İlhan Başgöz’ün memleket hasreti son buluyor

Cumartesi gece yarısında Umut Özkan imzalı bir e-mail aldım. Türk halk edebiyatının uluslararası önemdeki bilim insanı İlhan Başgöz’ün Amerika’da, Indiana’da hasta olduğunu bildiriyordu. Daha sonra da hocanın yanında olan Balım Yetkin’le telefon görüşmesi yaptım. Başgöz’ün Türkiye’ye dönmek, yurdunda iyileşmek isteğini söylemişti. Indiana Üniversitesi Ural-Altay Dilleri ve Folklor Enstitüsü’nde profesör ve Türkçe programının direktörlüğünü uzun süre yürüten ve oradan emekli olan Başgöz’ün son dönemde yaşadıklarını ve bana yazma sebebini şöyle açıklıyordu edebiyat öğretmeni Umut Özkan:

‘İLHAN HOCA ADINA YAZIYORUM’

‘Bu duyuruyu İlhan Hoca adına yazıyorum. İlhan Hoca hepimizin bildiği gibi yüz yaşına merdiven dayamış durumda. Yıllardır kanser tedavisi görüyor. Buradan sizlere doğrudan seslenme olanağı maalesef yok. Son iki yıldır sağlık durumu giderek ağırlaşıyor ve ağustos ayında yatağından kalkmaya çalışırken düşmesi sonucunda kaburgaları kırıldı. O tarihten beri yatağından kalkamıyor ve tedavisi salgın nedeniyle evinde yürütülmeye çalışılıyor. Sık sık hastaneye gitmesi gerektiği için mevcut koşullarda türlü zorluklarla karşılaşıyor. Bir yılı aşkın zamandır ısrarla Türkiye’ye dönmek istemesine rağmen küresel salgın ve sağlık durumu nedeniyle olağan yollardan bunu gerçekleştirmesi mümkün olamadı.’

DİLERİM EN KISA SÜREDE GELİR

Yakından tanıdığım, saydığım, eserlerini okuduğum Başgöz’e kol kanat germesi için aziz dostum Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’yı aradım. Koca, bu durumdan haberi olduğunu belirtti. Edindiğim detaylar konusunda ben de ayrıntılı bilgi verdim. Telefon numarasını aldı, hemen ilgileneceğini söyledi. Gerçekten Bakan’ın bu ilgisi beni çok mutlu etti. Bir bilim insanını da fazlasıyla mutlu edeceğinden şüphem yok. İlhan Başgöz, Türk folklorunu, halk edebiyatını dünyaya tanıtmıştır. Yunus Emre’nin, Karac’oğlan’ın, Köroğlu’nun sözünü günümüze kadar getiren önemli bir folklor uzmanıdır. Biyografisini ana hatlarıyla okuduğunuzda halk edebiyatımıza, folklorumuza katkısının ne kadar önemli olduğunu fark edersiniz. Dilerim en kısa sürede İlhan Hoca’ya Türkiye’de “Geçmiş olsun” deriz.

NASRETTİN HOCA ONUR ÖDÜLÜ SAHİBİ

- Prof. Dr. İlhan Başgöz 1923 yılında Gemerek’te doğdu. İlkokulu ve liseyi Sivas’ta bitiren Başgöz, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun oldu. Türk folkloru ve halk edebiyatı dalında doktora yaptı. Aynı bölümde Prof. Dr. Pertev Naili Boratav’ın asistanı oldu. 1948’de kurulan Türk Folkloru ve Halk Edebiyatı kürsüsünde çalışmalarını sürdürdü. Kürsü o yıl kapatılınca, Tokat Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak atandı, 1952’ye değin bu görevde kaldı. Zamanın Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri, öğretmenliğine son verdi. Ceza Kanunu’nun 141. maddesine aykırı eylemde bulunduğu savıyla tutuklandı. Af yasasıyla cezası kaldırıldı.

BURSLA ABD’YE GİTTİ

Askerlikten sonra Ford Vakfı’nın bursuyla ABD’ye gitti. California Üniversitesi’nin Los Angeles’taki eğitim fakültesinde ve Berkeley’de araştırmacı olarak çalıştı. Indiana Üniversitesi’nin Ural-Altay Dilleri Bölümü’ne öğretim üyesi olarak atandı. 1981’de Indiana Üniversitesi Türk Araştırmaları Programı’nın yöneticiliğini üstlendi ve Amerikan Folklor Cemiyeti onur üyeliğine seçildi. 1987 yılında Indiana Üniversitesi’nden emeritus unvanıyla emekli oldu.

TÜRKİYE’DE HOCALIK

Uzun yıllar Amerika’da çalışan Başgöz, 1998 yılında Türkiye’ye döndü. Üç yıl birer sömestr Bilkent Üniversitesi’nde, yine Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde Türk halk edebiyatı dersleri verdi. Türk folkloru alanında uluslararası ün kazanmış bir araştırmacı olan Başgöz’ün, genel folklor kitapları, halk ozanlarına ilişkin incelemeleri, sözlü halk edebiyatı derlemeleri yanında, Türkiye’deki eğitim sorunlarına ilişkin incelemeleri de bulunuyor.

ÖDÜLLER, KİTAPLAR...

Başgöz, Nasreddin Hoca Onur Ödülü’nü 1996’da Prof. Dr. Pertev Naili Boratav’la aldı. 1997’de Kültür Bakanlığı Üstün Hizmet Ödülü’nü, 2000’de Hacı Bektaş Veli Dostluk ve Barış Ödülü’nü kazandı. Kitaplarından bazıları, Doğu Anadolu’da Folklor Derlemeleri (1947), İzahlı Türk Halk Edebiyatı Antolojisi (1956), Manilerimizden (1957), Köroğlu (1959), Karac’oğlan (1977), Geçmişten Günümüze Nasrettin Hoca, Folklor Yazıları (1987), Yunus Emre (1990), Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk (2005).