Seçimin dipteki dalgaları

Bugünkü yazımızda Türkiye’nin doğu ve güneydoğu bölgeleri dışındaki kesiminde bu eğilimleri okumaya, daha doğrusu suyun yüzeyinde çok fark edilmeyen, biraz altında seyreden akıntıları, dipteki dalgaları anlamaya çalışalım.
Bu yönelişi gösterebilmek için 2014 sonuçlarını 2011 genel seçim sonuçları ile kıyaslayarak bir fotoğraf çekmeye çalıştım. Bu karşılaştırmada, 51 il için il genel meclisi sonuçlarını baz aldım. Kalan 30 büyükşehir statüsündeki il için, yine büyük ölçüde parti yakınlığı üzerinden oy kullanılan ilçe belediye meclisleri sandıklarındaki oranları esas aldım.

* * *

Hemen belirtmeliyim ki, bu karşılaştırma bazı ana yönelişlere başlangıçta öngörmediğim bir berraklık içinde işaret ediyor. Bölgelere göre farklılık göstermekle birlikte, seçmen tercihlerinde birbirini tekrarlayan davranış biçimleri söz konusu. Bu kalıplar, kuşkusuz küçük sapmalar olsa da pek çok ilde karşınıza çıkıyor. Bu nedenle karşılaştırmanın fikir verici olduğuna inanıyorum.
Burada karşımıza çıkan ana olgu, ülke genelinde hem AK Parti hem de daha az oranda- CHP’nin oylarında meydana gelen aşınmaların ağırlıklı olarak MHP’ye ve çok az oranda da olsa özellikle Orta Anadolu’da Saadet Partisi’ne gitmekte olduğudur.
Bu yönelişleri rakamlar üzerinden bölge bölge giderek anlamaya çalışalım. Trakya’dan başlarsak, bu bölgede MHP’nin daha çok CHP’den oy aldığı söylenebilir. CHP’nin Kırklareli ve Edirne’de uğradığı 7-8 puan aralığındaki kayıpların MHP’ye yöneldiği anlaşılıyor. Örneğin Kırklareli’nde CHP’nin 2011’deki yüzde 52.69’luk oy oranı 2014’te il genel meclisinde 45.04’e (eksi 7.65 puan) düşmüş, MHP ise 16.71’den 23.25’e (artı 6.54) yükselmiştir.
Daha çarpıcı bir durumu kendi dinamikleri olan İstanbul’u hariç tutarak Marmara Bölgesi’nde görüyoruz. Bu bölgede Balıkesir, Bursa ve Kocaeli gibi illerde AK Parti’de genellikle 5-7 puan aralığında seyreden bir gerileme söz konusudur. Burası iniş çıkışlar yaşamakla birlikte CHP’nin gücünü genelde koruduğu bir bölgedir. Buna karşılık MHP bu coğrafyada genellikle 5-10 puan aralığında değişen mütevazı artışlar kaydetmiştir.
Bu durumu Balıkesir’de ilçe belediye meclisleri için kullanılan oylar üzerinden örnekleyelim. AK Parti’nin oyu 2011’den 2014’e gelindiğinde yüzde 46.57’den 39.97’ye inmiştir (eksi 6.60 puan). CHP’nin oyunda 3.63 puanlık bir gerileme var. MHP ise oyunu yüzde 13.88’den 21.21’e çıkartıyor. Artış 7.33 puan. Keza Bursa’da AK Parti’de 7.62’lik bir gerileme, MHP’de ise 4.71’lik bir artış gözüküyor.

* * *

Ege ve İç Ege bölgelerinde bu yöneliş daha da netleşiyor. Bu bölgede hem AK Parti hem de CHP oylarında bir aşınma var. Düşüş AK Parti’de CHP’ye kıyasla daha fazladır. Bu iki partinin düşüş gösterdiği illerde genellikle MHP kazançlı çıkıyor. Bu duruma örnek olarak Aydın, Manisa ve Muğla’yı verebiliriz.
Örnek olarak Manisa’yı inceleyelim. Manisa’da AK Parti yüzde 46.95’ten ilçe belediyeleri oranında 37.26’ya, CHP ise 28.78’den 21.83’e inmiştir. MHP ise 16.88’den 35.52’ye çıkmıştır. AKP-CHP’deki erimenin toplamı 16.64 puandır. MHP’nin net artışı ise 18.64 puandır.
Önemli olan husus, Ege ve İç Ege’de gördüğümüz yönelişin Akdeniz ve Karadeniz’de de büyük ölçüde kendini tekrarlamasıdır. Adana, Mersin ve Hatay neredeyse aynı kalıptan dökülmüş örneklerdir. AK Parti ve CHP’de görülen değişen oranlardaki düşüşler, bir şekilde MHP’nin toplamındaki artışlara tahvil olmaktadır. Adana’da ilçe belediye meclisleri üzerinden AK Parti’nin kaybı 6.91, CHP’nin ise 4.49 puandır. Toplam 11.40 puan ediyor. Bu ilde MHP’deki artış ise tam 9 puandır.

* * *

Altını çizmemiz gereken bir nokta, söz konusu yönelişin İç Anadolu’ya geldiğimizde biraz farklı bir nitelik kazanmasıdır. CHP bu bölgede zaten zayıf olduğu için oy hareketlerinin trafiği öncelikle AKP’den MHP’ye doğru işlemektedir. Orta Anadolu’daki bu eğilimi bölgede tekrarlanan sayısız örnek üzerinden gösterebiliriz.
Genel bir gözlem olarak, AK Parti’nin bu bölgede 2011’de iyice yerleştiği yüzde 60 bandından 50 bandına inmiş olduğunu söylemeliyiz. Bu yöneliş Orta Anadolu’nun batı, doğu ve merkez bölgelerine dönük genel bir geçerlilik arz ediyor. Yine bu bölgede Saadet Partisi’nin diğer bölgelere kıyasla daha kuvvetli bir varlık (yüzde 2.5-10 aralığı içinde) sergiliyor. Bunu, AK Parti’den ayrılan seçmenin MHP’den sonra ikinci adres olarak bu bölgede SP’ye yöneldiği şeklinde okuyabiliriz.
Örnek olarak Aksaray’ın durumunu masaya yatıralım. AK Parti 2011’de bu ilde oyların yüzde 66.11’ini almıştı. Son seçimde Aksaray’da bu partinin il genel meclisindeki oyu yüzde 53.61’e düşmüştür. CHP’nin oyu da 11.75’ten 9.03’e gerilemiştir. İki partinin düşüşü toplamda eksi 15.22 puandır. MHP ise yüzde 17.96’dan 30.70’e çıkmıştır. Fark artı 12.74 puandır.
Aksaray örneğini biraz eksiği biraz fazlasıyla Niğde, Karaman, Isparta, Kırşehir ve Nevşehir gibi Orta Anadolu’nun dört bir köşesinde gözlemek mümkündür.

* * *

Orta Anadolu’daki bu yöneliş bizi Karadeniz’de de karşılıyor. Tek bir örnek olarak Giresun ilini verelim. Bu ilimizde AK Parti yüzde 59.42’den il genel meclisinde 50.27’ye inmiş, CHP yüzde 23 dolayında sabit kalmış, MHP ise yüzde 11.92’den 19.16’ya çıkmıştır. AK Parti’nin düşüş puanı 9.15, MHP’nin artış puanı ise 7.24’tür.
Karadeniz’de MHP’nin bu şekilde yukarı doğru yükselme eğilimine girdiği iller arasında Samsun, Ordu, Trabzon, Sinop, Kastamonu, Bartın, Zonguldak ve Düzce’yi sayabiliriz.
Seçmenin verdiği mesajların şifrelerini çözmek istiyorsanız, 30 Mart yerel seçimlerine bir de bu açıdan bakabilirsiniz.