Sözlük çağı

Gerek basılı gerek internetten sözlüklere sık sık başvuruyoruz. Gerçekten de kısa yoldan bilgi edinmenin, sağlama yapmanın yolu sözlüklerden geçer. Özellikle görsel sanatların en belirleyicisi olan sinema için sözlükler çok önemlidir. Bu sözlüklerde sadece belli maddelerin, kavramların karşılığına bakmayız, sayfaları karıştırırken pek çok bilgi de edinmiş oluruz.

İddia yeni değil. Konuşurken, yazarken sözlüklere bakma alışkanlığı ülkemizde yerleşmemiş bir tarzdır. Genellikle bilge saydığımız ya da alanının uzmanlarına sorarız ve güveniriz. Oysa sözlü bilgilerde birçok yanılma olur. ‘Dünya Sinema Sözlüğü’ bu gerekçelerle de yazılması gereken kitaplardan biri. Kapaktaki tam adı şöyle: ‘Altyazı’nın Gayri Resmî ve Resimli Dünya Sinema Sözlüğü’.

Klasik bir sinema sözlüğü değil, kişilere ya da filmlere göre düzenlenmemiş. Bana eğlenceli gelen yanı da bu. Özgün bazı bilgileri öğrenince o filmlere de, o yönetmenlere de, o mekânlara da farklı bakıyorum.

Başka türlü bir tarih yazımı denemesi

Sözlüğün girişindeki Senem Aytaç ve Fırat Yücel imzalı yazıdan, kitabın özelliğine değgin bazı satırları okuyalım: “Ortaya 100 yılı aşkın bir tarihi arşınlayıp birbirinden çok uzak coğrafyalara uzanan başka türlü bir tarih yazımı denemesi çıktı. Kolektif, çoksesli, çok parçalı, ilk bakışta kendi içerisinde bütünlüklü bir anlatı sunmuyormuş gibi görünen bu metin, farklı okuyucuların ellerinde kendi oluşturacakları anlatılara, parçaları yan yana getirerek kuracakları yepyeni bağlara açık. Niyeti de biraz böyle bir şey. Bu sözlük, dünya sinema tarihine dair üretilmiş, yinelenerek kurumsallaşmış kabul, bilgi ve söylencelere farklı bir yerden bakmayı amaçlıyor. Sözlükteki maddelerin, tarihin patikalarına soru işaretleri serperek ‘Bu tarih bambaşka bir şekilde yazılabilirdi’ dedirteceğini umuyoruz.”

Sizi şüpheler girdabına çekecek

Kalıp cümleleri, taşlaşmış yargıları içeren sözlükler gerçekten bugünün interaktif okurunu tatmin etmiyor. Çünkü bugünün insanı bilinenleri ezberlemek için okumuyor, niçin böyle yazılmış sorusunu soruyor. İnternetin getirdiği hız, bu tempoyu daha da artırıyor.

Aslında ben bu sözlükteki malzemeleri alıp yeniden kurgulayabilirim. Çünkü burada öyle maddeler var ki zaten bildiğinizi kökünden sarsacak, sizi şüpheler girdabına çekecek. Sözgelimi, ‘film eleştirmeni’ maddesini okuyun, böylece eleştirmenlerden neler beklediğinizi gözden geçirirsiniz. ‘İlk gösterimde yaşanan panik’ sinema tarihinden ilgi çekici bir not. Hollywood’u biliyorsunuz, Bollywood’u da biliyorsunuz... Ya Nollywood’u? Ülkesi içinde çok tanınıp da dışarda bilinmeyenleri merak ederdim doğrusu, öğrendim. Bir malikâne nasıl meşhur olur? İyi film sözünden ne anlarsınız?

Her maddeyi ayrı birinin yazması, benim sözlükçülük anlayışıma uygundur. Sık sık bakacağınız, sinemaya dair çok şey öğreneceğiniz, öğrendiklerinizi değiştirmeye çalışacağınız bir sözlük.

Altyazı’nın Gayri Resmî ve Resimli Dünya Sinema Sözlüğü Özel Sayı 3, Mayıs-Ağustos 2018