Liselerinde bilim yapılan Türkiye...

Mesela onlardan biri, Özel Ankara Fen Lisesi’nden Merve Çöklü, herhangi bir kimyasal madde veya özel cihaz kullanmadan, bir lazer işaretleyici ve bir akıllı cep telefonuyla cam yüzeylerden parmak izi okuyan bir sistem geliştirmiş, bu projesiyle yarışacak. Sistem (eğer uygulamaya konulacak olursa) dünyanın dört bir yanındaki polis teşkilatlarının parmak izi alma ve sonra da veri tabanında onu kontrol etme maliyetlerini inanılmaz derecede düşürecek.
Bir başkası, Sivas Fen Lisesi’nden Hazal Kaygıner ve Ahmet Resul Karababa, karaciğer kanserinin tedavisinde hayvan kaynaklı bir ilaç üzerinde çalışıyor. İlacın etken maddesi yumurta sarısından elde edilecek. Bu proje de Los Angeles’ta yarışacak.
Bir örnek daha: Adana Özel Final Anadolu Lisesi’nden Merve Akbulut ve Bircan Boğa, hücre kültürlerini beslemek için kullanılan sığır fetuslarının plasentası yerine daha kolay, daha ucuz ve hiç kuşkusuz sıfır ahlaki sorun yaratacak bir maddeden, peynir altı suyundan yararlanmayı düşünmüşler, büyük yarışmaya bu projeleriyle katılıyorlar. Eğer bu yöntem geçerli olursa, dünya çapındaki yüz binlerce laboratuvar Adanalı iki lise öğrencisinin fikri olan bir sarf malzemesini kullanmaya başlayacak, düşünün.
Dedim ya, Amerika’da yapılacak büyük finale Türkiye’den 11 liseden projeler gidiyor. Peki Amerika’daki bu final ne? 65 yıldır yapılan Uluslararası Bilim ve Mühendislik Fuarı (International Science and Engineering Fair-ISEF) adlı bu yarışmayı 1997’den beri hepimizin bilgisayarındaki mikroçipleri üreten Intel destekliyor. Türkiye ayağı da Intel’in desteğinde ve finalistleri TÜBİTAK belirledi.
Tabii, bu yıl finali Los Angeles’ta yapılacak olan yarışmaya dünyanın dört bir yanından binlerce proje katılıyor; rekabet çok yüksek.
Bir örnek vereyim: Mesela 2012’deki ISEF yarışmasında 75 bin dolarlık büyük ödülü Amerika’nın Maryland eyaletindeki North County Lisesi’nden Jack Andraka adlı bir öğrenci kazanmış. Andraka, 15 yaşındaki haliyle pankreas kanserinin mevcut testlere göre 26 bin 667 kat daha ucuza, 168 kat daha hızlı, en yaygın test olan ELISA’ya göre 400 kat daha hassas ve CA10-9 testine göre de yüzde 20-50 daha doğru sonuç veren bir yöntemle teşhisini sağlamış.
İşte böyle bir yarışmaya gidiyor liseli arkadaşlarımız. Ve projeleri de hiç kötü değil.
Bütün liselerinde bilim yapılan bir ülke olmamız lazım. Ve bunlar da hep iyi örnekler.

Bilim kadınlara daha çok yer açmalı

KADIN-ERKEK eşitliği dendiğinde belki mangalda kül kalmaz ama özellikle fen bilimlerinde kadının yeri maalesef çok küçük. Yapılan araştırmalarda liselerden erkeklerle kadınlar aynı miktar ve oranda mezun olsa dahi, yüksek lisansa varıldığında kadınların oranı yüzde 30’a, doktora seviyesinde yüzde 25’e, üst akademik pozisyonda yüzde 11’e ve bunun doğal sonucu olarak Nobel ödülünde de yüzde 3’e düşüyor!
İşte bu yüzden, kadınların bilimdeki rolünü desteklemek gerek. Birleşmiş Milletler’e bağlı UNESCO, 2000 yılından beri, uluslararası kozmetik devi L’Oreal’le birlikte beş kıtadan birer kadın bilimciye burs sağlıyor.
Bu yıl bir Türk bilim kadını, Yrd. Doç. Ahu Aslan Yıldız da bu bursu alan kadınlardan biri oldu. Yrd. Doç. Yıldız, malzeme bilimi ve biyokimya alanında çalışıyor. Desteklenecek olan araştırması, eğer başarılı olursa, kanser tedavilerinde bir çığır açabilir. Yıldız, kanserli hücreleri öldüren kemoterapi ilaçlarının vücutta başka bir yere değil de sadece kanserli hücrelere ulaşması için bir çeşit ‘ilaç kılıfı’ geliştirmeyi amaçlıyor.

Edirne Eğitim Müdürlüğü Türkiye’ye örnek olmalı

BU köşede dün çıkan, ‘Milli Eğitim Bakanlığı TEOG sonuç verilerini herkesle paylaşmalı’ mealindeki yazım üzerine Edirne Milli Eğitim Müdürlüğü’nün Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Şubesi’nden bir mail aldım ve çok sevindim.
Şube, internet üzerindeki kendi blogları olan ‘yenilikbirimi.com’da Edirne’deki okulların ve öğrencilerin TEOG verilerini ham data olarak yayınlamıştı. Üstelik bu veriler, hazır bazı filtreler yardımıyla temel bazı analizlere de tabi tutulabiliyordu.
Edirne’nin yaptığını umarım Milli Eğitim Bakanlığı bütün Türkiye için yapar ve eğitim konusunda çalışan araştırmacılara büyük bir kaynak sağlamış olur.