Bebeklerde doğum lekesi neden olur? Doğum lekesi türleri nelerdir?

Doğum lekeleri, bebek cildinde yaygın görülebilen, genellikle zararsız bir renk değişikliğidir. Doğumda ya da bazen hayatın ilk aylarında ortaya çıkan, deriye ait elemanların anormal şekilde yerleşimleri sonucu gelişir. Aileleri zaman zaman endişeye düşüren doğum lekelerinin çoğu zararsızdır, genellikle kendiliğinden geriler ancak bazıları nadiren de olsa altta yatan bir tıbbi durumu gösterir.

Doğum lekesi neden olur?

Halk arasında bilinenin aksine gebelik esnasında annenin bir davranışı sonucu ortaya çıkmaz. Doğum lekelerinin neden oluştuğu tam olarak bilinmemektedir. Cilt hücrelerinin gelişimini ve yerleşimini kontrol eden faktörlerdeki bir dengesizlik sonucu oluştuğu düşünülür. Bazıları genetik kaynaklı iken bazıları ise değildir. Lekeler, basitçe ciltteki pigment (renk) hücrelerinin ya da kan damarlarının aşırı çoğalması veya kan damarlarının genişlemesi sonucu oluşur. Buna göre iki gruba ayrılırlar.

1. Pigment hücrelerinin artımıyla oluşan pigmente doğum lekeleri,
2. Vasküler (damarsal) doğum lekeleri.

Pigmente doğum lekeleri sütlü kahverenginden koyu mor siyah renge kadar değişen renklerde olurken, vasküler lekeler kırmızı-pembe renkte olur.

Pigmente doğum lekeleri

- Mongol lekeleri: Pigmentli doğum lekeleri arasında en sık görülen ‘mongol lekeleri’ doğumda mevcuttur. Bunlar, koyu tenli bebeklerde daha sık görülür ve sıklıkla bel, kalça bölgelerinde grimsi mor, deri seviyesinde yamalar şeklinde ortaya çıkar. Genellikle tedavi gerektirmez ve birkaç yıl içinde kendiliğinden kaybolur. Ancak bacakların tamamını ya da vücudun bir yarısını kaplayacak kadar geniş olduklarında, başka doğum lekeleriyle birlikte bulunduklarında, bazı hastalık ve sendromlara işaret edebileceklerinden araştırılmaları gerekir.

- Sütlü kahve (Cafe au lait) lekeleri: Vücudun her yerinde görülebilen açık kahve renkli, deriyle aynı seviyede, düzgün sınırlı, oval lekelerdir. Bu doğum lekesi, bazen doğumda bazen ise doğumdan çok sonra, hatta erken çocukluğa kadar herhangi bir zamanda oluşabilir. Yaşam boyu kalıcı olur. Her 10 bebekten 3’ünde birkaç tane görülebilir ve herhangi bir soruna işaret etmezler. Ancak sayılarının beş ve daha fazla olması durumunda bazı hastalıklara (nörofibromatozis gibi) işaret edebilir, bu durumda doktora danışmanızda fayda vardır.

- Doğumsal benler: Yaklaşık olarak her 10 bebekten birinde görülen, doğumda veya hayatın ilk bir yılı içinde ortaya çıkan değişen büyüklüklerde, sınırları düzgün veya düzensiz, düz veya kabarık, kahverengi veya siyah renkte benlerdir. Bunlar, derinin rengini oluşturan pigmenti üreten melanosit adlı hücrelerden oluşur. Erişkin dönemde alacakları nihai boyuta göre küçük, orta ve büyük boy olarak üç gruba ayrılırlar. Nihai çapı 20 cm’yi aşacak büyük boy doğumsal benler, malign melanom ve diğer bazı kötü huylu tümörlerin gelişimi açısından daha risklidir.

Cerrahi müdahale gerekebilir

Büyük boyutlu, yüzeyi düzgün olmayan, hızla değişiklik gösteren doğumsal benler dermatoloji hekimi tarafından değerlendirilmeli ve gerekirse cerrahi olarak çıkartılmalı. Bilinenin aksine benlerin çıkartılması bir tehlike arz etmez, tersine kanser şüphesi taşıyan bir benin erken dönemde ve uygun teknikle çıkartılması hayat kurtarabilir. Küçük boyutlu ve düzgün yüzeyli, vücudun kolayca izlenebilecek bir alanında yerleşmiş doğumsal benlerse düzenli takip edilebilir.

Damarsal doğum lekeleri nelerdir?

Damarsal doğum lekeleri derideki kan damarlarının demetler halinde bir araya gelmesiyle oluşurlar. Mavi, gri, pembe veya kırmızı renkte olabilirler. Damarsal doğum lekelerinin birçok çeşidi bulunmaktadır. Deneyimli hekimlerce yapılan klinik muayeneyle kolaylıkla ayırıcı tanı yapılabilse de, bazen kesin tanıyı koyabilmek için, haftalarca veya aylarca takip etmek veya ileri incelemeler yapmak gereklidir. En sık olarak görülen damarsal doğum lekeleri arasında somon lekesi, hemanjiom ve şarap lekesi sayılabilir. Bunların dışında bazı nadir damarsal doğum lekeleri de görülebilir.

- Somon lekesi: En sık görülen damarsal doğum lekesidir. Yenidoğan bebeklerin yaklaşık yarısında görülür. Soluk, hafif kırmızı, pembe renkli ve deri seviyesindedir. Sıklıkla alın, göz kapağı, burun ucu gibi alanlarda yerleştiğinde ‘melek öpücüğü’, ensede yerleştiğinde ‘leylek ısırığı’ olarak anılır. Yüz bölgesindekiler, 1-2 yaş arasında kaybolurken, ensedekiler çoğunlukla kalıcıdır. Bunlar zararsızdır ve herhangi bir tedavi gerektirmez.

- Hemangiom (Çilek Lekesi): Doğumda veya sıklıkla yaşamın ilk ayı içerisinde ortaya çıkar, yenidoğan döneminde %1-2, bebeklik döneminde ise %10 civarındadır. Birçok aileyi telaşlandıran, “İz kalır mı? Neden olur?” gibi endişelere sürükleyen hemanjiomlar deri yüzeyinde sadece kırmızı leke, kabarık ve yüzeyi pürüzlü leke olabileceği gibi derinin derinlerinde olup yüzeyi düzgün, mavi-mor renkte kitleler şeklinde de olabilir. Vücudun her hangi bir bölgesinde gelişebilmesine rağmen sıkılıkla baş-boyun bölgesinde görülmektedir. Bebek ağlarken, ıkınırken gülerken daha da belirgin hale gelir. Bebeklik döneminde hızla büyümeyi sağlayan hormonal faktörler hemanjiomun da hayatın ilk 5 ayında hızlı büyümesine neden olur ardından plato dönemine girer. Takipte ilk 5-7 yaşta %70’i ciddi oranda geriler. Derisinde çoklu hemanjiyomu olan çocuklar iç organ hemanjiyomları açısından da kontrol edilmelidir.

Bulunduğu yerin yaşamsal önemi yoksa ve fonksiyon kaybına neden olmuyorsa tedavi gerektirmezler. Bazı lezyon tiplerinde kanama ve enfeksiyon gibi ciddi sorunlar gelişebilmekte ve küçülme sonrası nedbe dokusu kalabilmektedir. Tedavisinde önceki yıllarda kortizon sıklıkla kullanılmakla birlikte yan etkilerinden dolayı son zamanlarda oral propranolol tedavisi yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.

- Porto şarabı lekesi (Nevus flammeus): Doğumda mevcuttur. Derinin altındaki küçük kan damarlarının anormal gelişiminden kaynaklanır. Rengi soluk pembeden koyu şarap kırmızısına kadar değişebilir. Yeni doğan bebekte pek fark edilmeyecek kadar açık renkteyken, giderek koyulaşır. Tek taraflı olup orta hattı geçmezler. Daha çok yüz bölgesinde olur. Yaşam boyu kalıcıdır. İlerleyen yıllarda estetik açıdan sorun oluşturabilecek olan bu lekeler, 4-5 yaş sonrası gerek görülürse lazer tedavisi ile yok edilebilir. Alın ve göz kapaklarında olduğunda ‘Sturge-Weber Sendromu’ denilen bir hastalığın belirtisi olabilir.

Bunların dışında bebeklik döneminde daha az görülen lekeler hipopigmente yani açık renk lekelerdir. Derinin melanin pigmentasyonunun azalması veya kaybolması sonucunda hipopigmentasyon veya depigmentasyon gelişebilir. Bu durum doğumda veya kalıtımsal faktörlerin etkisi ile yaşamın herhangi bir döneminde görülebilir. Farklı çevresel faktörlerin etkisi ile melanosit sayısı veya melanin miktarı azalmakta veya yok olmakta ve deride hipo veya depigmentasyon gelişmektedir.

Yaygın hipopigmentasyon nedenleri olarak nadir görülen Albinizm, fenilketonüri, griscelli sendromu sayılırken, lokalize (sınırlı) hipopigmentasyon nedenleri arasında vitiligo, tinea versikolor, pitriazis alba, nevus depigmentazous, nevus anemikus, piebaldizm, tuberoz skleroz, inkontinentia pigmenti vardır.

Pitriazis Alba, sıklıkla çocuklarda yüz ve boyun bölgesinde gözlenen hipopigmente lekelerdir. Çocuklarda % 97, 3 yaş altında görülmektedir. Yüzde sıklıkla alında ve yanaklarda görülmektedir. Daha az sıklıkla yüzde ağız köşeleri ve göz çevresinde görülmektedir.

Tinea versicolor (Pityriasis versicolor, Samyeli): Tüm dünyada görülen, uzun süren, çok sık tekrar edebilen derinin en dış tabakasına yerleşen yüzeysel bir mantar enfeksiyonudur. Açık koyu lekeler değişen renkli görünümdedir. Açık renkte olduğunda vitiligodan ayırmak önemlidir.

Doğumsal benleri olan bebekler tanı, ayırıcı tanı, takip ve tedavi için çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı ve dermatoloji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.