2-5 yaş arası çocuklarda suçluluk duygusu

Klinik Psikolog Çiğdem Çalkılıç Taylor, çocuklarda suçluluk duygusunun gelişimi ve nedenleri üzerine anne-babaların kulağına küpe olacak bilgiler verdi.

Suçluluk duygusunun sebepleri

Suçluluk duygusunun ortaya çıkması ve gelişimi iki ana nedene bağlıdır. Birincisi, çocuğun psikolojik (duygu, düşünce, davranış) gelişimine ait bazı özelliklerin, okul öncesi çağda bu duyguyu pekiştirici bir süreci takip etmesi, ikincisi ise ebeveyn çocuk iletişimi ve etkileşimidir.

2 – 5 yaşları arasında psikolojik gelişimi çocuğun kendini bulduğu ortamın, kısaca dünyanın merkezi olarak gördüğü bir dönemdir. Bu dönemde çocuk çevresinde olan bitenle kendisi arasında doğrudan bir bağlantı kurar. Örneğin; anne ve babanın sesleri yükseldiğinde, birbirleriyle tartıştıklarında çocuğun bunun kendisinden kaynaklandığını düşünmesi kuvvetle muhtemeldir.

Bu dönemde çocuğun düşünce gelişimiyle ilgili olarak gösterdiği özellik, sadece düşünerek, içinden dileyerek bir şeyleri yapabildiğine inanmasıdır. Örneğin; annesine kızgın olan bir çocuğun, annesinin başına kötü bir şeyler gelmesini o sırada içinden dilemesi, çocuğun hem ciddi bir korku yaşamasına hem de suçluluk duymasına sebep olur. Çünkü çocuk bu olumsuz düşüncesinden dolayı, annesinin gerçekten zarar görebileceğine inanır.

Sadece düşünce ve duygularla dış gerçekliği etkileyebileceği mantığı, çocukta bu dönemde suçluluk hissinin ortaya çıkmasını sağlar. Benmerkezciliğin aşılması ve muhakemenin gelişmesiyle birlikte bu şekilde ortaya çıkan suçluluk duygusu azalır.

Yine bu dönemin psikolojik gelişim özelliklerinden biri olan mükemmeliyetçilik de çocuğun suçluluk duygularını ortaya çıkartabilir. Çocuk kendini değerlendirirken beklentileri mükemmeliyetçi ölçüdedir. Bir yap-boz’u ilk seferde tamamlamak, bir çizgiyi ilk çizişte en düzgün şekilde çizmek gibi, kendini hatasız ve mükemmel görme eğilimi vardır.

Ebeveynin şaka olarak söyleyebileceği şeylerin, çocuk tarafından ciddiye alınabileceği unutulmamalıdır. Örneğin, babasından gördüğü aşırı sevgi gösterisinden biraz da sıkılan kız çocuğunun “öf sıkıldım” demesinin ardından babanın “Sen bizim kızımız olma o zaman, git başkasının kızı ol” demesi çocuğun hem suçluluk duymasına hem de gerçekten böyle bir şeyin gerçekleşebileceğinden şüphelenmesine yol açar. Çünkü dili somut algılar.

Yine duygular ve etkileri hakkında pek fazla bilgisi olmayan bu dönem çocuklarının annenin söylediği “Git, seni sevmiyorum artık, sen benim çocuğum değilsin” gibi bir kızgınlık ifadesi gerçekmişçesine algılanıp, yine korku ve suçluluk duyguları uyandırır.

Ebeveyn çocuk iletişiminde anne-babalara düşen görevler

• Çocuğun psikolojik gelişiminden haberdar olup, beklentilerinizi buna uygun ayarlamanız gerekir.

• Çocuğu hatalarından dolayı suçlayıcı bir dille eleştirmeyin.

• Olumsuz duygularını kabul edin, örneğin ağlamasından dolayı ona kızmayın.

• Büyük tepkiler göstermeyin. Bundan korkan çocuk, yalana başvuracaktır. Bundan dolayı daha da suçluluk hissedecektir.

• Manevi değerler konusunda eğitim çocuğun yaşına uygun bir dille gerçekleştirilmelidir. Manevi eğitim verirken suçluluk duyguları yaratmayın.

• Çocuğun kendi bedeni ve başkalarının bedeniyle ilgili yaptığı sorgulamaları azarlamadan, yine uygun bir dille cevaplayın.

• İdeal çocuk yetiştirmeye çalışmak, çocuğu suçluluk duygularına yönlendirebilecek bir tutumdur.