Lozan’da Musul

Yazar arkadaşa göre İsmet Paşa, Lord Curzon’a “aynen” şöyle demiş:
“Musul ve Kerkük’ün sizde kalmasının hiçbir sakıncası yok.”
Dahası var. “Türkiye devleti Lozan’da masaya oturduğunda Ortadoğu’dan Sudan’a kadar geniş toprakların sahibiymiş!”
Sevr anlaşması imzalanmış fakat parlamentolarda onaylanmadığı için hukuken geçersizdi, öyleyse o topraklar bizimdi, Lozan’da buraları kaybetmiştik... Hatta “Lozan’da kaybedilen aslında 12 milyon metrekare” imiş!
Yani Kanuni zamanındaki topraklar!
Şimdi biraz yakından bakalım.

LOZAN’DA NE KADAR?

Evet Sevr’i Vahdettin imzalamamış, Osmanlı parlamentosunda da Batı parlamentolarında da onaylanmamıştı. Fakat bu işin formalitesidir. Rumeli, Balkan Harbi’nde gitmişti. Birinci Dünya Harbi’nden mağlup çıkmıştık, bırakın Filistin’i falan, Musul ve Kerkük dahil bütün güney bölgesi İngiliz ve Fransız ordularının hâkimiyeti altındaydı. Çanakkale ‘geçilmiş’, İstanbul bile işgal edilmişti. Trakya’nın tamamı ve İzmir, Yunan işgali altındaydı...
Uzatmayalım, bize kalan toprak 480.000 kilometrekare idi, Milli Mücadele sayesinde Lozan’da Türkiye buna 256.000 kilometrekare toprak ekleyerek 736.000 kilometrekareye ulaştı. 1939’da Hatay’ın anavatana katılmasıyla Türkiye 47.000 kilometrekare daha kazandı, yüzölçümü 783.000 kilometrekare oldu.
Bunlar siyasi taraftarlık veya aleyhtarlıkla ilgisi olmayan, maddi bilgilerdir.

MUSUL’U KAYBETMEK

Mustafa Kemal, Fevzi, İsmet ve Karabekir paşalarla Başbakan Rauf Bey, Musul’u kaybetmenin ileride Türkiye’nin başına açacağı belaları çok iyi seziyorlar, petrolün önemini de çok iyi biliyorlardı. Bunları Meclis’te de anlattılar, okuyanlar zabıtlarda görürler.
Fakat sonunda mesele askeri ve iktisadi güç meselesidir.
İngiliz işgali altında bulunan Musul ve Kerkük’te İngiliz Hava Kuvvetleri vardır! İngiliz manda yönetimine karşı ayaklanan Kürt aşiretlerine karşı İngiliz savaş uçakları hava bombardımanıyla korkunç katliamlar yapmışlardır.
Türkiye, Yunan’ı denize döküp İzmir’i kurtaran orduyu oradan çekip Musul’u alamaz mıydı?
Muhafazakâr Başbakan Rauf Bey’in, 28 Ocak 1923 günü TBMM gizli oturumda söylediği şudur:
“İngiliz tayyarelerine, İngilizlerin maddi vasıtalarına ve diğer vasıtalarına, silahına vesairesine karşı koyacak vasıtaları tedarik ederek harp etmek Türkiye Büyük Millet Mecisi hükümetinin kudreti dahilinde değildir!”

MUSUL İÇİN SAVAŞ!

Fevzi ve Karabekir paşaların bir uyarısı daha vardır: Yunanistan, Batı Trakya’ya asker yığıyor, Trakya’yı tekrar işgal edebilir!
Buyurun siz karar verin: İngiliz hava bombardımanı altında ve Trakya’yı da tehlikeye atarak Musul için savaş mı?... Yoksa gücünüzü sonuna kadar kullanmak fakat gücünüzün sınırına geldiğinizde orada durmayı bilmek mi?
Ezeli ve ebedi diplomasi dersidir bu!
İsmet Paşa’nın asla “Musul ve Kerkük’ün sizde kalmasının hiçbir sakıncası yok” diye bir sözü olmamıştır. Lozan sürecinde üç defa savaşın eşiğine gelinerek ordu teyakkuza geçirildi; biri Musul sebebiyle, ikisi kapitülasyonlar sebebiyle.
Lozan görüşmeleri devam ederken, Çanakkale ve İstanbul hâlâ işgal altındaydı! Lozan antlaşmasıyla buralar “sulhen istirdat” edildi, savaşsız kurtarıldı.
Sonunda elbette, taraflar karşılıklı ödünlerle uzlaştılar. Lozan’ın benim de eleştirdiğim ayrıntıları vardır fakat neticede bağımsız Türkiye’yi kurmuştur.

BİLİNMEYEN LOZAN DVD’si

Bu vesile ile okurlarımın bilgisine sunmak isterim. CNN Türk’te yayınlanan “Bilinmeyen Lozan” belgeselinin genişletilmiş metni kitap olarak yayınlanmıştı, 10 bölümlük DVD seti de piyasaya çıktı.