Sandığa gitmeyen şehirli ne mesaj verdi?

Önem taşıyan nokta, katılım oranının düşmesinin İstanbul’la sınırlı olmaması, Türkiye’nin bütün büyük şehirlerinde genel bir yöneliş halinde karşımıza çıkmasıdır.

*

Türkiye genelinde baktığımızda 24 Haziran seçiminde yüzde 88.18 gibi oldukça yüksek bir eşiğe çıkan katılım oranı dokuz ay sonra 31 Mart’ta yüzde 84.66’ya gerilemiştir. Bu arada seçmen sayısı da 770 bin dolayında artmıştır.

Seçmen sayısıyla ifade edersek, 24 Haziran’da 49 milyon 664 bin 165 vatandaş sandığa gidip oy kullanırken, bu kez 48 milyon 340 bin 191 vatandaş oy vermiştir. Türkiye genelinde sandığa gidenlerin sayısı 1 milyon 323 bin kadar gerilemiştir.

Katılım oranı, 2010 anayasa referandumu (yüzde 73.71) ve 2014 cumhurbaşkanlığı seçimi (yüzde 77.05) hariç tutulursa Türkiye’de son on yıldaki en düşük düzeyine inmiştir. Geçen on yıl zarfında yerel ve genel seçimler içinde 31 Mart’a en yakın katılım oranı yüzde 85.19 ile bugün olduğu gibi  yine ekonomik sorunların ağırlaştığı bir döneme rastlayan 2009 seçimiydi.

*

Seçimin bu boyutunu tahlil ederken önce genel bir tespit yapmamız gerekiyor. Katılım oranın düşüşü, Orta ve Doğu Anadolu ile Karadeniz bölgelerinde metropollere kıyasla düşük bir yoğunlukta yaşanmıştır.

Büyükşehir statüsünde olmayan 51 ilde seçime katılım ortalaması yüzde 85.45’tir. Yani Türkiye ortalaması olan yüzde 84.66’nın neredeyse bir puan kadar (0.79) üstündedir.

Bu illerde 24 Haziran seçiminde katılım oranı yüzde 85.57’ydi. Demek ki 24 Haziran’la karşılaştırırsak bindelik bir oranda düşüş söz konusudur. Hatta oranın sabit kaldığını söylemek daha doğru olur.

Aslında seçime katılım oranı bu coğrafyanın önemli bir bölümünde statik bir görüntü veriyor. İllerin durumunu tek tek incelediğimizde, katılım oranının 13 ilde neredeyse aynı kaldığı ya da bindelik oranlar içinde azaldığı (örneğin Gümüşhane, Kastamonu) görülüyor. Buna karşılık 37 ilde katılım oranında düşüş olmakla birlikte aşağı doğru değişim genellikle 1-2 puan aralığındadır. Sınırlı sayıda ilde 4 puana kadar çıkabiliyor. Bu grupta katılım oranının yükseldiği tek il Iğdır’dır. Katılım oranı bu ilde yüzde 77.92’den yüzde 83.87’ye çıkmıştır.

Altını çizmemiz gereken nokta, bu 51 ilin nüfuslarının küçüklüğü nedeniyle toplam katılım oranı üzerinde büyük bir etki icra etmemesidir.

*

Büyük şehirlere geldiğimizde bu durağan görüntü yerini bariz bir hareketliliğe bırakıyor. Bir kere büyükşehir statüsündeki 30 ilimizde seçime katılım oranı ortalaması yüzde 84.51. Bu oran yüzde 84.66 olan Türkiye ortalamasının altında. Katılım ortalamasını bir nebze küçük iller yukarı çekiyor.

Büyük illerdeki hareketlilik incelendiğinde oranın büyük ölçüde aynı kaldığı Şanlıurfa hariç 30 ilin hepsinde katılım oranının düştüğü ortaya çıkıyor. Bu illerden 19’unda katılım oranındaki düşüş yüzde olarak 3 puanın üstünde. Bunlardan 10’unda düşüş 4 puanın da üstündedir.

Bu çerçevede katılım oranında düşüşün en yüksek yaşandığı iller arasında Gaziantep (6.79 puan), Erzurum (5.86), Malatya (4.95), Diyarbakır (4.94), Diyarbakır (4.94), İzmir (4.89), Kayseri (4.83), Konya (4.72), Kocaeli (4.45) ve Van (4.45) gösterilebilir.

Bu illerin kayda değer bir bölümü -Malatya, Erzurum, Konya, Kayseri, Gaziantep gibi- geleneksel olarak AK Parti’nin kalesi olarak bilinen yerler.

Gaziantep’teki sert düşüş özellikle göze çarpıyor. Katılım oranı yüzde 80 eşiğinin de altına düşerek 78.66’ya inmiştir. Bu ilimizde kayıtlı seçmen sayısı 24 Haziran seçimine kıyasla 12 bin artarak 1 milyon 216 bine çıkmıştır. Gaziantep’te 24 Haziran’da 1 milyon 39 bin seçmen (yüzde 85.45) sandığa giderken, bu kez 966 bin kişi oy kullanmıştır. Sandığa gidenlerde 78 bin dolayında bir azalma söz konusudur.

*

Bu verilerden yola çıkarak varacağımız sonuçlardan biri şudur: Sandığa gitmeyerek rahatsızlığını ifade etme tavrı, kentleşmenin ve ekonomik gelişmenin ilerlediği büyük şehirlerde diğer bölgelere kıyasla daha belirgin bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Bu yönde bir tutum Orta ve Doğu Anadolu ile Karadeniz bölgelerinde düşük bir yoğunlukta hissedilmekte ya da yerine göre hiç hissedilmemektedir.

Söz konusu büyük şehirlerin önemli bir bölümü AK Parti’nin tartışmasız üstünlüğündeki seçim bölgeleri olduğu için katılım oranının düşmesi öncelikle AK Parti seçmeninin bir kesiminden gelen bir mesaj olarak görülebilir.