Balarılarının dansı iki hayatı nasıl etkiledi
SAHNE BİR
BUGÜN size bir arı hikâyesi anlatacağım.
Sonra da bu hikâyeyi 2 yıla yakın zamandır cezaevinde yatan Osman Kavala’ya bağlayacağım.
Ama önce şunu söyleyeyim.
İki hikâye derken iki gerçek hayat hikâyesi...
*
Karl von Frisch 1886 yılında Viyana’da doğdu.
Küçüklüğünden itibaren doğaya ve hayvanlara meraklıydı.
Daha çocukluk yaşındayken, günlüğüne 129 canlı türü hakkında bilgiler yazmıştı. Bunlar arasında 16 kuş türü, 20 sürüngen ve kurbağa ile çok sayıda balık vardı.
Ama onun asıl ilgisi böceklereydi. Özellikle arılar çok ilgisini çekiyordu.
*
Çok önemli iki buluş yaptı.
- Birincisi şuydu: Arılar renkleri ayırt edebiliyorlardı.
- İkinci de şuydu: Arılar geliştirdikleri çok özel bir dans aracılığıyla, yiyecekler ve çiçeklerle ilgili bilgileri birbirlerine iletebiliyorlardı.
Çok önemli buluşlar yapmıştı ama hayat ona büyük bir sürpriz yapmaya hazırlanıyordu.
*
1930’lu yıllardı ve Von Frisch artık Münih Üniversitesi’nde öğretim üyesiydi... Naziler iktidardaydı, onun geçmişinde, başarılarını kıskanan kötü niyetli insanların kullanabileceği çok büyük bir sırrı vardı.
Annesi Yahudi’ydi...
İhbar edildi ve gaz odasına gönderilecekler listesine kondu.
*
Hayat sürprizlerle doludur.
Onu gaz odasında bir parazit kurtardı... Almanya savaşa giriyordu ve bal gıda olarak çok önemliydi.
O sıralarda Almanya’daki arılarda hastalığa yol açan bir parazit türemişti. Üniversitesi çevresinden bazı insanlar Hitler’e, “arılara musallat olan bu paraziti ancak Prof. Von Frisch’in önleyebileceğini” söylediler. Böylece Hitler’in gazabından kurtulabildi...
*
Arılar üzerindeki çalışmaları 1973 yılında ona Nobel Ödülü’nü getirdi.
Ona bu ödülü getiren kitabının adı “Arıların dansı”ydı.
Prof. Frisch’in yaptığı işlerden biri de bu dans sayesinde arıların iletişim haritasını çıkarmak olmuştu.
Arılar ve arı haritaları onu Hitler’in gaz odasından kurtarmış ve Nobel Ödülü’ne götürmüştü.
............................................
-Anne Sverdrup Thygeson: “Buzz, Sting, Bite”, Simon&Schuster, 2019, s. 22-23
SAHNE İKİ...
ANADOLU ARILARI KUVA-YI MİLLİYECİ Mİ, SEVRCİ Mİ
PROF. Karl von Frisch’in, gaz odalarından kurtuluşundan 50 yıl, Nobel Ödülü’nü almasından 15 yıl sonra, yani 1988 yılında, bir başka Alman bilim insanı, Prof. Friedrich Ruttner, bir başka arı kitabı yayınladı.
Adı “Balarılarının Biyocoğrafyası ve Taksonomisi”ydi...
Konusu, arıların dansı değildi ama o da bir başka arı haritası yapmıştı.
O kitapta arı kolonilerinin Anadolu ve Kafkasya’daki dağılımlarını gösteren bir harita vardı.
Kitap bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de birçok arı araştırmasında ana kaynak olarak kullanıldı.
O haritalar Türkiye’de de yayınlandı.
*
Ancak bu kitabın yayınlanmasından 29 yıl sonra Türkiye’de çok ilginç bir olay meydana geldi.
18 Ekim 2017 günü İstanbul Atatürk Havalimanı’nda tanınmış bir işinsanı gözaltına alındı.
Gözaltına alınan kişi Osman Kavala’ydı ve cep telefonunda o arı haritasının görüntüsü vardı.
Olayın gelişmesi de şöyle oldu: Savcı o haritayı Osman Kavala hakkında yazdığı iddianameye aynen şu cümlelerle geçirdi:
“Şüphelinin cep telefonunda 27/02/2016 tarihinde çekilmiş, Türkiye Cumhuriyeti’nin toprak bütünlüğünün bozularak sınırlarının yeniden çizildiği şüphelinin cep telefonu ile çekildiği tespit edilen fotoğrafın ele geçirildiği...”
Bu bozuk cümlenin Türkçesi şöyleydi:
“Bu bir Türkiye’yi bölme haritasıdır...”
*
Biz Anadolu balarılarını Kuvvacı sanırdık meğer Sevrciymiş...
Neyse şakayı bir yana bırakıp tekrar ciddiyete dönelim. İşte bu ikinci harita bugün Türk hukuk sisteminin iki ayrı belgesinde kayıtlı duruyor.
*
- BİR: Anayasa Mahkemesi Başkanı’nın Osman Kavala ile ilgili kararına itiraz şerhinde...
Ülkenin Anayasa Mahkemesi Başkanı, “Arı haritası ülkeyi bölme haritası olarak iddianameye konur mu” diye itiraz ediyor.
*
- İKİ: Öteki ise savcının Osman Kavala için yazdığı iddianamede...
Orada da savcı “Bu harita Türkiye’yi bölme haritasıdır” diyor...
*
Buyurun size iki arı haritasının hikâyesi...
Biri 1937’de Hitler döneminde bir bilim insanının hayatını kurtaran harita olarak... Öteki ise 2019 Türkiye’sinde bir işinsanını ağırlaştırılmış müebbete mahkûm edecek bir kanıt olarak...
*
Yani arkadaş, arı deyip geçme...
Bir zamanlar bir başka bilim insanı Einstein “Arılar yok olursa eğer sıra insanlığa gelir” demişti...
*
Bir başka hikâye de diyor ki... Arıların vicdan haritaları yok olursa eğer...
Sıra adalete gelir...
