Bazı plaklar tehlikeli olabiliyor

Damarlara yerleşen, yerlerinden kopunca da kalp krizi ya da felçlere yol açabilen son derece tehlikeli bazı yapılanmalar var. Bunlara “plak” adı veriliyor.
İçinde kalsiyumdan kan hücrelerine, proteinden kolesterole farklı pek çok unsur barındıran bu yapıların gelişimi aslında damar sertliğinin yani aterosklerozun gelişimiyle aynı.
Plakların kolesterolü yüksek, şekeri fazla kişilerde daha sık bulunduğu görülüyor. Yüksek kan basıncının, aşırı kilolu olmanın plak oluşumuna davetiye çıkardığı kabul ediliyor.
Aşırı tütün kullanımı, fazla miktarda alkol tüketimi, hareketsizlik gibi nedenler plak oluşumunu kolaylaştırıyor. Doğal yaşlanmanın ve erkek olmanın da risk olarak altı çiziliyor. Yaşlanmak zaten başlı başına damarı sertleştiren bir faktör.
Son olarak genetiğin de önemli bir etken olduğunu hatırlatalım. Bazı ailelerde, özellikle genç yaşlarda kalpten ölümler, kalp krizleri, felçler sık görülüyor.
Plak oluşumunun aşamaları var. İlk aşamada damarın içini döşeyen tabaka bir şekilde yırtılıp hasar görüyor ve bu noktada meydana gelen yağlı bir çizgi plak oluşumunu başlatmaya yetiyor.
Yağ birikimi yıllarca devam ediyor, plak yavaş yavaş büyüyor. Plaktaki yağ birikintisine zamanla pıhtılaşma artıkları, kolesterol, kalsiyum gibi ek yapılar çöküyor.
Nihayetinde plak, damarı daraltıyor. Kan akışı engelleniyor ve o damarın beslediği doku yeteri kadar kan dolayısıyla besin maddesi ve oksijen alamaz hale geliyor.
Bu beslenme kusurundan en çok etkilenen organların başında kalp ve beyin geliyor. Sürecin bu iki organdaki hikâyesinin yaşamı tehdit edici sonuçları var.
İsterseniz plaklar hakkında en sık sorulan sorulara yanıtlar vererek yazımıza devam edelim.
1. Kaç türlü plak var?
Plakların bazıları sert ve sabitken bazıları yumuşak ve kopmaya eğilimlidir. Sert ve sabit plaklara “kararlı”, yumuşak ve kopmaya müsait plaklara “kararsız” plaklar adı veriliyor. Bu yumuşak ve kararsız plaklara “hassas plaklar” denilmesi daha uygun. Çünkü çoğu kalp krizinin bu hassas plakların aniden yırtılıp kopması sonucu ortaya çıktığı artık çok iyi biliniyor. Yani bu tür plaklar gerçekten de hassas bir durum yaratıyor.
Uzmanlara göre sert plakların kopma ve yırtılma olasılığı pek söz konusu değil. Buna karşılık yumuşak olan, sert plakların ucuna yerleşik duran, yağlı maddeyle dolu plaklar kolayca yırtılabiliyor.
Kan, yırtılma anında bu yağlı maddeye temas ettiğinde kalp krizine neden olabilecek büyüklükte bir kan pıhtısı oluşturabiliyor.
Dahası bu plaklar koptuktan sonra daha ilerideki bir başka küçük damarı tümüyle tıkayabiliyor. Kısacası kararsız plakların ne yapacağı gerçekten de belli olmuyor.
2. Hassas plaklar nasıl teşhis ediliyor?
Hassas plakları ortaya koymak ve önceden tedbir alabilmek gerçekten de önemli bir nokta. Eğer bu başarılırsa özellikle kalp krizlerinin çoğunda önceden tedbir almak mümkün olabilir. Şimdilik doppler ultrasonografik incelemeleriyle bu plaklar hakkında fikir edinilebiliyor. Ancak kanıtlanmış bir değere ve kolay uygulanabilir bir incelemeye ne yazık ki henüz sahip değiliz. Araştırmacılara göre yakın bir gelecekte yumuşak plakları ortaya çıkarabilecek ve erken dönemde tanı konmasını sağlayacak testler geliştirecek.
3. Plakları küçülten tedavi var mı?
Plak oluşumunun gelişmesi hele hele yumuşak plakların meydana gelmesi durumunda eğer kolesterol yüksekliği sorunu varsa mutlaka çözülmeli diye düşünülüyor ve bu hastalarda özellikle hassas plakları daha kararlı hale getirmek amacıyla statin grubu ilaçların kullanılması tavsiye ediliyor.
Kanın inceltilmesi amacıyla aspirin ve bazen de omega-3 desteğinden faydalanmak düşünülebiliyor. Tabii ki bütün bunlara bu konuda uzmanlaşmış bir hekimin, öncelikle de bir kardiyoloji uzmanının karar vermesi lazım.

BİR UYARI

Kan şekerim sürekli oynuyor

Şeker hastalığı, yönetilebilen bir sağlık sorunudur. Kan şekeri düzeylerindeki iniş ve çıkışlar moral bozabilir. Bu değişimlerin nedenini bilip önlem almak, yakınmaları düzeltir.
Kan şekerini yükselten nedenler:
- Olağan miktarlardan fazla yenen yemek ya da ara öğün
- Hareketsizlik
- Stres
- Enfeksiyonlar (özellikle nezle, grip) ve diğer hastalıklar
- Kadınlarda hormonal değişiklikler
- İlaç yan etkileri
- Şeker hastalığı için verilen ilaçların dozlarının yeterli olmaması
Kan şekerini düşüren nedenler:
- Gerekenden az enerji alınan öğünler; yeterince karbonhidrat tüketmeme
- Öğün atlama, ara öğün yapmama
- Aşırı fiziksel aktivite
- Şeker ilaçlarını önerilen dozun üzerinde kullanma...

Dr. Evren ALTINEL