9 SORU 9 YANIT | Çocuklarda mutasyon daha mı hızlı yayılıyor?

Mutasyonlu virüs varyantlarının daha kolay, daha hızlı bulaşmasının ve hücrelere çok daha hızlı girmesinin çocuklar için de önemli düzeyde risk oluşturacağını belirten Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Mahmut Çivilibal’a göre çocukluk yaş grubuna yönelik aşı en erken sene sonunda veya 2022 başında yapılacak. Çivilibal, çocuklar aşılanmadan sürü bağışıklığının sağlanmasının özellikle genç nüfusun yoğun olduğu ülkelerde kolay olmayacağını, kronik hastalığı olan çocuklar daha büyük risk altında olduğu için bu çocukların aşılanması gerektiğinin önemle altını çiziyor.

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Mahmut Çivilibal, yeni koronavirüs varyantlarının çocuk sağlığı üzerine etkilerini hurriyet.com.tr’ye anlattı.

Mutasyonlu virüs çocuklar arasında daha mı hızlı yayılıyor?

İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya'da ortaya çıkan üç farklı koronavirüs mutasyonunun Türkiye'de de ortaya çıktığı Sağlık Bakanlığı tarafından resmi olarak doğrulandı. Bu üç mutasyonda da virüsün daha hızlı bulaştığı ve çok hızlı hücreye girdiği söylendi ancak henüz hiçbirinde daha ağır seyrettiğine dair bir veri yok. Mutasyonlu virüsler çok kolay yayılma imkanı bulduğu için o bölgede bir anda dominant hale geliyor. Çocukların da etkilenme ve birbirlerine bulaştırma olasılıklarının ve hızlarının çok daha yüksek olacağı tahmin ediliyor.

Çocuklar da mutasyonlu virüs için riskli grupta mı?

Koronavirüsün ilk türlerinin yetişkinlere kıyasla çocuklara bulaşması daha zordu. Bunun nedenlerinden biri, virüsün vücudumuzdaki hücrelere giriş kapıları olarak görülen ACE2 reseptörlerinin çocuklarda daha az sayıda olmasıydı. Mutasyonlu virüs varyantlarının daha kolay ve daha hızlı bulaşmasının ve hücrelere çok daha hızlı girmesinin çocuklar için de önemli düzeyde risk oluşturacağını ön görmekteyiz.

Çocukları mutasyonlu virüsten korumak için ekstra önlemler almak gerekir mi?

Bulaş hızını artıran bu mutasyonlardan erişkinler kadar çocukları da korumak için ekstra önlemlerin alınması gerekir. Mesafeye ve temizliğe her zamankinden daha fazla dikkat etmek, çift maske takmaya özen göstermek ve bulunduğumuz kapalı ortamları daha sık havalandırmak almamız gereken önlemlerin başında geliyor.

OKULA GİDEN ÇOCUKLAR İÇİN BU ÖNLEMLER ŞART

Uzun bir aranın ardından yüz yüze eğitim kademeli olarak başlıyor. Okula giden çocuklar nelere dikkat etmeli?

Bugüne kadar çocukların virüse yakalandıklarında genellikle kolay atlattıkları biliniyordu fakat yeni varyantlar dolayısıyla durum değişti. Okul yöneticileri, Sağlık Bakanlığı’nın “Covid-19 Salgın Yönetimi ve Çalışma Rehberi”ne titizlikle uymalı, veliler ve öğrencilerle iş birliği içinde olmalıdır. Veliler, okula giden çocuklarına hijyen, maske ve mesafenin önemini yeniden anlatmalıdır. Salgına karşı en etkili silahın su ve sabun olduğunu, sadece yemeklerden önce veya tuvaletten sonra el yıkamanın yeterli olmadığını, herhangi bir yüzeye dokunduktan sonra da mutlaka ellerini temizlemeleri gerektiği çocuklara öğretilmelidir. Hijyen eğitimi tek başına yeterli değil. Eğer çocuk, ihtiyacı olan temizlik malzemelerine ulaşamazsa, öğretilenlerin bir anlamı kalmaz. Bu nedenle çocuğun okul çantasına ihtiyaç duyabileceği her türlü hijyen ürünü konulmalıdır. Bol bol peçete, kağıt sabun, ıslak mendil, kolonya, el dezenfektanı çocuğun istediği anda kişisel hijyenini sağlaması için gereklidir. Teması en aza indirmek için bireysel mesafenin önemi anlatılmalı ve mümkün olduğunca çocuğun buna uyması sağlanmalıdır. Okullar açıkken dışarısıyla etkileşim artacaktır. İşte bu aşamada evin, eşyaların ve kıyafetlerin temizliğine daha fazla özen göstermek gerekir. Ebeveynler hem kendilerinin hem de çocuklarının kıyafetlerini günlük olarak yıkamalıdırlar.

İngiltere hükümetinin sağlık konularındaki başdanışman yardımcısı Prof. Jonathan Van-Tam, ülkedeki çocukların yıl sonuna kadar aşılanmasının muhtemel olduğunu, özellikle kronik hastalığı olanların aşılanması gerektiğini söyledi. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Dünya çapında geliştirilen aşıların çoğunun 16 veya 18 yaş ve üstü kişilere tavsiye edilmesi çocuk ve gençlerin durumuna ilişkin belirsizliğin sürmesine neden oluyor. Ben de çocukluk yaş grubuna yönelik aşının en erken sene sonunda veya 2022 başında yapılacağını tahmin ediyorum. Ayrıca çocuklar aşılanmadan sürü bağışıklığının sağlanmasının özellikle genç nüfusun yoğun olduğu ülkelerde kolay olmayacağını düşünüyorum. ABD menşeli Moderna firması, geçtiğimiz aralık ayında 12-17 yaş grubundaki 3.000 çocukta aşı denemelerine başlanacağını duyurmuştu.

Kronik hastalığı bulunan çocuklar aşı konusunda öncelikli mi?

Mutasyon geçirmiş virüsün çocuklarda eskiye göre daha fazla enfeksiyona neden olacağı ön görüldüğü için özellikle kronik hastalığı olan çocuklar daha büyük risk altında olacaktır. Bu nedenle çocuk çalışmaları tamamlanır tamamlanmaz, öncelikli olarak kronik hastalığı olan çocuklar aşılanmalıdır.

Çocuklara koronavirüs aşısı yapan ülkeler var mı? Bununla ilgili araştırmalar ne yönde?

Şu an çocuklara uygulanmasına onay alınmış bir aşı ve uygulayan ülke henüz yok. Ancak, Alman-Amerikan ortaklığında geliştirilen Pfizer/BioNTech aşısı sadece 16 yaşından büyük kişilerde kullanım izni aldı. Bu aşının 0-15 yaş grubunda da test edilmesi planlanıyor. İngiliz-İsveç ortaklı AstraZeneca aşısının ise önümüzdeki aylarda 6-18 yaş grubunda denenmesi için Avrupa İlaç Ajansı’dan (EMA) izin alındı. 12-17 yaş arası çocuklarda aşı denemelerine başlayan Moderna, sonuçlarının en erken 2022 yılı ortasında beklendiğini bildirdi.

ÇOCUKLARIN AŞILANMASI SALGININ GİDİŞATINI OLUMLU YÖNDE ETKİLEYECEK

Süper yayıcı olarak görülen ergen nüfusun aşılanması salgının gidişatını nasıl etkiler? Çocukların aşı olması toplum bağışıklığı için de önemli, değil mi?

Anne ve babalar evdeyken, çocukları evde tutarken, büyüklerimiz evde kalırlarken sokağa çıkan ya da risk alan çocuk çok azdı. O nedenle de çok az çocuk vakası görüyorduk. Şimdilerde çocuklar birbirleriyle daha sık temas içinde, hem birbirlerine hem de yetişkinlere virüsü bulaştırmaya başladılar. Özellikle ergenler, erişkinlere ve küçük çocuklara göre daha özensiz davranabiliyor. Ergenlerin kapalı sosyal ortamlara daha sık girmeleri, virüsü daha kolay alıp başkalarına bulaştırmalarına neden oluyor. Bu nedenle çocukların ve özellikle de ergenlerin aşılanması salgının gidişatını olumlu yönde etkileyecektir.

Koronavirüs testi pozitif çıkan ve birkaç gün içinde yaşamını yitiren çocukların haberleri aileleri endişelendiriyor. Hangi semptomlarla karşılaşıldığında doktora gitmek gerekir?

Covid-19 enfeksiyonu tipik olarak çocuklarda genellikle hafif ya da asemptomatik seyrediyor olmasına rağmen, bu virüse bağlı gelişen ağır ve ölümcül bir hastalık tablosu tanımlandı. Vücudun birçok sistemini etkileyen ve adına kısaca MIS-C (Multisystem Inflammatory Syndrome in Children) denilen bu tablo; koronavirüs enfeksiyonu geçirildikten genellikle 4-6 hafta sonra ortaya çıkan, nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte virüsün bağışıklık sistemini tetiklemesine bağlı gelişen (otoimmun) enfeksiyon dışı ağır bir hastalıktır. Önceden geçirilmiş veya yeni geçirilmekte olan Covid-19 enfeksiyonu ile birlikte 24 saatten uzun süren ve 38 derecenin üzerinde dirençli ateş, baş ağrısı, kas ve eklem ağrıları, gözlerde kızarıklık (konjonktivit), ağız içinde kızarıklık, dudakta çatlak, ciltte döküntü, el ve ayaklarda soyulmalar, bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, hızlı soluma, nefes almada zorluk, düşük tansiyon, şok, kalp ritim bozuklukları, bilinç bulanıklığı, havale, inme gibi çok çeşitli belirti ve bulgulardan bir kısmının varlığında bu hastalıktan şüphelenilir. MIS-C hastalarının büyük bir bölümü yoğun bakım ünitelerinde izlenir. Tedavisinde vücutta oluşan iltihap yanıtını baskılayacak ilaçlar kullanılır. Gerektiğinde yetersizlik oluşan organ ve sistemlere yönelik destek tedavileri (solunum cihazı desteği, hemodiyaliz vb.) uygulanır.