUK KARDEŞLERİN DEĞİL AİLELERİN PSİKOLOJİSİNİ BOZUYOR'
Işıl T. (41)

Biz iki kardeşiz, ben büyüğüm ve kardeşim doğduğunda kıskançlık yaşadığımı ya da onun varlığından rahatsızlık duyduğumu hiç hatırlamıyorum. Çocukların mutluluğu kardeş sayısından çok onlara sunduğun imkânlarla alakalı. 4-5 çocuğa bakacak durumun yoksa ama yine de çocuk sahibi olmaya devam ediyorsan orada çocukların şartları ister istemez değişecek ve bundan psikolojileri de olumsuz yönde etkilenecektir.

Şartların iyi olsa bile bence çok kalabalık aile olmak çocuklardan çok aileleri mutsuz ediyor. Onlara yetememe duygusu anne babaların psikolojisini bozuyor. Benim iki çocuğum var, adaletli olayım, kimseye hak geçmesin, "Büyüğe ne yaptıysak küçüğe de yapalım" ya da "Küçüğe yaptık ama büyüğe o dönem yapamamıştık onun yerine şunu yapalım' diye kendimce her şeyi adaletli yapmaya çalışıyorum.

Bence bir insanın muhakkak kardeşi olmalı kardeş sevgisini tatmalı, minik tatlı kıskançlıkları bile yaşamalı. O yaşanmışlıklar insana çok şey öğretiyor. Yeter ki aileler çocukları arasında dengeyi kurabilsin, dünyanın en güzel duygusu…

'KARDEŞİN VARLIĞI YA DA YOKLUĞU TEK BAŞINA MUTLULUĞA ETKİ ETMEZ'
Eren L. (20)

Ben bu araştırmanın sonuçlarına katılmıyorum, bizim ülkemiz için geçerli değil en azından. İlk bakışta tek çocuğun ailenin bütün ilgisini aldığı bu nedenle ruh sağlığı açısından bunun daha iyi olduğu mantıklı gelse de insanın kardeşinin olması güzel bir şey.

Ailenin tek de olsa çocuğuna gösterdiği ilginin ve verdiği desteğin ne kadar sağlıklı olabileceği tartışılır. Ben çocuğun ruh sağlığının tamamen ailenin çocuk üzerindeki farkındalığı ile ilgili olduğunu düşünüyorum. Bizi birey olarak kabul etmeleri, saygı duymaları vb. şeyler mutluluğumuzu etkiliyor. Kardeşin varlığı ya da yokluğu tek başına mutluluğa etki etmez.

'TEK ÇOCUĞUM VE ÇOK MUTLUYUM AMA BEŞ KARDEŞ OLSAYDIK DA MUTLU OLURDUM'
Umut M. (30)

Vallahi ben tek çocuğum ve öyle uzmanların dediği gibi şımarık ve bencil bir çocuk olmadım. Ama bu araştırmanın söylediği gibi sırf tek çocuk olduğum için mutlu da olmadım.

Sevgi dolu büyüdüm, sevecen bir çocuktum, arkadaşlarım ve kuzenlerimle çok vakit geçirdim, paylaşmayı öğrendim. Bence marifet tek çocuk olmak ya da çok kardeşinin olması değil, nasıl bir aile ortamında büyüdüğün. Tek çocuk olursun ailen seninle yeterince ilgilenmez kendini yalnız hissedersin dünyanın en mutsuz çocuğu sen olursun, öyle bir ailen vardır ki seni öyle mutlu ederler ki hiçbir şeyin eksikliğini yaşamazsın. Ya da çok kardeşin vardır itişe kakışa büyürsünüz ama kardeşlerinle yaşadığın o günler hayatının en mutlu günleri olur.

Yani keramet nasıl bir aile ortamında büyüdüğünde. Ben hiçbir zaman kardeş eksikliği duymadım, kuzenlerimle abi, abla, kardeş gibi büyüdüm çünkü. Yani tek çocuktum ve çok mutlu bir çocuktum ama beş kardeşim olsaydı da yine böyle mutlu bir çocuk olacaktım buna eminim.

'BAZEN EKSİKLİĞİNİ DUYUYORUM'
Nejat V. (18)

Ben tek kardeşim, benim arkadaşlarım ve çevremdeki herkes de genelde tek kardeş. Mutluyum ama bir kardeşim olsa daha mı mutlu olurdum bilemiyorum ve bunu kestiremiyorum. Ailemde benim yaşlarıma yakın bir kardeşimin olması iyi olurdu aslında. Bazen onun eksikliğini duyuyorum ve bir kardeşim olsun isterdim. Ama bence kardeş sayısı en fazla iki olmalı, fazlasına aileler yetişemiyor, işte o zaman mutsuzluklar başlıyor. Hem çocuklar mutsuz oluyor hem de aileler.

Peki çocukların mutlu olmasında kardeş sayısı mı daha önemli yoksa ailelerin tutumları ve yaşam standartları mı? Aile ve Çift Terapisti Klinik Psikolog Ebru Özkurt Topçu ile konuştuk.

KARDEŞİN VARLIĞI BÜYÜK BİR DESTEK KAYNAĞI

İnsan hayatında kardeşin varlığının büyük bir destek kaynağı olduğunu söyleyen Topçu, kardeşlerin beraber büyürken önce anne babayı kaynak olarak gördüğünü, sonra paylaşmayı, birlik olma ve aidiyet duygusunu deneyimleyerek güçlü kardeş bağı geliştiğinde çocuğun öz güveninin desteklendiğini belirtti.

AİLENİN TUTUMU KARDEŞ SAYISINDAN DAHA ÖNEMLİ

Çocukların mutlu olmasında kardeş sayısından daha önemli olan şeyin aile tutumları olduğunu, ebeveynlerin kendi zamanlarını, enerjilerini, ekonomik kaynaklarını çocuklarına paylaştırdıklarını ifade eden Topçu, kardeş sayısının kaynak yoksunluğuna neden olması durumunda çocukların gelişim sürecinde maddi manevi bazı eksikliklere neden olabileceğini söyledi ve ekledi: “Kardeş sayısının mutlulukla bağlantısı işte burada ortaya çıkıyor. Kaynakların ebeveynler tarafından yeterince adil ve tüm çocukların ihtiyaçları gözetilerek karşılanması durumunda mutsuz edici etkenler ortadan kaldırılabilir.”

BİZDE 'TEK ÇOCUK MUTSUZ' ALGISI YAYGIN

Topçu, bizim kültürümüzde ‘Tek çocuk mutsuzdur’ algısının yaygın olduğunu, kardeşi olmayan çocuğun oyun oynayacağı, üzüldüğünde, sevindiğinde paylaşım yapabileceği biri olmadığı için yalnız ve mutsuz olacağının düşünüldüğünü, ‘Tek çocuk mutlaka mutsuz olur’ düşüncesinin yanlış bir çıkarım olduğunu vurguladı ve ailelere şu önerilerde bulundu:

“Çocuğun duygularını, oyun ve eğlence zamanlarını paylaşabileceği akranlarla buluşması, okul ve ev ortamında bu ihtiyaçlarını karşılayabileceği bir ortamın oluşturulması, bilinçli ebeveyn tutumları ile çocuğun akranlarıyla karşılamaya ihtiyacı olan birlik ve destek kanalını besleyerek kronikleşebilecek yalnızlık, mutsuzluk duygularının önüne geçilebilirsiniz.”