Kayıtdışılık önlenmek isteniyor mu

Kayıtdışı denildiğinde; çalınmış mal, uyuşturucu ticareti, kumar, kara para, sahtecilik ve vergi kaçırmak gibi yasal olmayan faaliyetler akla geliyor. Olay bunlarla da sınırlı değil. Örneğin piyasaya çıkmadan, evlerde yapılan iş ya da birinci işin dışında kayıtsız olarak yapılan ikinci iş de kayıtdışının kapsamı içinde yer alıyor.

Kayıtdışı ekonominin; yasa dışı suç ekonomisi, beyan dışı ekonomi, hiç kayda girmeyen ekonomi ve gayri resmi ekonomi gibi adlarla ifade edildiğini de görüyoruz.

ETKİLERİ

Kayıtdışılığın, Türkiye açısından, çok sayıda olumsuz etkisi var. Örneğin;

1- Gelir dağılımı bozuluyor ve vergi adaletsizliği yaygınlaşıyor.

2- Toplumda ahlaki değerler bozuluyor.

3- Devlet açısından gelir kaybı doğuyor.

4- Haksız rekabete neden oluyor.

5- Kamu açıkları ve kamu kesimi borçlanma gereği artıyor.

6- Enflasyonu körüklüyor.

7- Çalışanlar, sosyal güvenceden yoksun kalıyor. Sigortasız işçi çalıştırılıyor.

8- Yabancı işçi akışı artıyor.

9- İş ve işçi sendikacılığı, güç kaybediyor.

10- Ekonomide, kurumsallaşma eğilimi zayıflıyor.

Bunlar, akla hemen gelenler.

SOMUT ADIM

Öteden beri, her yılın sonuna doğru "Önümüzdeki yılı, kayıtdışı ile mücadele yılı ilan edeceğiz" diye açıklamalar yapılır ancak bir de bakarız, kayıtdışılık artmış.

Gelişmelere ve uygulamaya bakınca "Acaba, kayıtdışılık önlenmek istenmiyor mu?" sorusu bile akla geliyor.

Başbakan dahil, yetkililerin çoğu, kayıtdışılığın önlenemediğini kabul ediyorlar. O halde, bu konuda somut adımlar atılması gerekiyor.

Örneğin;

- Çağdaş ülkelerin çoğunda olduğu gibi, kayıtdışı yollardan edinilen servetin, kaynağı sorgulanabilmeli. Vergi mükellefleri için "Gider bildirimi" esası getirilmeli.

- Nakit para kullanımı azaltılmalı.

- İstihdam üzerindeki yükler azaltılmalı.

- Hamiline işlemler sınırlandırılmalı.

- Düşük bedelle gayrimenkul satışı önlenebilmeli.

- Gider yazılacak harcamaların kapsamı genişletilmeli.

- Kaldırılan vergi iadesi belge alış-verişini olumsuz yönde etkiledi. Kazı-kazan ya da kredi kartı ile yapılan ödemelere prim gibi alternatifler düşünülmeli.

- Yasalar basit ve anlaşılabilir olmalı.

- Yüksek vergi oranları (özellikle kaçakçılığın yaygın olduğu sigara, alkollü içki ve akaryakıtta) aşağı çekilmeli.

- Odacı, kapıcı, amale, bulaşıkçı, alkolik gibi kişilerin, şirket yöneticisi ve denetçisi olabilmesi, yasa ile engellenmeli.

- Denetim etkinleştirilmeli. Vergi denetim kadrolarının yüzde 65’i yıllardır boş. Kadrolar, zaman içinde doldurulmalı.

Bunlar akla gelen, ciddi önlemler.

Kayıtdışı gerçekten önlenmek isteniyorsa, bu konuda yukarıdaki somut adımlar atılmalı.