Gizli maddeler

Bunların hepsi zırvadır. Nasıl gizli komplolar, esrarengiz planlar hastası bir zihniyete kapıldığımızın göstergeleridir.
Hele üniversite öğrencilerine “Lozan’ın süresi 100 yıldır, 2023’te bitiyor” diyebilen türban düşmanlığıyla ünlü tıp profesörüne söyleyecek söz bulamıyorum.
Bütün Lozan belgeleri Türkiye’de ve ilgili ülkelerde açıktır, bizde tamamı yayınlandı. İngiliz belgelerini de İngilizce olarak Boğaziçi Üniversitesi yayınladı.
Dahası, uluslararası belgeler ancak parlamentolar onaylarsa geçerli olur! Parlamentolarda açık olarak tartışılır, oylanır, resmi gazetelerde yayınlanır, gizli kalamaz.

ZAFER Mİ, HEZİMET Mİ?

Önce neye göre? Arzu ve hayallerimize göre mi? Askeri, siyasi ve stratejik gerçeklere göre mi?
Lozan’da alınan sonuçlar, Lozan’a giderken tespit edilen hedeflere önemli ölçüde uygundur. Evet, Boğazlar’daki hâkimiyetimiz Lozan’da eksik kalmıştı, fakat dünya şartları uygun olunca 1936 Montrö Sözleşmesi’yle tamamlandı.
Hatay dışarıda kalmıştı, 1938-1939 döneminde anavatana katıldı...
Dahası mı diyeceksiniz?
Birinci Dünya Savaşı’nın acı tecrübeleri, sadece Mustafa Kemal ve İsmet paşalar gibi “devrimci” ekipte değil, Rauf Bey ve Karabekir gibi muhafazakâr ekipte de fetihçilik yerine, “güvenli vatan” düşüncesini yerleştirmiştir. Hem Başbakan Rauf Bey’in, hem Başdelege İsmet Paşa’nın Meclis konuşmalarında “şu genişlikte veya bu genişlikte, fakat güvenli bir vatan” fikri görülür. Mesela 27 Şubat 1923 günlü gizli celse zabıtlarına bakılabilir.
Bugün de topraklarımızı “bir karış” genişletmek yerine teknolojik ihracatımızı “bir dolar” arttırmak daha akıllıca olur.
Kaldı ki, daha fazla toprak almak, askeri gücümüzün ötesindeydi. Musul için bir savaş, İzmir ve Trakya’yı tekrar tehlikeye atardı; Karabekir’in de belirttiği gibi...
Lozan denilince en sorunlu konu Musul meselesidir. Bugün de önümüzdeki en ciddi sorun, aynı şekilde Kürt sorunudur. Milli Mücadele liderleri bunu biliyorlardı fakat amaçladıkları şekilde sonuçlandırmaya Türkiye’nin askeri ve ekonomik gücü kâfi gelmemişti.

MÜBADELE DRAMI

Lozan’daki önemli konulardan biri mübadeledir. Türkiye’den çıkarılan Rumların ve Karamanlı Ortodoks Türklerin Yunanistan’a, o taraftaki Müslümanların Türkiye’ye gönderilmesi çok ıstıraplı oldu. Fakat bir arada yaşayamayacak toplulukların mübadele edilmesiyle “homojen” uluslar oluşturmanın barışı güçlendireceğini söyleyen kişi, herkesten önce, Lord Curzon’du! 27 Ocak 1923 Salı günkü Lozan zabıtlarına bakabilirsiniz.
Nüfus mübadelesini ve tehciri, bugünkü insan hakları anlayışı asla kabul etmez. Fakat 19. yüzyılda ve 20. yüzyıl başlarında yaygın olarak uygulanmış ve Millet Cemiyeti tarafından da onaylanmış, desteklenmiş uygulamalardı.
Olayları dönemlerin tarihi şartlarına göre değerlendirmek gerektiğinin tipik bir örneğidir bu.

İLLE DE KAPİTÜLASYONLAR

Lozan’da galiba en büyük başarı kapitülasyonların kaldırılmasıdır. Müttefikler bunu kolayca kabul ettiler, fakat yerine konulmasını istedikleri düzen, Rauf Bey’in deyimiyle “şekli değişmiş kapitülasyonlar”dı, İsmet Paşa’nın deyimiyle “muhill-i istiklal” yani bağımsızlığı ihlal eden bir imtiyazlar düzeniydi; yabancı uyruklu kişi ve şirketler Türk yasalarına ve yargısına tabi olmayacaktı! Lozan’da en büyük kavgalar bu konularda yaşandı zaten.
Lozan’dan sonra kurulan Tek Parti Rejimi’nin Lozan’la bir bağlantısı yoktur. O rejimi eleştirmekle Lozan’ı birbirine karıştırmamak lazım.