EYT’liler için çözüm aranıyor

BİRKAÇ gündür okuyuculardan, özellikle de yaşa takılıp da emeklilik bekleyenlerden, ‘bizim için yeni düzenleme yapılacak mı, sonunda emekli olabilecek miyiz, son gelişmeler hakkında bilgin var mı?’ diye soru yağmuruna tutuluyorum. Evet, emeklilikte yaşa takılanlar -ki, kendilerine EYT mağdurları diyorlar- için bir umut ışığı doğdu. Yıllardır bu emeklilikte yaşa takılanların sorunları sürekli gündemde ve her sene de Meclis’e bu konuda onlarca kanun teklifi veriliyor, ancak 20 yıldır da bir adım atılmıyordu. Nihayet Cumhurbaşkanı Erdoğan, Sosyal Politikalar Kurulu Üyesi Prof. Dr. Vedat Bilgin’i bu konuda görevlendirdi ve duyduğuna göre de EYT mağdurları ile bir ön görüşme yapılmış. Öncelikle şunu belirteyim; emeklilikte yaşa takılanlar ile ilgili şimdilik bir düzenleme yok, olup olmayacağı da belli değil ve Meclis açılır açılmaz konunun gündeme gelip gelmeyeceği de kesin değil. Araştırma yapılacak, sayıları tespit edilecek, maliyeti hesaplanacak. Ancak 20 yıl aradan sonra bu konunun gündeme gelip, konuşulması ve Cumhurbaşkanının, Sosyal Politikalar Kurulunu görevlendirmesi bile önemli bir gelişme.

SORUN NEREDEN ÇIKTI?

Peki, kimdir, emeklilikte yaşı takılanlar ve bu noktaya nasıl gelindi? Bugünkü EYT sorununun temeli 8 Eylül 1999 tarihine dayanıyor. Bu tarihten önce SSK’lı olan sigortalıların emekli olabilmeleri için kadın çalışanların 20 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin gün prim ödemiş olması; erkek çalışanların da 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin gün prim ödemiş olması gerekiyordu. Bağ-Kurlularda ise kadınlar 20, erkekler 25 yıl prim ödediklerinde emekliliğe hak kazanıyorlardı. Yani, emeklilik için yaş şartı aranmıyordu. Ancak 1999’un Eylül ayında sosyal güvenlik sisteminde büyük bir değişiklik yapıldı ve sigortalılık süresi, prim gün sayısına ek olarak emeklilik için bir de yaş şartı getirildi. Buna göre de emekli olabilmek için emeklilik yaşı kademeli olarak kadınlar için 58, erkek çalışanlar içinse 60’a çekildi ve prim gün sayısı da 7 bin güne çıkarıldı. Daha açık bir anlatımla bir gecede yapılan değişiklikle emeklilik koşuluna yaş şartı eklendi. İşte bu durum, son yıllarda konuştuğumuz emeklilikte yaşa takılanlar sorununun doğurdu. Başlarda bu durumdan etkilenenlerin sayısı azdı ancak zaman geçtikçe prim gün sayısını doldurup da emekli olamayanların sayısı artınca sorun haline geldi.

EYT’LİLER NE İSTİYOR?

Emeklilikte yaşa takılanların kaç kişi olduğu ve bu kişilere emeklilik hakkı tanındığında maliyetinin ne olacağı konularında kesin bir bilgi yok. Ama bu konuda birkaç araştırma var. Sizlerle de paylaşayım. Tüm yaşa takılanların sayısının 6.3 milyon kişi olduğu; imkan tanınırsa hemen emekli olabileceklerin sayısının ise bir milyonun biraz üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Ve böyle bir imkan tanınırsa sosyal güvenlik sistemine maliyetinin 10 yılda 700 milyar liranın üzerinde olacağı da tespitler arasında. Ancak emeklilikte yaşa takılanlara göre ise düzenleme yapılsa, sadece 700 bin kişi hemen emekli olabilecek ve bunun da maliyeti yıllık 10 milyar liranın biraz üzerine çıkacak.

Son bir haftadır EYT’lilerin durumu gündeme gelince sorunun nasıl çözüleceği konusunda alternatif modeller de konuşulmaya başlandı. Bunların başında da Finlandiya modeli geliyor. Ama önce EYT’lilerin beklentilerinden bahsedeyim. Elbette öncelikle yaş şartının kaldırılıp, biran önce emeklilik istiyorlar. Buna, sigorta başlangıç tarihine göre kademelendirilerek, sigortaya en eski girişlilerden başlanıp, emeklilik hakkının tanınması da beklentiler arasında. Bunlar da olmazsa her yıl emekli aylıklarından belli oranda indirim yapılarak emeklilik hakkı verilmesi. Finlandiya modeli dedikleri de işte, bu. Modele göre emeklilik yaşını bekleyenler her bir eksik yıl için daha düşük emekli aylığı ile emekli olabiliyorlar.

FİNLANDİYA MODELİ BİZE UYMAZ!

ÇOK konuşulan Finlandiya modelinde erken emekli olanların maaşlarından belirli oranda kesinti yapılıyor. Finlandiya modelinde bu şekilde emekli olanlara sonradan belirli bir miktar prim ödeyerek, emekli maaşlarını yükseltme hakkı da tanınmış. Ancak bana göre Finlandiya modeli bize uygun bir model değil. Finlandiya’da bugün için ortalama emeklilik yaşı 63. Finlandiya’da tek bir emeklilik sistemi yok, özel emeklilik de var, kamu emeklilik sistemi de; detayına girmeyeceğim. Ancak bir araştırma yaptım Finlandiya’da en düşük emekli aylığı 1.200 Euro (7.500 lira) civarında. Bu maaşı alan emekliler dar gelirli sayılıyor ve geçinmekte zorluk çekiyor. Bizde ise en düşük emekli aylığı SSK’lı olarak 2.000 lira ki, bundan da düşük alanlar var. Bu şartlarda siz, EYT’lilere, Finlandiya modelini uygulayalım derseniz, her bir yıl için daha düşük emekli aylığı verirseniz, bu kişiler hem çok düşük maaş alırlar hem de diğer emekliler ile aralarında uçurum ve adaletsizlik oluşur. Bu sefer de EYT’liler ileride emekli maaşlarının artırılmasını talep eder. Bu nedenle Finlandiya modeli bize uymaz.