24 Haziran analizi (7): Kim kime ne kadar oy kaybetti?

Partilerin diğerlerine ne oranda oy kaybettiği, bu oy geçişlerinin cumhurbaşkanı sandığında nasıl şekillendiği, kamuoyunda yanıtı en çok merak edilen sorular arasında geliyor.

Bu soruların yanıtlarına önce, örnek olarak ele alacağımız bir ilde partiler arasındaki oy geçişleri üzerinden bakmak fikir verici olabilir. Bu amaçla Samsun ilini büyüteç altına yatıralım.




Bu ilde sandıkta 1 Kasım 2015 seçimine kıyasla oy oranı gerileyen iki parti var: AK Parti ve CHP... Buna karşılık, hem MHP, hem HDP, hem de SP’nin bu ilde oy oranlarını arttırdığını, ayrıca seçime ilk kez katılan İYİ Parti’nin de yüzde 10.9 gibi önemli bir sonuçla sandıktan kârlı çıktığını görüyoruz.

Yazıda yer alan tablo, fikir verici olmakla birlikte, oy hareketlerinin yönlerini bütün boyutlarıyla okuyabilmemiz, bir başka deyişle suyun dibindeki akıntıların istikametlerini görebilmemiz açısından yeterli değil. Çünkü çok yönlü hareketler söz konusu. Bu örneğe bakıp İYİ Parti’nin bütün oyunun AK Parti’nin kaybından geldiğine hükmetmek yanıltıcı olacaktır. Muhtemeldir ki, MHP’den de bu partiye bir oy kayması olmuş, ancak MHP bu kaybı AK Parti’den aldığı oylarla fazlasıyla telafi edebilmiştir.

CHP ise 3.1 puan gerilerken, bu kaybın önemli ölçüde sırasıyla İYİ Parti ve HDP’ye gittiğini düşünmek mümkün.

İl bazında cumhurbaşkanı seçiminde, ‘cumhur ittifakı’ toplamı yüzde 68.2’ye ulaşmakla birlikte, ittifakın adayı Recep Tayyip Erdoğan’ın aldığı oy yüzde 66.6’da kalıyor. Bundan milletvekili seçiminde bu ittifaka oy veren seçmen içindeki sınırlı bir grubun cumhurbaşkanı sandığında başka adaylara yöneldiğini anlıyoruz.

İPSOS araştırma şirketinin 25-29 Haziran tarihleri arasında 2 bin 906 katılımcıyla bilgisayar destekli telefon görüşmesi üzerinden yaptığı bir araştırma, bu oy hareketlerini Türkiye genelinde daha derinlemesine okuyabilmemiz bakımından bize ilginç veriler sunuyor. Önce partiler arasındaki oy geçişlerine bakalım.

İPSOS’un araştırmasına göre, 1 Kasım 2015 seçiminde AK Parti’ye oy vermiş olan seçmenlerin yüzde 9’u bu kez mührü MHP’ye basmış. AK Parti seçmeninden 24 Haziran’da İYİ Parti ve CHP’yi tercih edenlerin oranı her biri için yüzde 5’te kalıyor. Bu durumda AK Parti’nin ülke genelindeki 7.65 puanlık kaybının önemli bir bölümü MHP’ye giden seçmenlerden kaynaklanıyor. 1 Kasım’daki AK Parti seçmeninin yüzde 78’i, 24 Haziran’da partisinde kalmıştır.

CHP’ye gelince, 1 Kasım’daki CHP seçmeninin yüzde 13’ü bu kez İYİ Parti’ye, yüzde 7’si ise HDP’ye oy vermiştir. Bu tablo, CHP’den kaynaklanan kayıpları çekmede İYİ Parti’nin HDP’nin önüne geçtiği gibi bir duruma işaret ediyor. Yüzde 74, yine CHP için oy kullanmıştır.

Oran olarak 1 Kasım’a kıyasla kendi tabanından en çok seçmen kaybeden parti MHP’dir. 1 Kasım’daki MHP seçmeninin yalnızca yüzde 50’si yine bu partiye oy atarken, kalan yüzde 50 başka partilere dağılmıştır. Birinci sırada yüzde 28’lik pay ile İYİ Parti geliyor. Bunu yüzde 10 ile AK Parti, yüzde 9 ile CHP izliyor. Ancak MHP’nin bu kaybını önemli ölçüde AK Parti’den gelen oy hareketi ile telafi ettiğini anlıyoruz.

HDP seçmeninde ise yine bu partiye oy verenlerin oranı yüzde 87’dir; bu kez yüzde 8 AK Parti, yüzde 4 ise CHP’yi tercih etmiştir.

Oy istikametlerine bakıldığında, MHP ve HDP’den de AK Parti’ye doğru sınırlı bir yöneliş söz konusudur.

Cumhurbaşkanlığı seçimine gelince, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oyunun yüzde 78’i kendi partisinden, yüzde 17’si ise MHP’den gelmiştir. CHP, İYİ Parti ve HDP’den yalnızca 1 puanlık geçişler söz konusudur. Yüzde 2 oy da ‘cumhur ittifakı’ndan gelmiştir.

Muharrem İnce’nin oylarının yüzde 71’i CHP seçmenidir. Kalan oylar şu kaynaklardan geliyor: İYİ Parti yüzde 13, HDP 10, MHP 4, AK Parti 1, ‘millet ittifakı’ 1.

Meral Akşener, oylarının yüzde 72’sini kendi partisinden alırken, diğer parti seçmenlerinin payı şöyle: MHP: yüzde 13, CHP: 9, AK Parti: 5, Millet ittifakı: 1

Selahattin Demirtaş’ın desteğinin yüzde 94’ü HDP’den gelirken, CHP’li seçmenin oranı yüzde 4, AKP’nin oranı ise yüzde 1’dir.

Sonuçta, özellikle sağ partiler arasında önemli bir oy geçişkenliğinin yaşandığını söylemek mümkündür. Bu geçişkenlikte trafiğin iki yönlü olarak en yoğun yaşandığı parti MHP’dir. İYİ Parti de HDP dışında herkesten oy alabilme kapasitesiyle dikkat çekiyor.