Bilanço ağırlaşıyor: 1,5 ayda 37 kişi hayatını kaybetti! 5 büyük tehlike: 'İlk 24 saatte semptomlar başlıyor'

Sahte içki kâbusu her geçen gün daha da büyüyor. Son dönemde artan vakalar, hem sağlık hem de güvenlik açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor. Sahte içkilerin piyasada dolaşması, insanların hayatını kaybetmesine ya da kalıcı sağlık sorunları yaşamasına neden oluyor.

Sadece İstanbul’da son 1,5 ayda sahte içkiden zehirlenerek hayatını kaybedenlerin sayısı 37'ye yükseldi. İstanbul Valiliği’nden yapılan açıklamaya göre; polis ekiplerince bu yıl yapılan çalışmalarda 287 bin 758 litre alkollü sıvı, 14 bin 701 dolu alkollü içki şişesi, 853 bin 460 adet alkollü içki yapımında kullanılan bandrol ve çok sayıda yan ürün ele geçirildi.

KAÇAK TÜTÜN DE TEHLİKE SAÇIYOR!

Son dönemde artan sahte içki vakalarının yanı sıra, yasadışı tütün ürünlerinin yaygınlaşması da toplum sağlığını ciddi şekilde tehdit ediyor. Geçtiğimiz günlerde Mersin'de jandarma ekiplerince düzenlenen operasyonda 73 bin 500 adet makaron ile çok miktarda gümrük kaçağı tütün ele geçirildi, 1 şüpheli gözaltına alındı. Benzer bir durum Muş’ta da yaşandı. Muş’ta jandarma ekipleri tarafından yapılan yol kontrolünde bir araçta 55 kilogram bandrolsüz kıyılmış tütün ele geçirilirken, 2 kişi gözaltına alındı.

Peki sahte içki ve kaçak tütün hangi sağlık sorunlarına neden oluyor? Özellikle içkinin sahte olduğu nasıl anlaşılıyor? Hangi maddeler kullanılıyor?

Bunun gibi pek çok soruya Acil Tıp Uzmanı Dr. Yunus Emre Erdoğan ile cevap aradık.



‘İÇİNDE ENDÜSTRİYEL BİR ÇÖZÜCÜ OLAN YAKIT TÜRÜ KULLANILIYOR’

Sahte içkinin standart üretim süreçlerinden geçmeyen, ruhsatsız ve yasadışı üretilen alkollü içecekler olduğunu söyleyen Uzm. Dr. Yunus Emre Erdoğan, “Bu içeceklerde etil alkol yerine daha ucuz ve kolay erişilebilir bir madde olan metil alkol (metanol) kullanılır. Metanol esasında endüstriyel bir çözücü ve yakıt türüdür. İnsan vücudu için son derece toksiktir. Sahte içkide ayrıca farklı kimyasallar, boyalar, esanslar ve katkı maddeleri de bulunabilir” dedi.

EN TEHLİKELİSİ METANOL ZEHİRLENMESİ

Bu maddelerin her birinin ayrı bir sağlık riski taşıdığını da söyleyen Uzm. Dr. Erdoğan, “Ancak en tehlikelisi metanol zehirlenmesidir. Evde yapılan içkilerde ise üzüm, erik, buğday gibi çeşitli meyve ve tahıllardan doğal olarak alkol üretilmeye çalışılır. Burada hem etil alkol hem de istenmeyen metil alkol ortaya çıkar. Damıtma işlemi iyi yapılmadığı zaman etil alkolün yanı sıra sahte alkol olan zehirli metil alkol içilmiş olur” ifadelerini kullandı.



ORGAN HASARLARINA YOL AÇIYOR

Sahte içkinin hayati zararlarına da değinen Uzm. Dr. Yunus Emre Erdoğan, beş maddeye dikkat çekti:

1- Böbrek ve karaciğer yetmezliği: Metanol, bu organlarda aşırı yük oluşturur. Toksik yan ürünlerin temizlenememesi nedeniyle organlar işlevini yitirir.

2- Sinir sistemi hasarı: Metanol merkezi sinir sistemine zarar vererek bilinç kaybı, nöbetler ve felçlere neden olabilir.

3- Kardiyovasküler sistem hasarı: Ölümcül ritim bozuklukları, tansiyonda düşme ve kalp atışının durmasına (asistoli) neden olabilir.

4- Kalıcı beyin hasarı: Beyin hücreleri toksik maddelere karşı son derece hassastır. Yüksek metanol düzeyleri, hipoksiye ve hücre ölümüne yol açar.

5- Ölüm: Genellikle ağır metabolik asidoz, solunum yetmezliği veya çoklu organ yetmezliği sonucu meydana gelir. Tüm bu etkiler, metanolün vücutta parçalanma süreciyle ilişkilidir ve erken müdahale edilmediği durumlarda kaçınılmaz hale gelir.



‘İLK 24 SAATTE GÖRME SEMPTOMLARI BAŞLAR’

Sahte içkinin körlüğe neden olduğu da biliniyor. Bu nasıl oluyor? Bu durum geçici bir şey mi yoksa hayat boyu devam eden bir süreç mi?

Bu soruma “Metil alkol, vücuda alındığında formaldehit ve formik aside dönüşür. Bu maddeler özellikle görme sinirlerini hedef alır ve optik sinirlerde ciddi tahribata neden olur” cevabını veren Uzm. Dr. Yunus Emre Erdoğan, şu önemli bilgileri paylaştı:

“Bu duruma optik nöropati denilir. Başlangıçta hastalar bulanık görme veya bir kar fırtınası içinde kalmış gibi görme alanı tarif edebilirler. Sahte içkinin tüketilmesinden sonra ilk 24 saatte görme semptomları başlar ve giderek ilerler. Tedavi verilmediğinde körlük genellikle geri dönüşümsüzdür çünkü sinir hasarı kalıcıdır. Ancak çok erken bir aşamada tedaviye başlanırsa (örneğin, metanol antidotu verilirse veya hasta diyalize alınırsa), görme kaybı riski azalabilir.”

‘YOĞUN BAKIMDA YATAN HASTALARDA ÖLÜM ORANI YÜZDE 30-50 ARASINDA DEĞİŞEBİLİR’

Yoğun bakıma kaldırılan kişilerin hayatta kalma şansıyla ilgili de bilgiler paylaşan Uzm. Dr. Yunus Emre Erdoğan, “Bu durum sahte içkideki metanol miktarına ve kişinin ne kadar erken müdahale gördüğüne bağlıdır. Ancak yüksek dozda metanol alımı genellikle ölümcül olabilir. Metil alkol zehirlenmesi nedeniyle yoğun bakımda yatan hastalarda ölüm oranı yüzde 30-50 arasında değişebilir. Ayrıca kurtarılan hastalarda dahi kalıcı görme kaybı, organ hasarı veya nörolojik problemler gibi uzun vadeli komplikasyonlarla karşılaşılmaktadır” dedi. Erdoğan, şöyle devam etti:

-- 10 ml metanol (1-1,5 duble içki) körlüğe neden olabilir. 30 ml ve üzeri (3-5 duble içki) müdahale edilmezse genellikle ölümcüldür. Metanol alımından sonra semptomların ortaya çıkma süresi çok değişkendir. Ancak genellikle 12 saat sonra hayati bulgular belirti verir. Erken müdahale edilen vakalarda hayatta kalma şansı daha yüksektir. Semptomların geç fark edilmesi ölüm riskini artırır. Özellikle kırsal bölgelerde veya hastane erişiminin zor olduğu yerlerde ölüm oranları daha yüksektir.

-- Hafif-orta düzeyde metanol alımında ve erken müdahale edilen vakalarda ölüm oranı yüzde 10-20 civarındadır. Yüksek miktarda metanol tüketen ve geç müdahale edilen vakalarda ölüm oranı yüzde 50’ye kadar çıkabilir. Çoklu organ yetmezliği veya solunum durması gibi komplikasyonlar görüldüğünde bu oran daha da artar.

İÇKİNİN SAHTE OLDUĞUNU ANLAMANIN BİR YOLU VAR MI? 

“Sahte içkiyi tadından veya kokusundan anlamak genellikle mümkün değildir” diyen Uzm. Dr. Yunus Emre Erdoğan, “Çünkü içkiye aroma ve esans eklenerek tat ve koku farkı gizlenebilir” dedi ve sahte içkinin anlaşılmasında şu noktalara dikkat çekti:

1- Etiket ve bandrol kontrolü: Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Bandrollü Ürün İzleme Sistemi (BÜİS) adlı uygulamasını kullanarak alkol şişesinin bilgilerinin taratılıp kullanılması daha güvenli olabilir

2- Fiyat: Piyasa fiyatının çok altında satılan ürünlere şüpheli yaklaşılmalıdır.

3- Ürünün sunumu: Alkol şişesini kendiniz açın. Önceden açılmış şişelerde daha dikkatli olunması gerekir. Tüketici olarak en güvenilir yol, alkollü ürünleri yasal ve güvenilir satış noktalarından temin etmektir.



‘KAÇAK TÜTÜNLERDE TARIM İLAÇLARININ KALINTILARI VE KİMYASAL KATKILAR BULUNUYOR’

Sahte içki dışında kaçak tütün de kullanılıyor. Peki, bunun sağlığa zararı var mı? 

“Kaçak ve sahte tütünler, standart üretim koşullarına uygun olmadığından genellikle daha zararlıdır” diyen Uzm. Dr. Yunus Emre Erdoğan, “Bu tütünlerde ağır metaller (kurşun, kadmiyum, arsenik gibi), bazı tarım ilaçlarının kalıntıları ve kimyasal katkılar bulunabilir. Bu maddeler, kanser riskini artırmanın yanı sıra solunum yolu hastalıklarına (KOAH, bronşit, astım, zatürre gibi) ve zehirlenmelere neden olabilir. Sahte veya kaçak tütünler, karaciğer kanseri riskini ciddi derecede artıran aflatoksin de içerebilir. Dolayısıyla sahte tütün, yasal tütün ürünlerinden daha zararlıdır” ifadelerini kullandı.

Fotoğraflar: AA, İHA, Alamy