Mete Tunçay 80 yaşında

“80. Yaşında Mete Tunçay’a Saygı: Eserleriyle Mete Tunçay”.

Özel bölümde Zafer Toprak, Erden Akbulut, Tanıl Bora, Fatmagül Berktay, Murat Kocatürk, Mehmet Ö. Alkan’ın yazıları var.
Tarihle ilgilenen pek çok kişi ya da tarihçiler, Türkiye’nin siyasal konumu, toplumsal dinamikleri üzerine konuşurken, yazarken Mete Tunçay’ın iki kitabını da görmezden gelemez.

Biri Türkiye’de Sol Akımlar, diğeri de Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması.

Mehmet Ö. Alkan, Tunçay’ın ‘mektepli’ ve ‘alaylı’ birçok öğrenci yetiştirdiğini belirtmektedir, ki doğru bir saptamadır.

Bazı insanların yazdıkları, öğretim kurumlarının duvarını aşar, dışarıda da okunur, tartışılır. Tunçay da bu tür adlardan biridir.

Zafer Toprak, bir aydın insan ve bir tarihçi olarak onun kimliğini şöyle tanımlıyor:

“Mete Tunçay, bizce liberal bir aydın. Bu kimliği Tek-Parti’de bariz bir biçimde gündeme geliyor.

Ona göre bu dönem faşist olmasa da otoriter bir nitelik taşıyor. En muhalif olduğu husus, kişi putlaştırılması. Türkiye’de son zamanlarda birçok aydın aynı soruyu soruyor: 1920’lerde Türkiye siyasal demokrasiyi kaçırmış olabilir mi?”

Bilim insanlarının kitaplarının değişik kaderleri vardır. Bazı kitaplar zamanında okunur ama ileriye dönük çalışmalarda yararlanacağınız bir ufuk sunmaz. Özellikle tarihle ilgili kitaplarda benim aradığım, Mete Tunçay’da bulduğum özellik budur, kitabın konusunda devam koşullarını taşıması.

Erden Akbulut’un yazısının başlığı “Mete Tunçay: Türkiye’de Sol Akımlar - Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler”.

Akbulut, kitapların zaman içinde nasıl geliştiğini/geliştirildiğini vurguluyor. Eski kitapları yeniden okumaya çağırdığı gibi, dünden bugüne getiriyor çalışmaları.

Üç kitapta da Akbulut - Tunçay imzaları var.

Sol tarihi öğrenmek için okunması gereken çalışmalar.

***

TANIL BORA’nın yazısının başlığı, Tunçay’ın başka bir yönüne, ortaya koyduğu çeviri külliyatına değiniyor: “Sosyalist Siyasal Düşünüş Tarihi ve Çevirmenlik”.

“Mete Tunçay’ın ‘palto’sundan çok bahsedildi, Türkiye’nin siyasal tarihi üzerine çalışanların hep onun paltosundan çıktığı çok söylendi ama Mete Hoca’nın bir de ‘yeleği’ var! Onun çevirmenliğinden söz ediyorum. Siyasi düşünce ve sol tarih çalışmaları da yelektir.”

Bora, çevirilerle Türkiye’nin entelektüel hayatına yaptığı katkıları belirtirken, çalışmaları sosyalizme odaklandığı halde çevirilerin liberal fikriyata ait olduğunu vurgulamaktadır.

Yazısının son bölümünde Tunçay’ın çevirttiği kitapları ve çeviren kişileri okudukça, çeviri külliyatının da önemini anlıyoruz.

Fatmagül Berktay, “Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi”nde öne geçen özelliğini yazmış:

“...kırk yılı aşkın bir zamandır tanıdığım, hep izlediğim, örnek almaya çalıştığım hocamı düşündüğümde aklıma her şeyden önce, ‘eleştirel aklın Türkiye temsilcisi’ cümlesi geliyor.”

Murat Koraltürk de onun Türkiye’de popüler tarih dergiciliğine katkılarını anımsatıyor.

Bir sorunu anlamak, bir ülkenin siyasal yapısını irdelemek için bazı bilgilere gereksinim duyarız. Bazı kitaplar bu konuda kitaplığın ön raflarında dururlar.

Mete Tunçay’ın da kitapları bu niteliktedir.

***

NİCE sağlıklı bir hayat diliyorum.

(*) Toplumsal Tarih dergisi, Temmuz 2016, s. 39