Ağır sporlar yapacaksa bu testlerden geçmeli

• Çocuklar yaşlarına uygun spor yapmalıdır. 2-5 yaş arasındaki çocuklar koşma, fırlatma, tutma egzersizleri ve yüzme gibi sporları yapabilirler. 

• 6-9 yaş arasındaki çocuklar ise top oyunları, koşma, futbol, jimnastik, yüzme, tenis ve uzak doğu sporlarının birçoğunu yapabilirler.

• 10-12 yaşındaki çocuklar ise karmaşık sporları yapabilirler. Bunların başında takım sporları gelmektedir. 

SPOR ÖNCESİ DEĞERLENDİRME NASIL YAPILIR?

Özellikle ciddi fiziksel aktiviteler öncesi çocukların sağlık yönünden değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu değerlendirmeler sportif aktiviteden 4-6 hafta önce yapılmalıdır. Bu zaman süresinde saptanan sorunların çözümüne gidilmelidir. Spor öncesi değerlendirmeler ortaokul, lise ve yüksek okul aşamalarının başlangıcında detaylı olarak yapılmalıdır. İleri seviyede spor yapan çocuklarda yıllık değerlendirme önerilmektedir.

Spor öncesi değerlendirmede tıbbi ve ailesel özgeçmiş, kas-iskelet sistemi ve kardiyak sisteme foküslenmiş muayene yapılmalıdır. Tıbbi özgeçmiş oldukça önemlidir. Kişisel, aile hikayesi ve sistemlerin değerlendirilmesi sorunların çoğunu tanımlamada oldukça etkili bir bölümdür. Hikayede genel tıbbi özgeçmiş, yaralanma öyküsü ve kardiyak problemler özellikle sorgulanmalıdır.

• Daha önce tedavi edilmiş olsa da geçmiş tıbbi özgeçmiş
• Önceden uygulanan cerrahi uygulamalar ve sonuçları
• Organ kayıpları (göz, böbrek)
• Güneş çarpması
• Uygulanan ilaçlar, diğer uygulamalar
• Yapılan aşılar
• Vücut ağırlığında ani azalma ve artma öyküsü

NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?

Prof Dr Alpay Çeliker, eğer aşağıdaki gibi bir özgeçmişe ya da belirtilere sahipsek çocuğumuzu detaylı bir kontrolden geçirmemiz gerektiğini söylüyor.

• Geçmişte hipertansiyon, kalpte üfürüm, yüksek kolesterol, Kawasaki hastalığı ve kalpte enfeksiyon

• Egzersizle ortaya çıkan bayılma, baş dönmesi, göğüs ağrısı veya kalpte çarpıntı öyküsü.

• Egzersiz sırasında veya sonrasında beklenmedik ve açıklanamayan aşırı nefes darlığı, bitkinlik

• Göğüs ağrısı: Çocuklarda göğüs ağrısı sık görülen bir belirtidir. Ateşlenme ile birlikte görülen göğüs ağrısı, uykuda görülen göğüs ağrıları ve fizik muayenede anormal bulgular varsa dikkate alınmalıdır. Egzersiz sırasında gözlenen göğüs ağrıları özellikle çok derinlemesine incelenmelidir. Kalple ilgili ağrılar göğüs ortasında basınç hissi oluşturur, yayılım gösterirler ve nefes darlığına neden olur. Birey fiziksel aktiviteye devam edemez. Yukarıdaki belirtiler varlığında kardiyolojik incelemeler bitirilinceye kadar yoğun egzersiz ve yarışmalı sporlar yapılmamalıdır.

• Açıklanamayan havale

• Başka bir nedenle daha önce kalple ilgili testlerin yapılması (EKG ve ekokardiyografi)

• Akranlarına göre daha önce yorulma ve nefes darlığı öyküsü. Özellikle kondisyon eksikliği veya akciğer sorunu yoksa dikkate alınmalıdır.

• Ailede 50 yaşından önce kalp sorunu nedeniyle ölüm öyküsü varsa veya beklenemeyen, açıklanamayan ani ölüm öyküsü ( Boğulma, açıklanamayan araba kazası ve ani bebek ölümleri ) değerlendirilmelidir. .

• Ailede kalp kası hastalığı, Marfan sendromu, ve kalıtsal ritm bozukluğu öyküsü

• Ailede kalp hastalığı, kalp pili veya defibrilatör öyküsü

• Ailede açıklanamayan bayılma, havale veya boğulmadan kurtulma öyküsü

SPOR YAPAN ÇOCUKLARDA ORTAYA ÇIKABİLECEK BELİRTİLER

Çeliker, bu belirtileri ikiye ayırıyor.

• Kardiyak belirtiler – Egzersiz sırasında bayılma, baş dönmesi, göğüs ağrısı, nefes darlığı, çarpıntı belirtileri sorgulanmalıdır.

• Solunum sistemi belirtileri – Asthma ve egzersizle tetiklenen bronkospazm sporcularda görülebilir. Egzersiz sırasında ortaya çıkabilir. Bu tür şikayeti olan hastalarda solunum fonksiyon testleri yapılmalıdır.
Prof Dr Alpay Çeliker, Kalp-dolaşım sistemi muayenesinde yapılması gerekenleri de şöyle sıralıyor...

• Kan basıncı ve nabız sayısının ölçümü. Kan basıncı sağ koldan ölçülmelidir, uygun manşon kullanılmalıdır. Ciddi spor yapanlarda nabız sayısının daha düşük olabileceği hatırlanmalıdır.

• Steteskopla inceleme– Kalpte üfürümveya anormal ses varlığı saptanmalıdır.

• Kasık atardamarının atımlarının elle muayenesi

• Kalp atımının en kuvvetli olduğu bölgenin belirlenmesi

• Kalp-dolaşım sistemi hastalıklarına neden olabilecek bazı anormalliklerin özel bulgularının değerlendirillmesi

Vücut ölçüleri – Boy ve vücut ağırlığı mutlaka belirlenmelidir. Vücut kitle indeksi bu ölçümlerden sonra belirlenebilir. Bu indeks vücuttaki yağlanma ile ile ilgili bilgiler verir. Fazla olmasının yanısıra aşırı derecede düşük değerlerde dikkate alınmalıdır.

Solunum sistemi– Hışıltı veya anormal göğüs dinleme bulguları asthma veya benzeri hastalıkların belirtilerindendir. Göğüse basıldığı zaman ağrı oluşuyorsa “kostokondrit” bulgusudur. Kalp kökenli ağrılarla karışabilir.

KALP-DOLAŞIM SİSTEMİ TESTLERİ

Öykü veya fiziksel incelemelerde kalp-dolaşım sistemi ile ilgili belirti ve bulgular varsa detaylı inceleme gerekir. EKG, ekokardiyografik inceleme ve egzersiz testi yapılmalıdır. Bunun için çocuğun çocuk kardiyoloji uzmanına yönlendirilmesi düşünülmelidir.

SPORTİF FAALİYETLERE KATILMA

Sportif faaliyete başlamadan önce yapılan fizik muayene sonrası karar verilir. Kronik medikal sorunu olan çocuklarda belirlenen düzeyde spora izin verilebilir. Bir sorun varlığında kısıtlama veya limitli egzersiz kararı verilebilir.

Doğumsal kalp hastalığı, Kawasaki hastalığına bağlı koroner arter anormallikleri, kalp kası hastalıkları, kalp travması, kalp kası iltihabi hastalığı (miyokardit), Marfan sendromu, mitral kapak sarkması, kalıtsal kalp ritm bozuklukları varlığı veya şüphelenildiği durumlarda egzersiz tipi, limitleri hastadan hastaya değişen bir şekilde belirlenmelidir.

Hipertansiyonlu çocuklarda egzersiz tipi ve seviyesi hastalığın derecesine göre belirlenmelidir. Kontrol altında olmayan hipertansiyonlarda spor sakıncalı olabilir. Bradikardi (nabız hızının düşük olması) yakınma bildirilmiyorsa spor kısıtlaması ve ileri incelemeye gerek yoktur.

Ateşi olan çocuklarda hastalığın nedeni bulunmalıdır. Bazı infeksiyonlarda egzersiz tehlikeli olabilir. Ateşi olan çocuklarda sıcak ortam sporları sakıncalı olabilir.

Obesite spordan kısıtlama için bir neden olmamalıdır. Diyet ve uygun egzersiz programları önerilmelidir. Ancak obesiteyle birlikte hipertansiyon, insülin direnci gibi bulguların araştırılması gerekmektedir.