Kolesterol kadar tehlikeli ama kimse onu tanımıyor:TRİGLİSERİD

SORU 1: Neden yükseliyor?

Trigliserid yüksekliğine yol açan beslenme yanlışımız yağdan zengin beslenmek, yani yağlı yiyecekler değil. Zannedildiğinin aksine kırmızı et de, yağlı peynirler, yoğurtlar, sütler de trigliseridi pek yükseltmez. Trigliseridi yükselttiği bilinen en önemli yanlışımız alkol. Alkollü içkilerin hemen tamamı trigliseridi arttırıyor. Trigliseridi arttıran bir başka unsur da karbonhidrat açısından zengin yiyecekler. Mesela şeker, patates, pirinç, nişasta ve undan zengin her türlü besin (ekmek, gofret, poğaça, makarna) trigliserid nedeni. İnsülin direnci olanlarda akşam yenen bol tatlı meyveler de trigliseridi ciddi biçimde yükseltiyor.

SORU 2: Kan seviyeleri neden çok değişken?

Trigliserid seviyeleri beslenme biçiminize ve aldığınız kalori miktarına bağlı olarak kısa sürelerde ani ve ciddi değişimler gösterebilir. Eğer birkaç gün akşam yemeğini ağır kaçırır, içkinin dozunu abartırsanız ertesi sabah yaptırdığınız kan tahlilinde trigliseridinizin tavan yaptığını görürsünüz. Tersine birkaç gün alkolden ve yukarıda saydığım karbonhidratlı yiyeceklerden uzak kalır, azıcık perhiz yaparsanız trigliserid seviyelerinizin hemen ve ciddi ölçülerde düştüğünü farkedersiniz.

SORU 3: Fazlalığı neden önemli?

Triglsierid fazlalığının, özellikle 500’ü geçen rakamların damar sertliğiyle ilişkili olabileceği biliniyor. Çok yüksek trigliserid seviyesi olanlarda, örneğin kan ölçümleri sürekli olarak 200-300 mg ve üzerinde hesaplananlarda beyin damarlarında tıkanıklığa bağlı olarak felç geçirme riskinin arttığı da kesin. Trigliserid yüksekliği özellikle HDL kolesterol azlığıyla birlikteyse risk artıyor. ‘Yüksek trigliserid ve düşük HDL kolesterol birlikteliği’ sadece felç geçirme değil, kalp krizi riskini de belirgin biçimde yükseltiyor. Bu nedenle trigliserid ölçümlerinin HDL kolesterolle birlikte yapmakta fayda var.

SORU 4: Hangi testler yapılmalı?

Trigliserid yüksekliği saptanan birinde açık ya da gizli bir şeker hastalığının olup olmadığını mutlaka araştırmak lazım. Çünkü şeker hastalarında, hatta gizli şekeri olanlarda trigliserid yüksekliği ilk işaretlerden biri olabilir. Bu nedenle açlık insülin ve şeker değerleri yanında, tokluk insülin ve şeker değerlerine de bakmak gizli bir şeker ve/veya insülin direnci probleminin varlığını araştırmak şart. Trigliseridi fazla olanlarda ürik asidi de kontrol etmek doğru olur. Çünkü çoğu zaman ürik asit yüksekliği de saptanıyor. Yukarıda da belirttiğim gibi her hastada iyi ve kötü kolesterol rakamlarını da (HDL ve LDL kolesterol) tetkik etmek vazgeçilmez bir zorunluluk. Yüksek trigliseridli kişilerde açık veya gizli bir hipertansiyonun buşunup bulunmadığını gözden kaçmış bir tiroid tembelliğinin (hipotiroidi) böbrek hastalığının (nefrotik sendrom) olup olmadığını da araştırmak önemli bir noktadır. Gerektiğinde daha ileri seviyede incelemeler de yapılmalıdır. Örneğin damar duvarında plak oluşumu var mı yok mu, bakılmalıdır.

SORU 5: Nasıl tedavi ediliyor?

Öncelikle beslenme planını değiştirmek gerek. Şekerden zengin yiyecekleri, unlu nişastalı besinleri, alkolü ciddi ölçüde sınırlamak zorunlu. Tatlı meyvelerden, meyve sularından, kolalı, gazlı, şekerli içeceklerden de vazgeçmek şart. Sebze ve et, balık, tavuk, yoğurt, peynir, kısmen de bakliyat içerikli bir beslenme planı uygulanması en doğrusu. Prensip olarak yağ tüketimini azaltmak, yağ olarak zeytinyağına öncelik vermek, margarinden özellikle uzak durmak tavsiye ediliyor. Kızartmaların her türlüsünü mutfaktan çıkarmak da önemli. Özellikle patates kızartmaları, patates cipsleri yasaklanıyor. Listeye hamur işi yiyecekleri (mantı dahil), pirinç pilavını, beyaz ekmeği eklemeyi unutmayın. İlaç kullanımı ancak kandaki rakamlar 500 mg’ı geçince düşünülüyor, beslenme önlemleri fayda etmediğinde gündeme getiriliyor. Yüksek doz omega-3 kullanımının trigliserid seviyelerini azalttığı, dahası trigliserid yüksekliğine bağlı damar hasarını engellemese bile yavaşlattığı bilindiği için ben prensip olarak herkese ama özellikle de trigliseridi yüksek olanlara yüksek dozda omega-3 yağları karışımı kullanmalarını öneriyorum. Trigliseridi azaltmada en etkili doğal ilaçlardan biri de yürümek. Her gün yapılan düzenli yürüyüşler (mesela 5 kilometrelik hafif yürümeler) trigliseridi belirgin olarak azaltıyor.

Bu rakamlara dikkat!
UNUTMAYIN

Sağlıklı bir yetişkinin kan trigliserid seviyesi 150 mg’ın altındadır, 200 mg’ın altındaki değerler normal sayılır. Eğer rakam 200-400 mg arasındaysa izlemeye alınır, tavsiyelerde bulunulur. Özellikle de 400-500 mg’ın üzerindeki rakamlarda ‘teyakkuz haline’ geçilip sorunun çözümü için ciddi planlamalar yapılır. Eğer aç karna alınan kan örneğinde ölçülen rakam 1000 mg’ın üzerindeyse acil durum ilan edilir, yoğun bir tedavi kaçınılmaz hale gelir. Çünkü bu rakamın üzerinde hastaların pankreas bezi iltihabı (pankreatit) geçirme riski artar.