9 ayın istenmeyen sürprizi: Gebelik diyabeti
Güncelleme Tarihi:
Diyabet, farklı tiplerle, farklı dönemlerde, yaygın olarak görülen önemli sağlık sorunlarından biri. Ama gebelik döneminde ortaya çıkan diyabet, hem anneyi hem de bebeği etkilemesiyle, daha büyük bir problem haline gelebiliyor. Ancak sevindirici yanı da var; doğru zamanda ve doğru şekilde kontrol altına alınırsa, ne anneye ne bebeğe zarar vermiyor.
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Başar Önal, erken teşhis için diyabete yönelik takiplerin, gebeliğin planlanmasıyla birlikte başlanması gerektiğine dikkat çekiyor.
Anne olmaya hazırlandığınız 9 ay süren o özel süreçte, daha önce hiç yaşamadığınız bazı durumlarla karşılaşmanız mümkün. Bunlardan biri, gebelik diyabeti. Bu sorunla karşılaşan anne adaylarının ortak özelliği ise gebe kalmadan önce diyabetle tanışmamış olmaları. Yani bu anne adayları, ilk kez diyabet tanısı alıyorlar. Üstelik sayıları da az değil! Tüm gebelerin yüzde 5’i, gebelik diyabetiyle karşılaşıyor ve çoğunlukla da doğum sonrası diyabet sorunları ortadan kalkıyor. Ancak gebelik döneminin hem anne hem de bebek açısından sıkıntısız tamamlanabilmesi için tanı alan anne adayının yakından takip edilmesi gerekiyor. Tanı konan gebelerin yarısında herhangi bir risk faktörü ya da belirtiye rastlanamadığına dikkat çeken Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Başar Önal, bu nedenle her gebede diyabet düşünülerek tarama yapılmasının önemli olduğunu söylüyor.
BAZEN BELİRTİ VEREBİLİYOR
Gebelik diyabeti olan anne adaylarının yarısından belirti görülmese de, diğer yarısında birden fazla belirti ortaya çıkabiliyor. Bunlar arasında; çok yemek yemek, çok su içmek, idrar testinde glukoz görülmesi yer alıyor.
Önceden fazla kilolu olmak ya da gebelikte gereğinden fazla kilo almak, ileri yaşta gebe kalmak ya da birince derece yakınlarında diyabet varlığı sorunun ortaya çıkmasındaki en önemli faktörler arasında yer alıyor. Daha önce ölü veya anomalili doğum yapan, tekrarlayan idrar yolu ve genital mantar enfeksiyonu geçiren gebelerde de diyabetin araştırılması gerekiyor.
ÖNEMLİ RİSKLERİ VAR
Kontrol altına alınmamış gebelik diyabetinin, anne adayı ve özellikle de bebek için son derece önemli riskleri bulunuyor. Bebeğin suyunun ve kilosunun normalden fazla olması erken doğum riskini artırıyor. Doğum sırasında da bebeğin aşırı kilolu olması vajinal doğum için engel teşkil edebiliyor. Ayrıca yüksek şeker düzeyleri bebeğin oksijensiz kalmasına neden olabileceği gibi rahim içinde ani bebek ölümleri açısından da risk oluşturuyor.
Kontrolsüz diyabeti olan gebelerin bebeklerindeki komplikasyon riskleri doğum sonrasında da devam ediyor. Anneden ayrıldıktan sonra bebekte, hipoglisemi (kan şekeri düşmesi), hipokalsemi (kalsiyum düşüklüğü), hiperbilirubinemi (yenidoğan sarılığı), konvülzyonlar (havale) gelişebiliyor. Ayrıca, aldığı fazla ağırlığı hızla kaybeden bebek, emme problemi de yaşayabilir.
İLK KONTROLLERE GEBELİK ÖNCESİNDE BAŞLANMALI
Diyabetin kontrol edilebilmesi için anne adayının gebelik öncesi muayenesinde, risk faktörlerinin sorgulanarak ilk etapta açlık kan şekeri ve son 3 aylık ortalama kan şekeri düzeyini veren testin istenmesi gerekiyor. Test sonucunda risk belirlenenler, gebeliğin başlangıcından itibaren takibe alınıyor ve gerekli durumlarda bu testler tekrarlanıyor. Açlık kan şekerleri yüksek olanlarda takiplerin dahiliye veya endokrinoloji uzmanı ve gebelik konusunda deneyimli bir diyetisyenle birlikte yapılması önem taşıyor.
Yüksek kiloyla gebeliğe başlanması ya da bu sürede fazla kilo alınması gebelik diyabetinin ortaya çıkmasında çok önemli bir faktördür. Anne adayının gebelik süresince 12-13 kg’dan fazla kilo almaması gerekir. Bu nedenle kan şekeri düzeyi normal olan, risk faktörleri taşımayan gebelerin de sağlıklı beslenmeye özendirilerek kontrollü kilo alımının sağlanması önem taşıyor.
TESTLER İHMAL EDİLMEMELİ!
Gebelik diyabetinde erken önlem alabilmek adına hiçbir şikayeti olmayan tüm gebelere risk faktörleri sorgulanmadan 24-28. haftalarda mutlaka oral glikoz tolerans testi uygulanması gerekir. Bu testler sırasında verilen glikozun gebeye ya da fetüsa herhangi bir zararı yoktur. Yüklenen şeker miktarının bir adet gofret veya 2 dilim hamur tatlısı veya bir kase sütlü tatlıdan fazla olmadığı bilinmeli ve bu konuda gereksiz endişeye kapılmamalı. Glikoz tolerans testinden elde edilen sonuçlar öngörülen değerlerin altında kalırsa negatif olarak kabul ediliyor ve başka bir teste gerek kalmıyor.
TEDAVİNİN ÜÇAYAĞI; BESLENME, EGZERSİZ VE İNSÜLİN TEDAVİSİ
Yapılan kontrollerde kan şekerinin yüksek olduğu tespit edilen anne adayı dahiliye veya endokrinoloji uzmanı ve diyetisyen birlikteliği ile tedaviye alınıyor. Bu kişilerin öncelikle beslenme programı yeniden düzenleniyor ve uygun egzersizler planlanıyor. Açlık ve tokluk kan şekerinin istenilen sevide tutulmasının amaçlandığı bu dönemde sık aralıklarda şeker takibi gerekiyor. Diyetini, egzersizini ve şeker takiplerini düzenli yapan gebelerin yüzde 85-90’ında kan şekerlerinin düzelmesi beklenir. Takip ve diyete rağmen kan şekerleri istenen düzeye inmeyen anne adaylarında insülin tedavisi devreye giriyor. Aynı zamanda bebeğin kilo alımı, amniotik su durumu ve rahim içindeki iyilik durumunun da kadın doğum hekimi tarafından yakın izlenmesi gerekiyor.
KİMLER RİSK ALTINDA?
- Birinci derece yakınlarında diyabet bulunanlar
- Daha önce gebelik diyabeti geçirenler
- Yüksek kilo ile gebeliğe başlayanlar
- Gebelik sürecinde fazla kilo alanlar
- Sağlıksız beslenen gebeler
- İleri yaşta gebe kalanlar
- Bebeğinin tahmini kilosu beklenenden yüksek olanlar
- Polihidramnioslu (suyu fazla olan) gebeler