Anadilde eğitim

Onun için tartışmaların konusu “anadilde eğitim” gibi genel bir kavram değil, içerik ve müfredat olmalıdır.
Yaşanmış tecrübelere baktığımızda şöyle iki prensip ortaya çıkıyor:
-Belli bir nüfusa sahip, yerleşik bir halkın dilini yasaklamakla sorun çözülmüyor, aksine bastırılmışlık duygusu tepki birikimi yaratıyor, ayrılıkçı duyguları besliyor.
-Anadilde eğitimden kasıt “ayrı okul” demekse bu, uzun vadede içbarışı sağlamıyor, aksine çatışmayı körükleyen sonuçlar doğuruyor.
Çözüm ararken bu iki uçtan sakınmak gerektiği açık.
Şimdi bu alanda yaşanmış deneyimlere bakalım.

MESELA KUZEY İRLANDA

İrlandalı Katolikler de, ‘İngiliz’ diyebileceğimiz Protestanlar da yakın zamana kadar çok kan döktüler. Bugün kan akmıyor ama tam da barışmış değiller. Niye bu kadar köklü bir ayrışma hali var?
Anthony Birch’e göre, sebep, “ayrı okullar”dır! Geleneksel olarak okulları kilise cemaatleri kurmuştu. Çocuklar böylece ayrı okullarda “birbirlerine karşı sosyalleşmişler” ve iki tarafta da “ayırımcılık ve çatışma” duygusu kökleşmiştir. Birch 1989’da yayınladığı kitabında, bunun sakıncalarının görüldüğünü, “entegre eğitim”in geliştirilmeye çalışıldığını yazıyor. (Nationalism and National Integration, s. 111)

OSMANLI TECRÜBESİ

Geleneksel toplumlarda devletlerin halkı eğitmek gibi bir işlevi yoktu. Bu işi bir ölçüde cemaatler yapardı. Osmanlı’da da Rum, Ermeni ve Bulgar kiliselerinin açtığı okullarda “kendi” dilleriyle, kendi din ve kültürlerini öğrenirlerdi. Modernleşmeyle birlikte bu “ayrı okullar” milliyetçiliklerin karargâhları oldu.
Tarihçi Anastasia Karakasidou, Osmanlı Makedonyası’nda Yunan ve Bulgar komita örgütlerinin militanlarını bu okullardan devşirdiğini, öğretmenlerin çoğunun da zaten görevli olduğunu anlatır. Balkan Harbi’nden hemen sonra bölgeye araştırma komisyonu gönderen Amerikan Carnegie Vakfı’nın 1914’te yayınladığı raporda da Bakanlar’daki etnik boğazlaşmayla ayrı okullaşma arasındaki ilişki çok net olarak ortaya konulmuştu.
Bu konuda benim “Rumeli’ye Elveda” adlı kitabımda ayrıntılı bilgi ve istatistiksel veriler mevcuttur.

KÜRTÇE DERSLER

Kürtçenin yasaklanmasının toplumsal barışa nasıl zarar verdiği ortada... Hele de günümüzde dil yasakları ve büyük bir nüfusun dilinin okul sisteminde yok sayılması çağımızın insan hakları anlayışıyla da bağdaşmaz. Mesele “inkârcı” olmadan ve “ayrı okul” tuzağına da düşmeden okul sistemi içinde Kürtçenin nasıl yer alacağıdır.
Seçimlik derslerde Kürtçe derslerin sayısını makul düzeye ulaştırmak ya da statüsü belirlenmiş özel okullar gibi ılımlı formüller de düşünülebilir. Ayrıntılar hayati derecede önemlidir.
Tabii ortak dil olarak Türkçe, bütün okullarda iyi öğretilecektir.
Elbette dil, sadece okul meselesi değildir, iktisadi hayatın gerekleri de dile yönelişi önemli ölçüde etkiler; ayrı bir yazı konusu...
Eğitim sisteminde dil meselesi hem demokrasinin hem birlikte yaşamanın gerekleri açısından dikkatle düşünülmelidir. Kürt milliyetçileri “ayrı okul” demek olan formüllerde ısrar ederse, bunun anlamı, Türk ve Kürt çocuklarının okul arkadaşlığını, dostluğunu, birbirlerine âşık olmalarını engellemektir. Bunu insani duygularla savunmak mümkün değildir.