Mesleki yönlendirmeyi öne almak neden sakıncalı?

Mart 08, 2012 09:51

TBMM’de görüşülmekte olan 4+4+4 yasa teklifinin en çok tartışma yaratan yönlerinden biri, ikinci dört yıllık kademede mesleki yönlendirmeye kapıyı açmasıdır.

Haberin Devamı

Bu durum, AK Parti’nin TBMM grup başkanvekilleri tarafından sunulan teklifin gerekçesinde büyük bir açıklıkla duyuruluyor. Bakın teklifin ilk sunulan halindeki “Genel Gerekçe”sinde “kesintili eğitim” ihtiyacı nasıl anlatılıyor:

“Mesleki eğitimden arzu edilen düzeyde yararlanabilmek için öğrencinin ilgi ve beceri alanlarının küçük yaşlardan itibaren tespit edilerek gerekli yöneltme ve yönlendirmelerin yapılabilmesi şarttır.” (Sayfa 9)

SORU: BİLİME UYGUN MU?

Görüleceği gibi bu teklifin ana felsefesi, mesleğe yöneltmenin küçük yaşlarda başlamasıdır.

Peki bu felsefe bilimsel verilerle ve dünyadaki gidişatla uyumlu mudur?

Teklifin dokuzuncu maddesinde “İlköğretim ikinci kademe (10-11-12-13 yaşlarını kapsayan) okullarında ortaöğretimi (lise) destekleyecek şekilde öğrencilerin yetenek, gelişim ve tercihlerine göre seçimlik dersler oluşturulur” deniliyor.

Teklifin doğrudan meslek eğitimine dönük sonuçlarıyla ilgili en kapsamlı analizlerden biri Koç Üniversitesi Sosyal Politika Merkezi tarafından yapıldı. Bu değerlendirmede, ana saptama olarak “Mesleki eğitime yönelme yaşının erkene alınmasının öğrencilerin temel becerilerindeki başarıları ve toplumsal cinsiyet eşitliği açısından arzu edilen sonuçları vermeyeceği görüşü” vurgulanıyor.

EĞİTİMİN KALİTESİNE NEGATİF ETKİ

Koç Üniversitesi’nin analizinde, Türkiye’de mesleki eğitim alanında ciddi sorunlar bulunduğuna dikkat çekildikten sonra şöyle deniliyor:

“Bu sorunların çözümünün yönlendirme/seçme yaşını öne almakla veya meslek derslerinin ilköğretimin ikinci kademesinde seçmeli olarak başlatılmasıyla kolaylaşacağını gösteren herhangi bir bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Aksine, var olan uluslararası bilimsel bulgular yönlendirme/seçme yaşını öne almanın mesleki okullarla ilgili sorunların çözümünü zorlaştıracağı, daha da önemlisi bu sorunları derinleştirici bir etkisi olacağına işaret etmektedir.”

Raporda OECD’nin bu alandaki çalışmalarına da atıf yapılıyor. Buna göre, “OECD’nin çalışmaları, erken yönlendirme yapılan sistemlerin okul çeşitliliğini çoğalttığını, bunun da eğitimde eşitsizlikleri artırdığını”, ayrıca “eğitimin kalitesine negatif etki yaptığını” gösteriyor. OECD, bu çerçevede “erken yönlendirmeden kaçınılmasını ve seçimin ortaöğretime ötelenmesini” öneriyor.

CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ ARTACAK

Düzenlemenin çok önemli bir sakıncası daha var Koç Üniversitesi’ne göre: “Mesleki eğitim derslerine yönlendirmenin erkene alınması, mesleki eğitim alanında var olan toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini daha da artırma tehlikesini barındırıyor.”

Bunun bir nedeni, ilk ve ortaöğretim çağındaki öğrencilerin tercihlerini aileleri ve sosyal çevrelerinden bağımsız yapamıyor oluşudur. Rapora göre, “Kız teknik ve meslek liselerinde yapılan araştırmalar, ailelerin ve öğretmenlerin çocukları kadınların toplumsal cinsiyet rollerine uygun branşlara yönlendirdiklerini, öğrencilerin bu seçimi kendilerinin yapamadığını” gösteriyor.

Rapor, kız teknik ve meslek liselerine önemli bir eleştiri getiriyor, “Bu okulların mevcut toplumsal cinsiyet rollerini yeniden ürettiklerini, dolayısıyla cinsiyet eşitsizliğini körüklediklerini” belirtiyor.

ARTIK TRANSFER EDİLEBİLİR BECERİLER DEVRİNDEYİZ

Keza Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin söz konusu teklife ilişkin olarak hazırladığı raporun mesleki yönlendirmeyle ilgili bölümü de yine bir dizi sakıncaya dikkat çekiyor. Bu rapora göre, “Erken mesleki yönlendirme çocukların temel eğitimiyle hedeflenen bütünsel gelişimini engelleyicidir.”

Şöyle deniliyor raporda:

“Çocukların yetenek, ilgi, özellik ve değerlerini tanıyarak yaşam hedefleri ve beklentilerinin belirgin ve tutarlı hale gelmesi ancak ergenlik döneminin sonunda gerçekleşebilmektedir. Gelişim psikolojisi alanında yapılan araştırmaların bulguları, ergenlik ve gençlik dönemlerinin giderek daha ileri yaşlara kaydığı yönündedir.
Ayrıca, iş yaşamı artık tek bir alanda uzmanlaşmayı değil, transfer edilebilir becerileri ve genel yeterlilikleri talep etmektedir”.

Yazı, herhalde en başta sorduğumuz “Bilimsel verilere uygun mu?” sorusuna yanıt vermiş olmalıdır.

Not: Bu konudaki akademik raporlar için hurriyet.com.tr’de yayımlanan yazımın sonunda verdiğim linklere bakılabilir. S.E.