AYM ne yapar?

Sayın Gül bu kanunun 10 kadar maddesini düzelttirmişti. Şimdi CHP Anayasa Mahkemesi’ne götürüyor. Bütün maddelerini burada incelemek mümkün değil. En çok önemsediğim bir konuyu ele alacağım: Kanun yürürlüğe girdiğinde HSYK’daki bütün başmüfettiş, müfettiş, tetkik hâkimi ve HSYK’daki bütün personelin görevi sona erecek. Adalet Akademisi’nde de aynı şey olacak.

MECLİS’TEN GEÇEN METİN

Kanun teklifinin ilk halinde, görevine son verilecek kişilerin yerine, Adalet Bakanı’nın göstereceği adaylar arasından HSYK Genel Kurulu tarafından seçim ve atama yapılacaktı. İdari personeli bizzat bakan atayacaktı. Bunun anlamı, HSYK’da ve Akademi’de yapılacak görevlendirmeleri bakanlığa bağlamak demekti. Sayın Gül bunu değiştirtti: Yine bütün personelin görevi sona erecek fakat yeni müfettişler için bakan değil, HSYK 1. Dairesi aday gösterecek... Bu önemli bir yumuşama olmakla beraber ben yine de Anayasa’ya aykırı buluyorum.
Sayın Cumhurbaşkanı da Anayasa Mahkemesi’ni işaret etti zaten.
Anayasa Mahkemesi ne yapar? Bilemeyiz fakat Mahkeme’nin benzer konularda daha önce verdiği kararlara bakarak düşünce yürütebiliriz.

İPTAL İÇİN EMSAL

Anayasa Mahkemesi’nin ‘emsal’ sayabileceğimiz, birbiriyle çelişkili gözüken
iki kararı var...
Merhum Ecevit hükümeti zamanında çıkarılan BDDK kanunu ile kurum üyelerinin görevine son verilmişti, yerlerine yeni atama yapılması hükmü getirilmişti. Anayasa Mahkemesi 6 Nisan 2006 günü oybirliğiyle bunu iptal etti. Çok özetle:
Belli bir statüye belli bir süre için atanmış kişiler, o statüler devam ettiği sürece özel kanunla görevden uzaklaştırılamaz. Çünkü kanunlar genel, soyut ve nesnel olmalıdır.
Evet iptal kararı geriye yürümez, bu kişiler otomatikman görevlerine dönemezler. Fakat yargı yoluyla hak arama hürriyeti ortadan kaldırılamaz, bu kişiler görevlerine dönmek için dava açabilirler. (Karar No: 2006/49)
Bu kararı esas alırsak, AYM’den HSYK ve Akademi için de iptal kararı çıkabilir; görevine son verilenler de İdare Mahkemesi’ne başvurabilir. Fakat...

‘ONAMA’ İÇİN EMSAL

2012 yılında çıkarılan bir kanunla Milli Eğitim Bakanlığı’nda bir tür reorganizasyon yapılmış ve birçok kadrodaki personelin görevine son verilmişti. Mahkeme bunu Anayasa’ya uygun buldu. Çok özetle:
“Bakanlık teşkilatında kamu yararı amacıyla yeni bir yönetim yapısı oluşturuluyor, bu bağlamda bazı ‘unvanlar’ ve bazı ‘kadrolar’ kaldırılıyor... Bu görevlerdeki personelin görevlerinin ‘hukuki ve fiili zorunluluk’ sebebiyle sona ermesi ve başka görevlere atanmaları anayasaya aykırı değildir.” (K: 2013/26)
Çelişkili gibi gözüken iki karar arasında bence çelişki yok. Mahkeme’nin bu kararına göre, bir kamu kurumunda personelin görevine topluca son vererek başka görevlere atama yapmak, şu hallerde mümkündür:
- Kurumda reorganizasyon yapılması,
- Yeni düzenlemede bazı “unvanların ve kadroların” kaldırılmış olması,
- Kaldırılan unvan ve kadrolardaki personelin görevine “hukuki ve fiili zorunluluk” olarak son verilmesi.
Oysa, HSYK’da ve Adalet Akademisi’nde “yeni bir yönetim yapısı” oluşturulmuyor, bazı “unvanlar ve kadrolar” kaldırılmıyor. Onun için göreve son vermeleri gerektiren “hukuki ve fiili zorunluluk” yok.
Bu karar açısından baktığımızda da HSYK’da, Adalet Akademisi’nde ve yeniden Milli Eğitim’de personelin görevine topluca son verilmesi bence Anayasa’ya aykırıdır.
Mahkeme, hangi hukuki kavramlardan hareketle nasıl karar verir, bekleyip göreceğiz.