Toryum Efsanesi ve Talihsiz Uçak Kazası

Kişilerin ve olayların değerini,ya çok abartırız veya yerin dibine sokarız.Dost sohbetlerinde sık sık ‘Dünya çapında adam’ yakıştırması ile karşılaşmışızdır.Türkiye çok sayıda dünya çapında değere sahipse neden ülke olarak dünya çapında değildir,sorusuna,hiç yanıt aramayız.Kendimizi olayların akışına bırakır gideriz.Bursa’ya  Ankara yönünden girerken koskoca bir karayolu tabelasında,‘Bursa bir Avrupa şehridir’yazar.Bunun anlamsızlığını hiç düşünmeyiz.Asya kıtasında yer alan Bursa neden bir Avrupa şehri olsun.Benzeri garip olaylar,abartılı sosyal tavrımızı örnekler.Internet dolaşımından zaman zaman ekranıma,ülkemizde bulunan bilmem kaç trilyon dolar değerinde bir element iletisi yansır.İşin aslını bilmeyenler de tasalanır dururlar.Bunların gerçekle hiçbir ilişkisi yoktur.Abartının bu kadarı dramatik bir cahilliği sergiler.Toryum efsanesi de çok abartılı olmasa bile buna benzer.Ülkemizde şu kadar çok yüksek kalitede toryum varmışta biz çıkaramıyormuşuz ve ondan yaralanamıyormuşuz gibi.Bu konuda bilgisi olmayan insanlar,hayıflanırlar ve üzülürler.Toryum ne abartıldığı kadar çok önemli bir element,en azından şimdilik,nede ihmal edilecek bir nesnedir.Sanki toryum yakarak enerji eksikliğimizi kapatabiliriz gibi bir hayale kapılmayalım.

Enerji  ekonomik etkinliklerin ‘Olmaz ise Olmaz’ koşulu olduğu gibi,barınma,korunma, gibi yaşamın temel unsurlarını içeren,milli güvenliği ilgilendiren bir olgudur.Enerjinin  yaklaşık %80 ithal edilmektedir.Bu oranda dışa bağımlılık bir güvenlik sorunudur.Nükleer enerji üzerine sürdürülen tartışmalar içinde bulunduğumuz duruma bir çözüm arayışıdır.   Toryum ülkemizin gündemine,hem enerji hemde içinde değerli fizikçi meslektaşlarımın  da bulunduğu talihsiz uçak kazası nedeni ile taşınmıştır.Bu kısa yazımızda,toryum enerji problemimizi çözebilir mi  sorusunun yanıtlarını sizler ile paylaşacağım.

Dünya elektrik üretiminin %15,AB ülkeleri üretiminin %25’i nükleer enerjiden karşılanmaktadır.Yeni kabul edilen nükleer enerji kanununu eleştirme bağlamında,şu günlerde,TV ekranlarında gazete sütunlarında bilen bilmeyen her kes fikirlerini sergilemektedirler.Aslında nükleer enerjinin geçmiş sabıkaları nedeni ile,bir endişe vardır. Başta yeşil-barışçılar olmak üzere bir takım çevreler,bu endişeyi abartarak,felaket senaryolarına dönüştürülmüşlerdir.Tam bu atmosferde,yani uygun zamanda,toryuma endişeleri giderecek,yeni tip bir nükleer güç reaktör yakıt, rolü verilmiştir.Ülkemizdeki toryum rezervlerin çokluğunu fırsat bilen,yeni nükleer kahramanlar sahne almışlardır.Esasında şu anda dünyada işletilmekte olan reaktörler toryum yakıtlı değildir.

Ancak bizim kahramanlar bunu hiç dikkate almazlar.Toryumun ilerde nükleer yakıt olarak kullanılma  olasılığı,abartıldığı gibi yüksek de değildir.Gerçeğin resmini gerçeğin çerçevesine yerleştirdiğinizde bir anlam taşır.Toryumun enerji üretiminde,stratejik bir madde olduğu henüz doğrulanmamışdır.Toryum balonu yakında patlayacaktır,esasında bana göre patlamış ve havasının boşalmakta  olduğudur.

Toryumu nükleer yakıt olarak kullanma fikri ilk olarak ,1984 Nobel ödülü alan Ünlü teorik fizikçi,Carlo Rubia’nın aklına gelmiştir.Toryum,atom altı bir parçacık olan nötron yuttuğunda,bölünerek enerji açığa çıkaran  uranyuma dönüşür.Uranyum bölünme sonucu yeterli enerji açığa çıkmasına rağmen,reaksiyon enerjinin sürekli açığa çıkmasın sağlayacak yeterli sayıda nötron üretemez.Enerji üretimini sürekli kılmak için,dışardan bir düzeneğin sistemi nötron ile beslenmesi gerekir.

Bu düzenek ise proton hızlandırıcısıdır.Proton,nötron gibi atom çekirdeğinde bulunan bir parçacıktır.Örneğin hidrojen atomunun çekirdeği tek bir protondur.Elektrik yüklü olan proton yüksek potansiyel farkı altında hızlandırılır.Protona hız kazandıran bu cins düzeneklere hızlandırıcı(Accelerator) denir.Sevgili Prof. Dr.Engin Arık  ve  ekibi  bir proton hızlandırıcısı projesini yürütmekte idiler.Bu proje,görsel ve yazılı basında aktarıldığı gibi,ülkemizin enerji tüketimini karşılayabilir mi sorusuna benim vereceğim yanıt ‘hayırdır’ Böyle bir hızlandırıcı projenin ülkemizde yürütülmesine gerek varmıdır sorusuna ise vereceğim yanıt kesinlikle ‘evet’.Rubia reaktörü nükleer enerji üzerinde dolaşan bulutları dağıtıp elektrik üretim sisteminin bir parçası olabilirmi,sorusuna vereceğim yanıt ‘çok şüphelidir ‘olur.Yapılan  planlamalara göre ilk proto tip enerji üreten Rubia reaktörü,yani toryum reaktörü, 2005 yılında İspanyada kurulacaktı.Ancak proje olabilirlilik(fizibilite) raporunu olumlu bulmayan girişimciler mali desteklerini kestiğinden reaktör inşa edilemedi.Toryum efsanesi de   böylece son buldu.Toryum’a umut bağlayan eski çalışma arkadaşım  enerji bakanı sayın Hilmi Güler’in  dikkatine sunulur.