Bebeklerde ve çocuklarda tıkalı burun nasıl açılır?
Güncelleme Tarihi:
Burun tıkanıklığı yaşamın her döneminde görülen sebebine, süresine ve şiddetine göre yaşam kalitesini etkileyen bir şikayettir. Peki, sümkürme eylemini gerçekleştiremeyen bebekler ve çocuklarda tıkalı burun nasıl açılır? Dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir? KBB Baş ve Boyun cerrahisi Prof. Dr. Metin Yılmaz, konu hakkında bilgilerini aktardı.
Burun tıkanıklığı tedavisi nedenine göre değişkenlik göstermekle birlikte, sıklıkla rinite bağlı oluşması nedeniyle burun tıkanıklıklarında, inflamasyona neden olan alerjenlerin ve sekresyonların burundan uzaklaştırılması hem tedaviyi kolaylaştırır hem de yaşam kalitesini arttırır.
Burun tıkanıklığı her birimiz için önemlidir ancak çocuklarda doğumdan sonraki ilk aylarda mecburi havayolu burun olduğu için, burun tıkanıklıklarının bu dönemdeki etkisi çok daha belirgin olmaktadır. Büyümesi için beslenmesi gereken yenidoğanın burnu tıkalı olunca annesini ememeyecek, böylece hem gelişmesi yavaşlayacak hem de enfeksiyonlara karşı mücadele etme gücü azalacaktır.
BURUN TIKANIKLIĞI, BESLENME GÜÇLÜĞÜ, UYKUSUZLUK VE HUZURSUZLUĞA NEDEN OLUYOR
Ayrıca çocukluk döneminde ilk 3 yaşta süresine ve şiddetine bağlı olmakla birlikte burun tıkanıklıkları beslenme güçlüğü, huzursuzluk, uykusuzluk gibi çocuğun gelişimini etkileyebilecek sorunların gelişimine neden olacaktır. Bu nedenle bu yaş grubundaki çocuklarda burun tıkanıklığı ile mücadele diğer yaşlara göre çok daha önemlidir.
Sıklıkla rinite bağlı gelişen burun tıkanıklıklarında burun temizliği yapılması yaşam kalitesini arttırdığı gibi gereksiz antibiyotik kullanımının da önüne geçmektedir. Doğal olarak burun temizliği son derece yararlı olmasına ve hekimler tarafından önerilmesine rağmen özellikle çocuklar için ailelerin uygulamada zorlandığı işlemlerden birisi olarak pratikte kolay uygulanamamaktadır.
İDEAL BURUN TEMİZLİĞİNİ NASIL OLMALIDIR?
Çocukluk çağında burun temizliği ile ilgili bilimsel verilerin az olması nedeniyle hastalarımız, varsa hekiminin önerisi ya da internette bulduğu bilgilerle çözüm bulmaya çalışmakta.
Burun temizliği ile ilgili ticari alanda benzer felsefe ile çalışan çok sayıda ürün yer almaktadır. Negatif basınç veya vakum uygulayarak sekresyonu çeken aspiratörler, pompalar veya ebeveynin emerek vakum sağladığı temizlik pipetleri özellikle çocuklar için kullanılabilmektedir. Ayrıca deniz suyu özellikli basınçlı spreyler bu amaçla kullanılabilmektedir.
PLASTİK POMPALAR VEYA ENJEKTÖR GİBİ ÜRÜNLER KULLANILABİLİR Mİ?
İlk 3 yaş için sümkürmeyi henüz öğretemediğimiz çocuklarımızda, erişkinlerde sıklıkla kullandığımız ve oldukça verim aldığımız burun temizleme solüsyon ve pompaları ile burun yıkaması güvenilir bir şekilde yapılabilir. Bu amaçla hazırlanmış plastik pompalar veya enjektör gibi suyu buruna kontrol edilebilir basınçla uygulayabileceğimiz cihazlar veya hazır basınçlı spreyler kullanılabilir.
KULLANDIĞINIZ SU TEMİZ OLMALI
Burada kullanacağımız suyun temiz olması ve izotonik dediğimiz çocuğu rahatsız etmeyecek yani burun mukozasını tahriş etmeyecek tuz-karbonat içeriğinin varlığı önemlidir. Zaten çocukların çok hoşlanmadığı bu işlem burun mukozasını irrite ederek ilave huzursuzluk yaratabileceği için aşırı tuzlu karbonatlı sıvılardan kaçınılmalıdır. Bu amaçla piyasada satılan hazır ticari ürünler olduğu gibi ev ortamında da hazırlık yapılabilir. Ancak sularının temizliği veya hijyeninden emin olunmalıdır.
BURUN TEMİZLİĞİ İÇİN EVDE HAZIRLANACAK KARIŞIM
Bu amaçla bir su bardağı için hazırlanan bir çay kaşığı yemek tuzunun, üstünü silip kalanının yarısı ve benzer miktarda yemek karbonatı ile ılık su karıştırılarak çocuklarda kullanılabilir. Ancak yine de uygulamadan evvel önce kendinizde uygulayarak, burun mukozanızda rahatsız edici bir yangı olup olmayacağı kontrol edilmelidir.
BURUN TEMİZLİĞİNİ OYUN OYNAR GİBİ YAPIN
Ayrıca çocuklarda erişkinlerden farklı olarak bu sıvıların uygulanması esnasında daha düşük basınçla burun yıkama yapılmalı, bir burun deliğinden basınçla uygulama yapılıp diğer yönden sekresyonlar çıkartılabileceği gibi, bu işleme zorlanan çocuklarda ise yine düşük basınçla yıkama yaparak refleks sümkürmeyi sağlamaya çalışmak yeterli olacaktır. Bu işlemler esnasında çocuklarla oyun oynar gibi, banyo ortamında veya en azından lavaboda uygulamalar yapılması işlemi daha da kolaylaştıracaktır.
Uygulama esnasında suyun yanında kullanılacak pompa veya cihazın burun içine giren parçasının burun deliği ile uyumlu yumuşak yapılı bir malzemeden olması ve su basıncının ebeveyn tarafından kontrol edilebilir olması, olası ilave sorunların gelişimini engelleyecektir. Eğer uygulama esnasında kulak ağrısı oluşursa işleme devam edilmemelidir. Bu durum uygulama esnasında aşırı basınca bağlı olarak östaki borusu hasarı nedeniyle orta kulakta su-basınç sorunları ile ilişkilendirilebilir. Bu nedenle öncelikle düşük basınçla başlanılması, temizlik sağlanırsa üst basınçlara çıkmaktan kaçınılması veya kulak ağrısı oluşmuş ise işlemin yapılmaması önerilir.
2-3 YAŞINDAN İTİBAREN SÜMKÜRME EĞİTİMİNE BAŞLANABİLİR
Burun temizliği yapılırken çocuk çok irrite edilmemeli, oyun oynar gibi adım adım süreç tamamlanmalı, aşırı tepkide bulunan ve istemeyen çocuklarda alternatif metotlar, örneğin aspiratörlerle burun temizliği yapılabilir. 2-3 yaştan itibaren sümkürme eğitimi başlanabilir. Bu süreçte yumuşak mendiller kullanılarak burun delikleri aynı anda kapatılmadan sümkürmeler yapılır. Sümkürme gürültülü bir işlem olduğu için banyo ortamında çocuklar için eğlenceli bir eyleme de dönüştürülebilir.
BURUN TIKANIKLIĞINDA NE ZAMAN DOKTORA GİTMELİYİZ?
Yeni başlayan burun tıkanıklığında eğer “yabancı cisimden” şüphelenilmiyorsa hemen bir hekim muayenesine gerek yoktur. İlave bir durum gelişmedikçe ve risk altında olmayan bireylerde (düşük doğum ağırlığı, gelişme geriliği, ek hastalıklar gibi) yaklaşık bir hafta burun temizliğine devam edilebilir. Bir haftanın sonunda şikayetler azalmamışsa bir KBB veya pediatri hekimi tarafından değerlendirilmesinde yarar vardır.