Araştırma sonuçları şaşırttı: Sigarayı bıraktıktan sonra hasar alan organların eski haline dönmesi ne kadar sürer?

Sigara içen birinin ciğerleri, damarları sigara içtikten sonra hiç sigara içememiş biri gibi olabilir mi yoksa illa bir hasar alır mı? 

Yeni bir çalışma, bir kişinin sigarayı bıraktıktan sonra kalp hastalığı riskinin ortalamaya düşmesinin yirmi yıldan fazla sürebileceğini, kardiyovasküler sisteminin hiç sigara içmemiş birine benzemesinin 25 yıl süreceğini söylüyor. 

Daily Mail’de yer alan habere göre Güney Kore 'deki araştırmacılar, eski bir sigara tiryakisinin kardiyovasküler sisteminin hiç sigara içmemiş birine benzemesinin tam olarak ne kadar sürdüğünü buldu.Bu süre tam tamına 25 yıl. Amerikan Tıp Derneği tarafından çıkarılan JAMA dergisinde yayınlanan araştırmanın bulguları aynı zamanda 8 yıldan uzun süredir sigara içen ama sigarayı bırakan kişilerin, hala sigara içenlerle benzer bir kalp krizi veya felç riskine sahip olduğunu ortaya koydu.

Yayınlanan çalışmada araştırmacılar, 100.000'den fazla sigarayı bırakmış eski tiryakilerin ve 4 milyondan fazla hiç sigara içmemiş kişinin sağlık verilerini inceledi. Önceden sigara içenler, sigarayı bıraktıktan on yıl sonra takip edilmişti. Sigaraya başladıklarında kaç yaşında oldukları, günde kaç sigara içtikleri ve bıraktıklarında kaç yaşında oldukları gibi diğer ayrıntılar da not edildi.

ETKİSİ TÜKETİLEN DOZA GÖRE DEĞİŞİYOR

Çalışma, sigara ile kardiyovasküler hastalık riski arasındaki bağlantının tüketilen doza bağlı olduğunu ortaya koyuyor. Hafif düzeyde sigara içenlerin riskleri, sigarayı bıraktıktan kısa bir süre sonra nispeten düşük olur.Ancak araştırmacılar, en az sekiz yıl boyunca sigara içmiş olan daha ağır sigara tiryakilerinin sigarayı bıraktıktan sonra kalp krizi ve felç riskinin hiç sigara içmemiş birinin kadar olmasının 25 yıl alabileceği sonucuna vardı. Çalışmanın yazarları bu konuda şunları söyledi: 'Ağır eski sigara içicilerinin, sigara içmeye devam eden hastalara eşdeğer bir kardiyovasküler hastalık riskine sahip olduğu düşünülmelidir.”

KALBİ BESLEYEN KAN DAMARLARINA ZARAR VERİYOR

Bugüne kadar yapılmış düzinelerce çalışma, sigara içmenin kalp yetmezliği ile bağlantılı olduğunu gösteriyor. Kalp kası, genellikle çok zayıf veya sert olduğu için kanı vücuda gerektiği kadar iyi pompalayamadığında, vücudun organ ve dokularına normal çalışması için gereken oksijen ve hayati besinleri sağlayamaz.

Tütündeki katran ve diğer zararlı bileşenler dahil olmak üzere 7.000 kimyasal madde kalbi besleyen kan damarlarına zarar verebilir ve sigaranın organa verdiği zararın bir kısmının arkasında da bunun olduğu düşünülüyor.

Bu arada, tütünde bulunan ve yüksek oranda bağımlılık yapan bir toksin olan nikotin, kalp atış hızı ve kan basıncındaki tehlikeli artışlarla büyük ölçüde bağlantılıdır.Sigara içmek ayrıca karbon monoksit gibi zehirli gazları vücuda salarak oksijen kaynaklarımızı daha da azaltır. 

1970'lerde yetişkin nüfusun neredeyse yarısı sigara içerken, şu anda yaklaşık her sekiz İngiliz ve Amerikalıdan biri sigara içmektedir.

Prof. Dr. Ahmet Karabulut, sigaranın kalp ve damar hastalıklarını tetikleyen ana faktörlerden biri olduğunu, etkisinin birikme şeklinde olduğunu, ne kadar uzun süre ve ne kadar yoğun sigara içilirse kalp krizi riskinin o ölçüde arttiğını, normal şartlarda sigara içmeyen kişilerin sosyal yaşama uyup bir anda yoğun sigara tükettiklerinde kalp krizi riski ile karşı karşıya kalabileceklerini söyledi. Karabulut, sigaranın kalp damar sağlığını nasıl etkilediğini şu sözlerle anlattı:

“Sigara, kalp ve damarlardaki sertliğin ve kireçlenmenin ilerlemesinde ciddi bir faktördür. Sigara içimi nedeniyle damar sisteminde oluşan toksik ortam ve kolesterol yapısı değişerek damarlara daha rahat yapışan bir forma dönüşür. Bu durum damar sertliği ve damar içerisinde plak oluşumuna yol açar. Özellikle kalp hastalığı olanlar, damarlarına stent takılanlar, bypass ameliyatı olanlar sigaraya devam ettiklerinde hastalık şiddetlenir.”

Kalp krizi ya da inme sonucu oluşan kalıcı hasarların sigarayı bırakma ile düzelmeyeceğini ancak tütün ürünlerinden uzak kalındığında yeni kalp krizi ve inme riski azalacağından, kalp yetersizliği ve felç riskinde de belirgin azalma olacağının altını çizen Karabulut, sigarayı bırakanlarda damar sertliğinin tamamen kaybolmasa bile, kalp krizi ve inme riskinde azalma gözleneceğini, damar sertliğinin ilerleyişinin yavaşlayacağını ve yeni plak oluşumumda azalma gözleneceğini sözlerine ekledi.

Sigarayı bıraktıktan sonra ciğerlerin tamamen temizlenmesi ne kadar zaman alır? Bu süre hangi kriterlere bağlı? 

Sigarayı bıraktıktan 8 saat sonra kanda karbon monoksit oranı düşerek oksijen seviyesinin yükseleceğini, akciğerlerde bulunan silia dediğimiz yapıların onarılacağını ve akciğerin kendini temizlemeye başlayacağını belirten Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Gülseren Sağcan, bu dönemde balgam çıkarma şikayetinin artacağını 2 hafta sonra kan dolaşımının daha iyi hale geleceğini, 3 ayın sonunda egzersiz kapasitesinin artacağını, 3 ay sonra öksürük ve nefes darlığının azalacağını belirtti.

Sigara içen birinin ciğerleri, sigarayı bıraktıktan sonra hiç sigara içememiş biri gibi olabilir mi?

Sağcan, sigara dumanın 7.000'den fazla kimyasal madde içerdiğini, sigara bağımlılığı ile birçok hastalık arasında doğrudan ilişki bulunduğunu, akciğer kanseri başta olmak üzere gırtlak, prostat, mesane, yemek borusu, pankreas ve rahim ağzı kanserlerinin oluşum riskini artırdığını söyledi ve ekledi: “Ayrıca; iktidarsızlık, felç, ülser, kronik bronşit, bacak damar hastalıkları, kalp krizi, kadınlarda kısırlık ve KOAH gibi hastalıklara da yol açar. Bu nedenle sigara içen birisinin akciğer ve damarlarının bundan etkilenmemesi mümkün değildir ancak biliyoruz ki daha kısa süreli ve hafif içicilerde bu düzelme daha kolay olur.”

Sigara kullanımında güvenli bir kullanım sayısının olmadığını ve pasif sigara dumanına maruz kalmanın bile çeşitli kalp ve akciğer hastalıkların oluşumuna neden olduğunu ifade eden Sağcan, özellikle 8-10 yıl boyunca sigara içenlerde bu riskin daha da arttığını söyledi.

Prof. Dr. Ahmet Karabulut, sigaranın bırakılması ile birlikte vücutta olumlu değişimlerin hemen başladığını ve sigaradan uzak kalınan süre arttıkça, vücudun göreceği fayda da daha belirgin hale geldiğini ifade etti ve bu süreçte yaşananları aşama aşama anlattı.

1 saat sonra: Kandaki uyarıcı maddelerin düzeyi azalmaya başlar ve buna bağlı olarak kan basıncı ve kalp hızında azalma başlar.

12 saat sonra: Kandaki oksidatif stres denilen kirli ortamın ana kaynaklarından karbonmonoksid düzeyi azalmaya ve oksijen seviyesi artmaya başlar.

1 gün sonra: Kalp krizi riskinde azalma başlar.

3 gün sonra: Kandaki nikotin seviyesindeki azalmaya bağlı olarak kişide yoksunluk belirtileri ortaya çıkabilir. Baş ağrısı, gerginlik, sinirlilik hali sigara isteği ile birleşir. Çevresel destek ve güçlü irade ile bu günler rahatlıkla aşılabilir.

3 ay sonra: Kalp ile birlikte diğer damarlarda iyileşme devam eder.

1 yıl sonra: Kalp krizi riskinde belirgin azalma izlenir.

5 yıl sonra: Kan damarları kendisini toparlar ve damar koruyucu maddelerin salınımı artar. İnme ve felç riskinde azalma izlenir.

15 yıl sonra: Kalp krizi geçirme riski sigara içmeyen birisine yakın hale gelir. Kanser gelişme riskindeki azalma trendi devam eder.

25 yıl sonra: Sigara kaynaklı hastalıklardan ölüm riski sigara içmeyen bir kişinin riskine yakın seviyeye gelir. Kalp damar sisteminin kendisini tamir mekanizmasının kısıtlı olduğuna değinen Karabulut, damarlarda plak ve damar sertliği oluşumunun geri dönüşü olmayan bir süreci başlattığını, bu sürecin sonunun kalp krizi, inme ve felç olduğunu, sigara içiminin de bu süreci hızlandırdığını ifade etti.

Sigarayı bırakmak için öncelikle duygusal ve zihinsel açıdan kişinin kendini hazırlaması gerektiğine vurgu yapan Sağcan, bu süreci destekleyecek davranışları şöyle sıraladı: 

• Elinizdeki tüm sigara ve çakmakları çöpe atın.

• Yakınınızda sigara kullanan birileri varsa onlardan uzak durun, mümkünse sigara içmeyi arttırdığınız sosyal ortamlardan bir süreliğine uzak durun.

• Kendinizi, zihninizi meşgul edecek hobiler ile uğraşın.

• Sigara molası yerine uzun yürüyüşlere çıkın, egzersiz yapın.

• Bol sıvı tüketimi yapın, su içmek beyindeki dopamin seviyesini arttırarak sigara içme isteğinizi azaltacaktır.

Bu bulguların, sigarayı bırakmayı düşünen kişiler üzerinde nasıl bir etkisi olabileceğini düşünüyorsunuz? 

Dr. Gülseren Sağcan, sigarayı bırakan kişilerin sağlıkları için en önemli katkıyı bu bağımlılıktan kurtularak yapmış olduklarını, buna ek olarak akciğer ve kalp sağlıklarını korumak için dengeli beslenme, düzenli egzersiz yapmak, bol su içmek ve pasif sigara dumanına maruz kalmaktan uzak durmayı önerdiklerini söyledi.

“Sigara içenler için nikotin bağımlılığından kurtulmak çok güç olabilir. Yoksunluk semptomları ile baş edebilmek kolay olmadığından “Nasıl olsa onca yıl düzelmiyormuş, zaten o a kadar yaşayacak mıyım?” diye düşünebilirler ancak bunun için profesyonel sağlık desteği aldıklarında sigarayı bıraktıktan sonraki ilk saatlerde dahi vücutlarındaki düzelmeyi hissedecek ve motivasyonları artacaktır.”

HİÇBİR ZAMAN GEÇ DEĞİL

Yine de zararın neresinden dönersek kardır mantığı ile sigarayı bırakmayı düşünenlere tavsiyeleriniz nelerdir?

Sağcan, bu yapılan son çalışmada; daha kısa süreli veya hafif sigara içicilerinde riskin daha az olduğu ve bıraktıktan sonra daha kısa sürede hiç içmemiş biri ile aynı riske indiği gösterildiğini, bu nedenle hiçbir zaman sigarayı bırakmak için geç olmadığını, bir an önce sigarayı bırakmayı önerdiklerini, buna destek için ilaç tedavileri, nikotin yerine koyma tedavileri ve bilişsel terapi desteklerinin sunulduğunu belirtti.