‘Tekboynuz’  çıkarmalıyız

TÜRKİYE 2023 yılı için büyük hedefler koydu. 2023 yılında 10 dünya markası çıkarmak, 500 milyar dolarlık ihracat hacmine ulaşmak. Hatta bir ara dünya ekonomisindeki canlanmayla Türkiye’nin hedeflerinin üzerine çıkabileceği, 2023’te 544 milyar dolarlık bir ihracata ulaşabileceği bile düşünüldü, yazılıp çizildi. Ancak hesaplar tutacak gibi değil. Dünya ekonomisi beklenen şekilde büyümüyor. Türkiye hem bundan hem de çevresindeki ülkelerle yaşadığı sorunlarla ihracatta istediği sıçramayı yapmakta zorlanıyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Türkiye’nin hedeflerine ulaşması için yeni hamleler peşinde. TİM Başkanı ve beraberindeki ihracatçılar Cumhurbaşkanı ve Başbakan’ın öncülüğünde gerçekleşen seyahatlerde yeni ihracat durakları peşinde koşarken, bir yandan da mevcut ülkelerdeki fırsatları daha iyi değerlendirmenin yollarını arıyor. TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi’yi yoğun temposu içinde İstanbul’da yakaladık.

Türkiye’nin gelecekte güçlü, gelişmiş ülkelere yetişebilmesi için ihracatını artırması, katma değer yaratan ürünlere yönelmesi, yeni markalar çıkarması gerekiyor. Bunun için de hedefler konuldu. Ancak 2015 umulduğu gibi geçmedi. Hedefler tutmadı. Bu yıl da kötü başladı. Siz bugünün koşullarında toparlanma için ne yapıyorsunuz, yol haritası değişti mi?

2015’te kağıt üzerinde rakamlara bakınca ihracatımızda yüzde 8.7’lik bir düşüş var. 143.9 milyar dolara geriledi rakam. Ama aslında gerçek bu değil. Bazı şeyler göründüğü gibi değil. Gerçekte biz bir ürünü 2014 yılında 10 Euro’ya satıyorduk, bu kayıtlara 13.5 dolar geçiyordu, yine aynı fiyatta sattık bu kez kayıtlara 11 dolar olarak geçti. Ortala 2.5 dolarlık kayıp oldu. Bu kayıp bir yılda 12.5 milyar dolara geldi. İhraç ettiğimiz üründe azalma yok ama pariteden dolayı kayıp oldu. İkinci kayıp da emtia fiyatlarında oldu. Petrol fiyatları 110 dolardan 30-40 dolarlara geriledi. Çelik, bakır, pamuk, kalay gibi birçok emtianın fiyatı düştü. 11 milyar dolarlık da buradan kayıp oldu. Bu iki kaybı toplayınca rakam ortaya çıkıyor, 24 milyar dolar.  Geçen sene bizim kaybımız 14 milyar dolar. Aslında bizim 10 milyar dolar fazlamız var ama kayıtlara yansımıyor, bunun da iki nedeni var parite ve emtia fiyatlarındaki düşüş. 2015 son çeyrek büyümesi açıklandığında net ihracatın büyümeye 2’ye yakın pozitif katkı vermesini bekliyoruz.

Günümüzdeki koşullara bakınca çevre ülkelerde bir iyileşme yok. Rusya ile de ilişkiler bıçak gibi kesildi. Bundan sonra ne olacak?
Irak, Libya, IŞİD, Ukrayna-Rusya gerginliği, Suriye son olarak da Rus uçağının düşmesi. Hepsi bizi çok etkiledi. Dünya Ticaret Örgütü 2015 yılı verilerini paylaştı. Dünya dış ticareti 15.2 trilyon dolara geriledi. Bu da bize şunu gösterdi. 2008 yılında dünya dış ticareti 18.2 trilyon dolardı. Biz bundan dolayı 2015 yılında 4 rekor kırdık ihracatımızın düşmüş görünmüş olmasına rağmen.

Neydi bu rekorlar?
Birincisi dünya ticaretinden aldığımız pay yüzde 0.85’ten yüzde 0.95’e yükseldi. Bu bir rekor. AB ülkelerine yaptığımız ihracat, yani onların ithalatından aldığımız pay yüzde 1.12, yüzde 1.21’ye çıktı. AB’deki Pazar payımız arttı. Türkiye’nin GSMH’da ihracatın oranı yüzde 20’ye çıktı. Bunları üst üste koyunca 2015 yılı kötü geçti gibi görünse de kötü değildi.

Şu gidişatta önünüzü görebiliyor musunuz? Türkiye’nin ihracatçı şirketleri 2023 hedeflerini yakalayabilecek mi? Türkiye dünyanın 17’nci ekonomisi olacak mı?
2023 ‘te dünya ticaretinden yüzde 1.5 pay almak ve 500 milyar dolar ihracat rakamına ulaşmaktı hedefimiz. Bu hedefi bir senaryoya göre koymuştuk. 2009-2011 yılları arasında senaryo ile çalıştık. Robert Kaplan ve David Norton’un öngörüleri üzerine çalışıldı. 2008 dünya ticareti 18.2 trilyon dolardı. 2023 için 3 öneri geldi biri 25 trilyon, diğeri 34.5 trilyon ve üçüncüsü 50 trilyon dolar. Biz 34.5 trilyon doları kendimize baz aldık. Bundan da 1.5 pay aldığımızda bu da 500 milyar dolar yapıyor. Konu sadece slogan şeklinde rakam değil. 2018 yılında hedefimiz dünya ticaretinden yüzde 1.2 pay almak. Şimdi 0.95’e geldik.

İnovasyon, tasarım, girişimcilik... Türkiye bu konularda emekleme döneminde. Yeni dünyanın yükselen şirket modellerine yakın bir şirket çıkaramadı Türkiye. Üstelik dünyada bu tip şirketleri genç girişimciler çıkarıyor. Türkiye genç nüfusa sahip olmasına rağmen neden bunu yapamıyor?
Dünyada değeri 1 milyar doların üzerinde olan 500 unicorn  (tekboynuz- teknoloji girişimi) şirket var. Dünyada her 4-5 saatte bir böyle bir şirket doğuyor. Haklısınız, Türkiye’nin hala böyle bir şirketi yok. Türkiye’den bugün en büyük bu tip çıkan şirket “Yemeksepeti”, o da 1 milyar dolarlık değil.

Siz geçenlerde Candy Crush örneği verdiniz...
Candy Crush’ın 100 milyon kullanıcısı ve 5.9 milyar dolarlık değeri var. Türkiye’deki tüm şeker fabrikalarını satsanız bu para etmez, dedim. Bunun gibi örnekler çok. Gençlerimiz enerjilerini bu işlere yöneltmeli. Rol modelleri takip etmeli gençler.
Ekosistem yok deniliyor Türkiye’de…
Biz İnovasyon Haftası’nı yapıyoruz. Bu yıl 5’incisi yapılacak. Bunlara devam edeceğiz. Ayrıca 2 yıldan beri İnovaLİG yapıyoruz. Bu da çok ilgi görüyor. TEB ile 4 Girişim evi açtık. Bu yıl 6 tane daha açacağız.

THY nereye ihracatçı oraya

Türkiye’den işadamları ihracat olanaklarını artırmak için dünyayı geziyor. Hangi yeni duraklar öne çıkacak?
Cumhurbaşkanımızla Ekvator, Peru ve Şili’ye gittik. Meksika, Kolombiya ve Küba’ya da gitmiştik. THY bazı yerlere uçuş başlatıyor. THY’nin hedefinde Meksika ve Küba var. Biz de bastırıyoruz. Venezuela’nın başkenti Caracas’a uçuş başlayabilir. Meksika gündeme alındı. Küba da önümüzdeki sene olabilecek. Şili ile serbest ticaret anlaşmamız var. Bu ay Meksika ve Kolombiya’ya heyet gitti. Aynı anda bir heyetimiz Ruanda’da. Bir heyetimiz Tayvan’da şu anda. THY her açtığı yeni hatta bize ücretsiz bilet veriyor ve biz oraya ihracatçı götürüyoruz. Önümüzdeki ay da Kenya, Tanzanya ve Mozambik’e gideceğiz. Vietnam ve Singapur da önemli. Singapur’la da serbest ticaret anlaşmamız var. Onların 11 ülkeyle serbest ticaret anlaşması var. Bu bize neredeyse 500 milyar dolarlık bir pazarın kapılarını açıyor.

Zarrab’a neden plaket verildi?
Geçen hafta Reza Zarrab Miami’de yakalandı. TİM geçen yıl Reza Zarrab’a plaket verdi. Ne düşündünüz?
Bizim kişilerle işimiz yok. Bize rakamlar geliyor, her şey şeffaf. Biz gelen o ihracat rakamlarına göre şirkete plaket veriyoruz. O şirket de kayıtlı, legal bir şirket. Kayıtları var, ihraç edilenler Gümrük’ten çıkmış. Biz güzellik yarışması da yapmıyoruz. Yüzüne bakıp oy vermiyoruz. Kayıtlı verilerle verildi plaket.

KOMŞU ÜLKELERDE KRİZLER VAR

Komşu ülkelerdeki sıkıntı Türkiye’yi arayışlara itti. Venezuela, Küba, Tayvan ve Afrika ülkeleriyle ihracatta nasıl bir artış bekliyorsunuz, hedefliyorsunuz?
2009 yılında dünyadaki krizle birlikte Türkiye’de de sıkıntı oldu. O zaman AB’de daralma oldu komşu ülkelere daha çok yöneldik. Türk ihracatçısı hızlı dönüşüm gösteriyor. O dönemde ihracatımızın yüzde 51’i AB ülkelerineydi. O dönemde komşu ülkeler arttı ve AB’nin payı yüzde 39’lara düştü. Şimdi komşu ve çevre ülkelerde çok büyük sıkıntı var. Yunanistan’da büyük bir kriz var. Ukrayna’da var, Rusya, Irak, Suriye hepsi sorunlu. Mısır’la ilişkilerimiz kötü. Biz AB ülkelerine ağırlığımızı vermeliyiz. AB ile yeni müzakere başlıkları açtık. Vize konusunda önemli adımlar atıldı.

İran’a ticaret merkezi açılacak

Türkiye Ticaret Merkezleri kurulacak. O proje ne aşamada? Öncelikli ülkeler belli oldu mu?
Somut hale geldi. İran -Tahran’da bina hazır. 4 bin metrekare, 5 katlı. Ev tekstili, otomotiv, bankacılık, seramik farklı sektörler gelecek, hatta aynı binaya THY de gelmek istiyor. Nisan ayı sonunda açmayı planlıyoruz. Hedef ofis açmak değil. Türk ihracatçılarına iyi bir kapı açmak istiyoruz. İran’da ambargonun kalkmasıyla potansiyel arttı. Bu gelişecek. Dubai, Etiyopya, Almanya, İngiltere, Fransa ve Japonya ve Çin’de Türkiye Ticaret merkezleri açılacak. Haftaya Cumhurbaşkanı ile ABD’ye gidiyoruz. NewYork, Şikago, San Francisco’da açabiliriz. NY kesin ancak diğer şehirler değişebilir. 3 şehirde açmayı planlıyoruz.

ODAĞIMIZ AVRUPA BİRLİĞİ OLMALI

2016 için 155 milyar dolar hedef koydunuz. Nasıl yakalanacak?
Hedeflere ulaşmak için hükümetten beklentilerimiz var, öneriler sunduk. Ar-Ge, tasarım ve inovasyon için destek şart. Fuar, yatırım destekleri almak gerekiyor. Bunlarla performans yükselir. 2015’te AB ülkelerinin yüzde 45’lik payı var ihracatımızda. Bunu yüzde 50 ve üzerine çıkarmalıyız. AB ülkelerindeki yüzde 1’lik artış ihracatımıza 4 puan katkı sağlıyor. Yeni pazarların dışında elimizdeki pazarı çok iyi değerlendirmeliyiz. Almanya’ya ihracatımız 14 milyar Euro. Yüzde 10 artırsak 1.5 milyar dolar artıyor. Afrika ülkelerine ihracatımız ortalama 300-400 milyon dolarlar kadar. Oralara ihracatı yüzde 100 artırsak bir yılda ki bu da çok mümkün değil rakam ortada. Odağımız AB olmalı.