Sözlüklerden Türkçeyi öğrenmek

Bir roman, bir öykü kitabı okur gibi sözlükleri açar, maddelere dalıp giderler. Ben de denedim, hem zihin dinlendiriyor hem de yeni kelimeler kazandırıyor.

Artun Altıparmak’ın hazırladığı iki ciltten oluşan Türkçe Öğreten Sözlük* özellikle çocuklara, eğlenerek Türkçeyi, kelimeleri, onların kullanılışını öğreten bir sözlük.

Kitabın başındaki ithaflara önem verdiğimi aziz okurlarım bilirler.

Önce İthaf’tan başlayacağım yazıma:

Aile bireyleri ve lisedeki öğretmeni Neriman Özler dışındaki adları yakından tanıdım, dostlarım oldu:

* Mustafa Yücel

* Prof. Dr. Özcan Başkan

* Prof. Dr. Cevat Çapan

Teşekkür

* Prof. Dr. Hayati Develi

Ve katkıda bulunan adlar.

Sunuş’ta sözlüğün içeriği üzerine notlar var:

“Türkçe Öğreten Sözlük’te 10.000’i aşkın madde başı sözcük, 25.000’e yakın tanım cümlesi, 15.000’den fazla örnek cümle, 1000’i aşkın resim, binlerce eş ve yakın anlam ile karşıt anlam maddesi, atasözü, deyim, kalıp ifadeler ve özdeyiş bulunmaktadır.

Sözlükte, sadece Türkiye’de değil, Kuzey Afrika’dan Orta Asya ülkelerine pek çok coğrafyada sayılan ve sevilen bir kültürel değer olduğu için Nasrettin Hoca’ya yer verilmiş, her sayfada onun fıkralarına da atıf yapan örnek cümleler ve resimler kullanılmıştır.”

Altıparmak’ın, sözlüğün sayfalarını açmadan önce, daha çok yararlanmamız için neler yapmamız gerektiğini anlattığı “Bu sözlükten nasıl yararlanılmalı?” başlıklı yazısını okumanız gerekir: “Kendinize haftalık 3-5 ya da 7-8 sayfa veya aylık 20-25 sayfa okumak gibi hedefler de koyabilirsiniz. Yaş ve öğrenim durumunuza göre sözlüğü baştan sona kadar 3-4 yıl içinde okumayı da hedefleyebilirsiniz.”

Tabii böyle bir yöntem, sözcük hazinenizi zenginleştirir ama başka kitaba vakit kalır mı bilmem.

Ama bir süreklilik söz konusu olmadığından vakit buldukça bunu bir eğlenceli uğraşa dönüştürebilirsiniz.

İkinci yazı da şu:

“Bu sözlükte nelere dikkat edilmeli?”

Sözlük düzeni nasıl?

Her sayfanın başında harfin büyük ve küçük biçimde yazılışı okunuyor.

Her harfin sağında da eşeğe ters binmiş Nasrettin Hoca illüstrasyonu ile karşılaşacaksınız.

Sayfa üçe bölünmüş, yatay olarak kullanılıyor, hepsinde de bir Nasrettin Hoca figürü var. Birinci sayfadan örnek verelim:

* aba

Aba, yünün dövülmesiyle elde edilen kaba, dayanıklı, bir kumaştan yapılmış, yakasız, uzun bol üst giysisidir.

Kullanılışı:

* Kışın ayaklarımızı sıcak tutmak için aba terlik giyeriz.

* Köyde yaşayan dedem, soğuktan korunmak için abadan yapılmış hırkasını kış boyunca sırtından çıkarmazdı.

****

SÖZLÜK konusuna değindiğimize göre, sözlüklerin önemini bir kez daha vurgulayalım.

İstanbul’da kitap fuarını gezerseniz, yalnız kendiniz için değil çocuklarınız için de sözlük seçin.

Tavsiyem:

* Türk Dil Kurumu - Türkçe Sözlük

* Dil Derneği’nin sözlüğü

* Bir de yazım sözlüğü

Genellikle sözlükte geçen kelimeleri cümle içinde kullanan, bunları da edebiyat eserlerinden seçen sözlükler, o kelimeyi öğrenmemiz, doğru kullanmamız için de yararlıdır.

Okuduğunuz, bildiğiniz yabancı dil sözlüklerinden bir tane de masanızın üstünde bulunmalı.

En tanınmışı Redhouse.

Dil Devrimi’nin yaşandığı bir ülkede, masalarımızda Osmanlıca-Türkçe, Türkçe-Osmanlıca sözlük de bulunmalı.

Hangi meslektenseniz o mesleğe ait sözlükler de yapılıyor. Onlardan da edinin, terimler sözlüğü yazınızı ve konuşmanızı kolaylaştırır.

Öğrenciler, sözlükler aracılığıyla daha doğru, daha düzgün, daha güzel konuşmayı ve yazmayı öğrenirler.

***

FUARLAR sözlük seçimi için de ideal yerlerdir.

................................

(*) Erdem-Sedir Yayınları