Vaka sayıları açıklanmasa da diğer göstergeler bir hayli kaygı verici

Dünkü yazımız Hacettepe Üniversitesi’nden Prof. Mehmet Ceyhan ile sohbetimize dayanarak Sağlık Bakanlığı’nın açıklamalarından hareketle, duyurulan hasta sayısını 5 ile çarpmak suretiyle bütün vakaların sayısının tahmin edilebileceğini konu alıyordu. Bu çerçevede örneğin geçen pazartesi günkü 2 bin 26 hasta sayısını 5 ile çarptığımızda, günlük 10 binin üstüne çıkan bir vaka toplamı tahminine ulaşıyoruz.

Aslında bu tahmin, bizzat Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın bundan bir süre önce COVID-19 testlerinin yüzde 10’unun ‘pozitif’ çıktığı yolundaki açıklamasının işaret ettiği sonuca yaklaşıyor.

Bu yöntemi geçen pazartesi için açıklanan toplam test sayısı 116 bin 249’a uygulayalım. Bu hesaplamaya göre tahminen 11 bin 624 kişinin testinin pozitif çıkmış, yani bu sayıda yeni günlük vakanın kayda girmiş olması gerekir.

Kuşkusuz, bu hesapların hepsi birer tahmini geçmiyor ve arada 1.600’e yaklaşan bir fark söz konusu. Her halükârda vaka sayısının açıklanan hasta sayısının ne kadar üstünde olduğunu göstermesi bakımından yine de fikir verici. Hatta, gerçek vaka rakamının bu tahminlerin de çok üstünde olduğu yolunda kuvvetli görüşlere de rastlamak mümkün. Ne yazık ki, şeffaflık olmadığı zaman muhtelif modellemeler üzerinden yapılan tahminlerle yetinmek durumunda kalıyoruz.

GÜNLÜK HASTA SAYILARI İKİ KAT ARTTI

 Salgının ikinci dalgasının boyutlarını okuyabilmek için başka göstergeler üzerinden devam edelim. Sağlık Bakanlığı 29 Temmuz’dan itibaren ‘vaka’ yerine testi pozitif çıksa da sadece belirti gösterenleri işaret eden ‘hasta’ sayısını açıklamaya başlamıştı. O günü baz alıp bir karşılaştırma yaptığımızda şunu görüyoruz:

29 Temmuz günü paylaşılan yeni hasta sayısı 942’ydi. Daha sonraki haftalarda günlük hasta sayısı düzenli bir şekilde artmış ve ilk kez bu haftanın başında günlük 2 bin eşiğini geçmiştir. Hasta sayısı geçen pazartesi günü 2 bin 26, salı akşamı ise 1.894 olarak açıklanmıştır.

Özetle, günlük hasta sayılarında yaklaşık üç ay içinde tam iki katına çıkan bir artış söz konusu resmi açıklamalara göre.

 AĞIR VAKALAR ÜÇ AYDA ÜÇ KAT ARTTI

Benzer bir durumu ‘ağır hasta’ sayısında görüyoruz. Hatırlanacaktır, Sağlık Bakanlığı 29 Temmuz tarihinde akşamları açıkladığı turkuaz tabloda ‘yoğun bakımda’ tutulan hastalarla ‘entübe edilen’ hastaların sayılarını göstermeyi bırakmış, bunun yerine ‘ağır hasta’ şeklinde yeni bir kategori duyurmaya başlamıştı.

29 Temmuz tarihinde ilk kez duyurulan ‘ağır hasta’ sayısı Türkiye toplamında 542’ydi. Önceki akşam (salı) açıklanan ‘ağır hasta’ sayısı ise 1.545’e gelmişti. Bir başka deyişle, üç aya yaklaşan bir süre içinde ağır hasta kategorisinde tedavi gören vatandaşlarımızın sayısı neredeyse üç kat artmıştır.

Bu arada, turkuaz tabloda yer almasa da Sağlık Bakanlığı web sitesine koyduğu ayrıntılı ‘günlük durum raporları’nda entübe edilen hasta sayılarını paylaşıyor. Bu raporları incelediğimde şöyle bir tabloyla karşılaştım: 15 Ağustos tarihinde 56 hasta entübe edilirken, bu sayı 15 Eylül’de 87’ye yükselmiş, 15 Ekim’de ise 75’e düşmüş. Bulabildiğim son veri 18 Ekim tarihine aitti. Bu tarihte 63 kişi entübe edilmiş.

VEFATLAR İSE DÖRT KAT ARTTI

Vefat sayılarındaki artış en düşündürücü başlıklardan birini oluşturuyor. Bakanlığın kamuoyuna açıklama modelini değiştirdiği temmuz ayı sonunu esas alalım. 27 Temmuz’da başlayan hafta vefat edenlerin toplamı 115’ti. Özellikle ağustos ayının sonundan itibaren vefat tablosunda ciddi bir artış yönelişi dikkat çekiyor. Geçen haftanın vefat toplamı 459’dur. 27 Temmuz haftasıyla kıyaslandığında COVID-19’dan hayatını kaybeden vatandaşlarımızın sayısı haftalık bazda dört kat artmıştır.

Önceki gün açıklanan günlük vefat sayısı 74’tü. Yani geçen her saat içinde üç vatandaşımızı kaybettik. Bu sayı eylül ayının üçüncü haftasında da karşımıza çıkmıştı. Ayrıca, salgının ilk patlak verdiği ve tırmanmaya geçtiği dönemde 2 Nisan tarihinde bir günde 79 vefat kaydedilmiş, bu sayı 19 Nisan’da en zirve yaptığı 127 eşiğine kadar çıkmış, ardından düşüş eğilimine girmişti.

Tabii insan kayıplarıyla ilgili yaptığımız bu değerlendirmede bakanlık tarafından açıklanan resmi vefat rakamlarının esas alındığı hususunu da bir tarafa not etmekte yarar var.

AKTİF VAKA TOPLAMINI HESAPLAYAMIYORUZ

 Sağlık Bakanlığı’nın verilerini değerlendirmeye çalışırken önemli bir sorun ‘toplam aktif vaka’ sayısının hesaplanmasında beliriyor. Bunun nedeni, yine vaka sayılarının değil yalnızca hasta sayılarının açıklanıyor olmasıdır. Açıklanan hasta toplamı içinde geriye dönük olarak gittiğimizde vakalar da yer alıyor. Keza geçen yedi buçuk aylık salgın dönemini kapsayan ‘iyileşen hastalar’ toplamının ne kadarının vakalar üzerinden, ne kadarının hastalar üzerinden hesaba dahil edildiğini bilemiyoruz.

O nedenle günlük hasta sayıları üzerinden önümüzü görmeye çalışalım. Önceki gün 1.894 hasta açıklanmıştır. Gün içinde 1.512 hastanın iyileştiği duyurulmuştur. Vefat edenlerin sayısı 74’tür. İyileşenlerle vefat edenleri yeni hasta sayısından düştüğümüzde 308 sayısını buluyoruz. Bir başka anlatımla, salı günü sisteme 308 yeni ‘aktif hasta girişi’ olmuştur. Ancak burada hesaplama hasta sayısı değil COVID-19 testi pozitif çıkmış olan bütün vakalar üzerinden yapılmış olsaydı bunun bir hayli üstünde bir rakamla karşılaşacaktık.

Bu noktada aktif vaka sayıları başlığında yeni tahmin egzersizlerine girişmek istemiyorum. En doğrusu, ülkemizde günün birinde şeffaflık içinde bütün bu rakamların Türk toplumuna açıklanmasını beklemek. Gerçeği ancak o zaman görebileceğiz.

Gerçeği beklerken yazımızı İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Sait Gönen’in önceki gün yaptığı göz açıcı bir tweet paylaşımı ile noktalayalım. Prof. Gönen, “Cerrahpaşa’da vaka sayılarında ve hastane başvurularında iki katına yakın artış var. Kış hepimiz için zor geçebilir” diye uyarıyor.