Türkiye’de açık hava ortamları soğutulabilir mi

2022 Dünya Futbol Kupası organizasyonun Katar’a verilmesi rüşvet iddialarıyla birlikte iklim koşulları tartışmasını da beraberinde getirdi. Dünyayı “bu kadar sıcakta maç nasıl oynanacak, oynansa da stadyuma kim gelir” diye aldı bir düşünce ki sormayın gitsin. Bunun üzerine “radyant soğutma” teknolojisi imdada yetişti. Bazıları buna ne lüzum var, maçlar güneş battıktan sonra oynasın, dediyse de Katar’da harcanması gereken para, kasada durmaz... Zaten toprağı, havası enerji zengini. Al güneş enerjisini, soğut memleketi! Para da var satın alınacak teknoloji de. Türkiye’de de güneş ve para var ama nem işi bozuyor mu ne?

NEM NE OLACAK

İnsan vücudu sıcak bir cisim olarak sürekli olarak etrafına enerji yayar. (Bazıları negatif enerji yayar ama olsun!) Vücudun etrafa yayarak kaybettiği enerji, çevresinde ona gelen enerjiden büyük olduğu zaman soğur. Bu soğuma kışın fazla olunca üşürüz. Yaz aylarında ise hava sıcaklığı vücut sıcaklığına yaklaştığında işimiz zorlaşır. Etraftaki cisimlerin sıcaklığı benzer ya da daha yüksek olduğunda vücut sıcaklığını kontrol etmekte zorlanır ve hatta soğumak yerine aldığı ilave enerji sayesinde daha da ısınır. İnsan gerektiğinde enerjisini dışarıya vermezse ölür. O yüzden yazın güneşte pişmiş yüzeylerden, lambalardan, motorlardan, kompresörlerden, soba, fırın, kurutma makineleri, bilgisayarlardan uzak durulmalı!..
Bu nedenden Türkiye’de klimalar, yani mekanik soğutma sistemleri kullanılır. Katar’daki stadyumlarda ise radyant soğutma sistemleri kullanılacak. Ne de olsa sıcak ve kuru çöl ortamlarında harika çalışıyor. İçinden soğuk bir sıvı dolaşan paneller etraflarındaki canlıların yaydığı enerjiyi yutup onları rahatlatıyor. Boru ve panellerde sıvıyı dolaştırmak için güneş enerjisi yeterli. Açık havada maç seyredenler için havalandırma derdi de yok. Ama nemli ortamlarda soğuk panel ve borular üzerinde nem gidip yoğuşarak rutubete, çok kaygan zeminlere, çürüme ve paslanmalara neden oluyor.
Özetle radyant soğutma sistemlerinin soğuk yüzeyleri havadaki nemin gizli enerjisini yutmaz. Gizli ısı aslında o kadar da gizli değil! Elinizde soğuk bir içecekle sıcak ve nemli günde dışarıda oturduğunuz zaman o hemen bardağın yüzeyinde oluşan su damlacıklarıyla kendini gösterir. Evet, bardağın dışındaki su havanın neminden geldi. Bardağın yüzeyini ıslatan bu suyun enerjisi de bardağa geçer. (İşte bu yüzden bardağa sürekli buz koymak zorundasınız.) Radyant soğutma (havadaki nemin yokluğunda) hissedilen ısıyı, yani kuru sıcaklığı emmek için kullanılır.

ARAPLAR ŞANSLI

Bu nedenlerden dolayı konfor açısından ortam içindeki ısının çekimiyle beraber, iç hava kalitesinin korunması ve hava sirkülasyonunun sağlanması zorunluluğu, panel tesisatlarının havalandırma sistemleriyle beraber kullanılmalarına neden olmakta. Aynı zamanda oda içerisindeki nem seviyesinin kontrolü de panel tesisatları için sınırlayıcı bir unsur. Bu nedenle de ülkemizde mekanik sistemler daha yaygın bir şekilde kullanılmakta.
Yani Arap ülkeleri bu konuda da şanslı! Türkiye’de nemli bir bölgede yaşıyorsanız sıcak yaz aylarında, açık havada spor yaparken, maç veya konser izlerken güneşte pişiyormuş gibi rahatsız olmaya devam edeceksiniz. Ya da açık hava maçları, konserleri Türkiye’nin neresinde kuru sıcaklar (yani çöl havası) varsa orada radyant soğutma ile yapılacak.