2013’ün kelimesi: Bilim...

Biri Oxford Üniversitesi yayınevinin sözlüğü, diğeri de Webster sözlüğü.
Geçenlerde Oxford sözlüğü, ‘selfie’ kelimesini ‘Yılın kelimesi’ ilan etti. ‘Selfie’yi Türkçeye çevirmek, tek bir kelime olarak ifade etmek neredeyse imkansız. Özellikle sosyal paylaşım ağlarında kendi kendisinin fotoğrafını çekip paylaşan çok sayıda insan var. İşte bu kendi fotoğrafını çekme eyleminin adı ‘selfie.’
Bir üniversite olan Oxford’un bu ‘Yılın kelimesi’ seçimine karşılık; Miriam Webster isimli biri tarafından başlatılan ve epeydir yayınlanan Webster Sözlüğü, yılın kelimesi olarak ‘bilim’i seçti. Üstelik bu seçimini bilimsel bir yolla da anlattı.
Sözlük firmasına göre ‘bilim’ sözcüğü, internet arama motorlarında 2013 yılında, bir önceki yıla göre yüzde 176 daha fazla kez aranmıştı. Bu da, bilimin hayatımıza daha fazla girdiğinin kanıtıydı.
Webster’ın listesinde ikinci kelime ‘cognitive’ kelimesi. Yani, ‘bilişsel.’ Yılın iki numaralı kelimesi olmak için fazla ‘entel’ bulabilirsiniz ‘bilişsel’ kelimesini ama dünyanın dört bir yanında insan beynine ve beynin çalışma biçimine gösterilen ilginin patladığını, bu alanda ciddi bir popüler kitap patlaması yaşandığını düşünürseniz belki bu kelimenin seçilmesini de ‘adil’ bulabilirsiniz.
Webster’ın bilimsel seçimleri ve yılın kelimeleri böyle işte...

Bizim kuyruklu yıldız sizlere ömür, maalesef

ISON adlı kuyruklu yıldız Güneş’e çok yaklaşmış, sonra da ilk gözlemlere göre yoluna devam ediyor gibi durmuştu.
Ben de geçen hafta, ‘Umarım ölmez de biz de Aralık ayında onu çıplak gözle izleme fırsatı elde ederiz’ diye yazmıştım.
Ama maalesef kuyruklu yıldızın Güneş’in etkisinden kurtulamadı ve öldüğü yönünde ciddi deliller geliyor dört bir yandan.
Güneşe bu kadar çok yaklaşıp ondan kurtulmak imkânsız gibi bir şey. Pek çok kişi bu ‘mucize’nin gerçekleşmesini ummuştu, ama olmadı.

Çocuğunuza kendi yapması için bilgisayar

Bilmiyorum hala var mı öyle bir şey, benim çocukluğumda basit radyo planları satılırdı; İstanbul Karaköy’deki Selanik Pasajı’na gider transistörler ve devreler alır minik bir lehim aletiyle kendi kendimize radyolar yapardık.
Bu devirde hala radyo yapan var mıdır bilmiyorum ama bakın bir firma Amerika’da, ‘Kendin yap bilgisayar kiti’ çıkartmış. Çocuklar, başka herhangi birinin yardımı olmadan bu paketin içindeki parçaları birleştirip kendilerine bir bilgisayar yapabilecek. Fiyatı da sadece 99 dolar.
Üstünde ‘Kano İşletim Sistemi’ çalışan bu bilgisayarla çocuklar pek çok şey yapabilecek.

Higgs Bozonu’nun yeni marifetleri

Biraz da ciddi fizik: Cenevre’deki CERN’de gerçi büyük hadron çarpıştırıcısı kapalı ama yine de deney gurpları ellerindeki verileri değerlendirmek üzere gece gündüz çalışmaya devam ediyor.
Son gelen bilgi çarpıcı. Higgs bozonlarının tau leptonlarına dönüştüğü hemen hemen kanıtlandı. Tau leptonları için bir çeşit elektron diyebiliriz.
Gerek ATLAS ve gerekse CMS deney grupları tarafından doğrulanan bu bulguyla Higgs’in macerası daha devam edecek gibi duruyor.
Şimdilik Higgs tam da ‘Standart Teori’nin Higgs’i gibi davranıyor. Ama bir de ‘Süpersimetri’ adı verilen teorinin öngördüğü Higgs var; daha doğrusu beş ayrı Higgs var.
Acaba deneyler süpersimetri teorisini destekleyecek mi yoksa tamamen onu geçersiz mi kılacak? Şimdilik destek yok ama teoriyi tamamen geçersiz kılacak yeterli kanıt da yok.
Higgs’in maceraları süpersimetri taraftarları için bir hayli yaşamsal.