Çalışanların vergi ile imtihanı

İkinci imtihan konusu: Yıl içinde işyeri değiştiren çalıştıranlara, Maliye’den giden yazılar... Geçmiş yıllarda; yıl içinde iki farklı işyerinde çalışmış olanlar yıllık beyanname vermemişse (ikinci işyerinden alınan ücret tutarı belirlenen limiti de geçmişse) Maliye bu kişilere yazı gönderdi. Her iki imtihan için de konunun ayrıntıları merak ediliyor. Hürriyet okurları “neden net maaşım azalıyor?” ve “ücretlilerin beyanname vermesi de mi gerekiyor?” diyor.

NET MAAŞIN AZALMASI

Ocak ayında yılın ilk maaşının ödenmesiyle ve takip eden aylarda, ‘yıl içi toplam ücret geliri’ belirli limitleri aştığında, ücretten kesilen verginin oranları da 15’den başlayıp önce yüzde 20’ye, sonra yüzde 27’ye ve en son yüzde 35’e kadar çıkıyor. Brüt maaş değişmese de; bu maaş içinden kesilen vergi oranı-tutarı arttıkça, net maaş da kendiliğinden azalıyor.

Örneğin; brüt maaşı aylık 7 bin lira olan bir çalışan; ocak ayında net 5 bin 196 lirayı banka hesabında görmüşken, temmuz maaşını ise 4 bin 783 lira (413 lira daha düşük) olarak banka hesabında görecek. Ki bu azalma ağustos ve ilerleyen aylarda da devam edecek. Aralık ayında en son 4 bin 482 lira net maaş hesaplanacak. Bu da yılbaşına göre 714 lira daha az ücret demek.

Oran artışları; sırasıyla -yıl içi toplam vergi matrahı- 18 bin lirayı aştığında, 40 bin lirayı aştığında ve son olarak 148 bin lirayı aştığında gerçekleşiyor.

Tabloda daha farklı brüt ücrete sahip çalışanların, yıl içi net maaş değişimleri aylar itibariyle görülebilir.

‘Net ücret’ üzerinden hesaplamalarda uygulama

Çalışanlarının maaşlarını ‘netten hesaplayan’ işletmelerde durum farklı. Bu işyerlerinde çalışanların net maaşı 12 ay boyunca aynı kalır. Çalışanların yıl içinde vergi oranı-tutarı artsa da, artan bu yükü işveren üstlenir, çalışanın net maaşı vergi artışından etkilenmez. 

İşyeri değiştirenlerin beyanname verme zorunluluğu

Yıl içinde ’tek bir işverenden maaş almış çalışanlar’ rahat olsunlar. Hiçbir şekilde Maliye’ye beyanname verme zorunlulukları yok bu çalışanların. Ücretin tutarı ne kadar yüksek olursa olsun, stopaj yoluyla vergilendirilmiş ücretleriyle ilgili tüm sorumluk işverende. Ücret üzerinden hesaplanan verginin hesaplanmasından da, Maliye’ye bildirilmesinden de, ödenmesinden de işverenleri sorumlu.

Birden fazla işyerinden ücret almış çalışanlar için de kısıtlar var. İkinci işverenden alınan ücret (2019 için) yıllık 40 bin lirayı geçiyorsa bu çalışanlar için beyan zorunluluğu başlıyor. Geçmiş yıllarda bu sınır; 2018 için: 34 bin lira, 2017 ve 2016 için 30 bin lira, 2015 için 29 bin lira.

Hangi işverenden alınan ücretin birinci, hangisinden alınan ücretin ikinci olduğunu da çalışan serbestçe belirleyebiliyor. Yani; 2019 için ilk işyerinden yıllık 25 bin lira, ikinci işyerinden yıllık 90.000 TL ücret alan bir çalışan, 25 bin lirayı ikinci işverenden alınan ücret sayıp gelir vergisi beyanname verme yükümlülüğünden kurtulabiliyor.

Şimdi Maliye’den geçmiş döneme ilişkin kendilerine yazı gelen ücretlilerin durumuna bakalım… Söz konusu çalışanlar için pişmanlık hakkı da tanındığından, yukarıdaki kriterlere göre ilave vergi ödenmesi sonucuna da varılıyorsa, pişmanlıkla (Vergi Usul Kanunu, Madde 371) süreci sonlandırmaları yerinde olacaktır. Pişmanlıkla beyanname verildiğinde ilave çıkan verginin ve geç ödeme bedelinin (vergi ziyaı-kaybı cezası hesaplanmaksızın) 15 gün içinde ödenmesi gerekiyor.