Ton ton dönüş

1990’ların sonlarında Türkiye’de balık konserve üreticileri Avrupa Birliği’nden (AB) gelen bir haberle şok yaşadı. Habere göre sıfır gümrükle ihraç edilen balık

konserveleri artık sıfır gümrükle ihraç edilemeyecek, yüzde 24’e yakın gümrük vergisi ödenecekti. Bu balık konservesi üreticilerinin Avrupa’daki pazar payını kaybetmesi anlamı taşıyordu. Alınan bu karardan en çok etkilenen şirketlerin başında Dardanel geliyordu. O yıllarda bu olayla başlayan sıkıntılar sonucunda Dardanel firması bir çıkmaza girdi.

Dardanel Yönetim Kurulu Başkanı Niyazi Önen’in deyimiyle 40 milyon dolarlık borç önce 66 milyon dolara, sonra 130 milyon dolara, en son ise 168 milyon dolara kadar çıktı. Şirketi satmak dahil her yolu akıllarından geçirdiklerini ifade eden Önen, “Şirketleri satmadık. Ek borç yapmadan, şirkete nakit yaratarak borçlarımızı ödemeye başladık. Borçları artık bitirmek üzereyiz.

Şu anda 168 milyon dolar toplam borçtan 18 milyon dolar kaldı. 4 bankaya borcumuz var. Borçlarımız 4.5 yıl vadeli. Her ay bankalara 360 bin dolar ödeme yapıyoruz” dedi. Birçok firmanın borçlarla uğraştıkları dönemde şirketlerini satın almak istediğini söyleyen Önen, “Çok görüşmeler yaptık. Ancak şirketimizi satmadık. Çok uğraştık ve borçlarımızı ödemeye başardık” diye konuştu.

GÜMRÜK VERGİSİ ETKİSİ

Niyazi Önen yaşananları şu şekilde anlatıyor: “Dardanel’in sıkıntıya girmesinin en önemli sebebi Avrupa Birliği’nin 1998-99 yıllarında aldığı sıfır gümrükle yapılan ihracatı durdurması kararı. Bu karar alındığında Türkiye’nin toplam ihracatı 3 milyar dolar civarındaydı. Bizim ihracatımız ise 100 milyon dolar seviyesindeydi. Türkiye’deki balık konservesi pazarı da o kadar gelişmemişti. Alınan kararın ardından yüzde 24 gümrük vergilerini devlete depozito olarak ödemeye başladık. Bunu AB’deki pazar payımız kaybetmemek için yaptık. Kriz döneminde bankalar kredilerini geri çağırmaya başladı. Yüzde 400 faiz uyguladılar. Devletle birlikte AB’ye karşı mücadele ettik. Alınan sıfır gümrüğün iptal edilmesi kararı 2003’e kadar sürdü. Ancak AB’deki pazar payımızı artık kaybetmiştik.”

Artık kötü günlerin geride kaldığına dikkat çeken Niyazi Önen, “Zor dönemlerden geçtik ama doğru bir ürüne sahibiz. Bulunduğumuz pazarda da lider konumdayız 100 milyon dolar net ciroya ulaştık. Bu ciroda kurmuş olduğumuz diğer şirketlerin de payı var. Bunlardan biri Niyazi Önen Gıda. MR: No markasıyla faaliyet gösteriyor. Konserve dışında yeni bir alan yaratmış olduk. Bir de Dardenia Fish and Bread diye bir markamız var. Orada da 13 şubeye ulaştık. Balık ekmek ve suşi gibi ürünler satılıyor. Böyle iki tane yeni kategori yaratmış olduk. 100 milyon dolarlık ciromuzun yüzde 80’i Dardanel’e ait. Hedefimiz ise çok net. Her yıl dolar bazında yüzde 25 büyümek istiyoruz. 5 yılın sonunda cirosu 300 milyon dolar olan bir şirket olmayı amaçlıyoruz. Ciromuzda ihracatın payı ise yüzde 20 seviyelerinde. Balık konservesi pazarındaki pazar payımız ise yüzde 17. Bizden sonraki şirketin payı da yüzde 13 seviyelerinde. Balık konservesi pazarında markalı ürünlerin payı ise yüzde 60. Geri kalanı private label ürünler. Biz de çeşitli zincir marketlere onların markaları ile üretim yapıyoruz” diye konuştu.

BALIKLAR OKYANUSTAN

Sadece Türkiye’de değil tüm dünyada bilinen bir marka olmak istediklerinin altını çizen Niyazi Önen, “Şu anda 36 ülkeye ihracat yapıyoruz. Türk Cumhuriyetleri, Kuzey Afrika ve Avrupa’ya ihracat yapıyoruz. Yapılan ihracatın yüzde 80’i markalı. Balıklarımızın tamamına yakını yurtdışından geliyor. Örneğin sardalya ve hamsiler Türkiye’den karşılanıyor. Yılda 20 bin ton balık alıyoruz. Bunu konserve yapıp, satıyoruz. 20 bin tonda yaklaşık 15 bin ton bitmiş ürün elde ediyoruz. Geri kalanından balık unu ve yağı yapılıyor. Sıfır atık oluyor. Balık yemi yapan firmalara satıyoruz. Daha çok okyanuslarda avlanan balıklar geliyor. Ton balığı konserve işi dünyada çok büyük bir iş. Dardanel fabrikasında 1600 kişi çalışıyor. Büyük çoğunluğu da kadın” diye konuştu.

SON 24 SAATTE YAŞANANLAR