Türkiye’nin koronavirüs önlemleri (3) - Türkiye hava bağlantısında en son ABD ve Rusya’dan vazgeçti

Koca, 13 Mart tarihinde ikinci bir vakanın tespit edildiğini duyurduğunda, hastanın ilk vakanın takip çevresinden olduğunu belirtti. Aynı gün aynı aile çevresi içinden üç kişinin testinin de pozitif çıkmasıyla hepsi de Avrupa kaynaklı toplam vaka sayısı 5’e yükselmiş oldu.

Böylelikle, Türkiye’de COVID-19 ile -tespit edilebilen- ilk temasın doğrudan Çin üzerinden kurulmadığı, virüsün Avrupa üzerinden aktarmalı bir şekilde geldiğini anlıyoruz.

SUUDİ ARABİSTAN, ABD VE ÇİN FAKTÖRLERİ

 Sonraki günlerde karşılaşılan yeni vakalarla virüsün kaynağı çeşitlenmeye başladı. Örneğin, Sağlık Bakanı, 15 Mart tarihinde yeni bir vakayı açıklarken “Umreden... son bir haftada dönen bir yurttaşımızın testi maalesef pozitif çıktı” diye konuştu. Projektörler bu kez Avrupa’dan Suudi Arabistan’a döndü.

Ancak Bakan’ın 16 Mart’ın ilk saatlerinde paylaştığı ve aslında 15 Mart’ın dökümünü verdiği tweet mesajı vakaların kaynağının ABD kıtasına da uzandığını gösteriyordu. Koca, 12 yeni vaka tespit edildiğini, toplamın 18’e çıktığını söyledi. Bu 12 vakanın dağılımında Avrupa’dan gelen 7, ABD’den ise 3 kişi vardı. Ayrıca birinci vakanın temas çevresinden 2 kişi daha pozitif çıkmıştı.

Şimdi Koca’nın 16 Mart gecesi saat 23.49’da paylaştığı o günün son tweet mesajına bakalım. “Bugün 29 yeni tanı kondu” diyor Koca ve toplamın 47’ye çıktığını belirterek ekliyor: “Son 29 vakanın tamamı doğrudan veya dolaylı olarak ABD, Ortadoğu ve Avrupa temaslıdır, 3’ü umreden döndü. Yurtdışı teması risk olmaya devam edecek...”

17 Mart tarihinde 51 yeni vaka tespit edildi. Koca, 18 Mart’ın ilk saatlerinde gece yarısı düzenlediği basın toplantısında Türkiye’nin COVID-19’dan (17 Mart tarihli) ilk ölüm vakasını duyurdu, “Koronavirüsle mücadelemizde bugün ilk kez bir hastamı kaybettim. Kendisi 89 yaşındaydı, virüsü Çin temaslı bir çalışanından aldı” diye konuştu.

Görüleceği gibi başlangıç döneminde Avrupa, ABD, Suudi Arabistan ve Çin kaynaklı vakalarla karşılaşıyoruz.

EN SONA BIRAKILAN BEŞ MERKEZ

 Virüs tehdidi yurtdışından kaynaklanınca yürütülecek mücadele bu cephede iki kademede yürümüştür. Önce Bilim Kurulu’nun önerileri doğrultusunda virüs salgınının yaygınlaştığı ülkelerle hava ve varsa kara bağlantısı kesilmiş. İkinci olarak yurtdışından gelen vatandaşlara 14 gün süreyle kendilerini tecrit etmeleri yönünde ikna etme çabası ve bazı durumlarda (umreden ve Avrupa’dan tahliye seferleriyle gelenlerde olduğu gibi) doğrudan iki haftalık zorunlu karantina uygulamaları ön plana çıkmıştır.

Sınır kapılarını kapatma faslında ocak sonu/şubat başında Çin’le (Hong Kong hariç) hava bağlantısı kesilmiş, şubat sonuna doğru İran ile bütün hava ve kara kapıları kapatılmıştır. Avrupa’da özellikle mart ayı içinde koronavirüs vakalarının tırmanmaya başlaması ve ölüm olaylarının kaygı verici boyutlara ulaşmasıyla kademeli bir şekilde THY uçuşlarını durdurma stratejisine geçilmiştir.

Bu çerçevede üç önemli dalgadan söz etmek mümkün. Birinci dalga 29 Şubat’ta İtalya, Güney Kore ve Irak’ı kapsayan üçlü karardır. Bunu 13 Mart’ta Almanya, Fransa, İspanya, Norveç, Danimarka, Belçika, Avusturya, İsveç ve Hollanda’yı kapsayan dokuzlu grup izlemiştir. 16 Mart’ta ise Mısır, İngiltere, İsviçre, Suudi Arabistan, İrlanda ve Birleşik Arap Emirlikleri olmak üzere 6 ülkeye uçuş yasağı gelmiştir.

Bütün bu süreçteki en kritik adım, THY’nin 22 Mart’ta 5 merkez dışında bütün yurtdışı uçuşlarını durdurması yönünde alınan karar olmuştur. İstisna tutulan merkezler New York, Washington D.C., Moskova, Hong Kong ve Addis Ababa’dır.

Tam altı gün sonra 28 Mart’ta alınan bir kararla THY’nin tüm yurtdışı yolcu seferleri durdurulmuştur. Türkiye, THY üzerinden dünyayla hava bağlantısını -kargo uçuşları hariç- kesmiştir. Bu süreç içinde yabancı havayollarının da Türkiye’ye uçuşları büyük ölçüde sona ermiştir. İstanbul Havalimanı’na en son tarifeli yabancı yolcu uçağı 19 Mart’ta inmiştir.

İTALYA VE SUUDİ ARABİSTAN KARARLARI

Uçuşları sonlandırma kararlarını incelediğimizde, özellikle Avrupa’ya dönük adımlarda bir ülkede ölüm olaylarının çıkmasından sonraki bir hafta ile 10 gün arasında değişen süreler içinde durdurmanın geldiğini görüyoruz. Örneğin, İtalya’da ilk ölüm vakası 21 Şubat’ta raporlanmış, İtalya’ya uçuşlar 29 Şubat’ta durdurulmuştur. Karar alındığında bu ülkede ölü sayısı da 29’a çıkmış, vaka sayısı da 1.128’e varmıştı.

Almanya’ya uçuşlar 13 Mart’ta askıya alındığında bu ülkede toplam 3 bin 62 COVID-19 vakası ve 5 ölüm kayda geçmişti. 16 Mart’ta açıklanan listede yer alan Birleşik Krallık’ta bu tarihte 1.543 vakaya karşılık 56 ölüm raporlanmıştı

Suudi Arabistan’ın durumuna baktığımızda şunu görüyoruz. 16 Mart’ta bu ülkeye uçuşlar durdurulduğunda henüz ölüm olayına rastlanmamakla birlikte 602 vaka tespit edilmişti. Bu ülkedeki ilk pozitif çıkan test 2 Mart, ilk ölüm vakası ise 24 Mart tarihlidir.

EN RİSKLİ KARAR: NEW YORK

 Burada üzerinde durmamız gereken 22 Mart’ta THY’nin tüm yurtdışı uçuşları durdurulurken istisna olarak listenin dışında tutulan merkezlerdir. Bu grup içindeki Rusya’da mart sonu itibarıyla henüz ciddi bir tablo belirmemişti. İlk ölüm vakası Moskova’da 19 Mart’ta kayda geçmiştir. Keza Hong Kong’da ilk vakalar erken bir tarihte görülmekle birlikte 20 Mart tarihine gelindiğinde kayıtlı 2 ölüm ve tespit edilmiş 256 vaka vardı.

Buna karşılık 22 Mart’ta New York ve Washington D.C.’ye seferlerin sürdürülmesi kararı alınırken, ABD’de toplam 401 ölüm vakası o tarihte kayda geçmiş bulunuyordu. Vaka sayısı da 22 Mart itibarıyla 32 bin 327’ye varmıştı. Yalnızca New York’taki kayıp sayısı 63’ü bulmuş, bu şehirdeki vaka sayısı da 10 bine yaklaşmıştı. Bu tarihte özellikle New York’a uçuşlara bir süre daha devam edilmesi bu yönüyle bir hayli riskli bir karar olarak görünüyor.

Ancak 28 Mart’ta alınan bütün yurtdışı seferleri durdurma kararıyla  bu risk faktörü de ortadan kalkmıştır.