Anadolu’nun bilinen en eski yerleşim yeri Niğde Göllüdağ
Güncelleme Tarihi:
Hakan GENCE hgence@hurriyet.com.tr
Oluşturulma Tarihi: Eylül 25, 2006 00:00
1997 yılından beri, İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Nur Balkan Atlı’nın başkanlığında süren Niğde Göllüdağ kazısında önemli bulgulara ulaşıldı. İlk insanların Afrika’dan Avrupa’ya geçiş izlerine rastlanan kazıda, Orta Anadolu’da geniş zaman aralığında farklı insan topluluklarının yaşadığı da belgelendi.
Göllüdağ’da tarih öncesi ticareti yapılan obsidyen maddesine ve ismi henüz konmamış atgillerin atasının çene kemiğine de ulaşıldı.
Niğde Göllü-dağ’da 1997 yılından beri süren kazıların amacı, ilk insanlara ait atölyeleri (işlik) bulmaktı. Kazı alanında atölyeler dışında, volkanların patlamasından sonra lavların hızlı soğumasıyla oluşan obsidyen taş buluntularına bolca ulaşıldı. Zaten Göllüdağ ve çevresinin obsidyen açısından zengin olduğu tahmin ediliyordu. Obsidyen taşı, tarih öncesi yerleşmelerin çoğunda var. Fakat Yakındoğu’da en çok Anadolu bölgesinde rastlanıyor. Eski insanlar hammaddeyi kullandıkları gibi ticaretini de yapmışlar. Buradaki obsidyen malzeme bolluğu, kazı alanının ticaret merkezi olduğunu düşündürüyor.
Göllüdağ’da tarih öncesi buluntulardan obsidyen dışında bir buluntuya ulaşılması oldukça zor. Çünkü Göllüdağ volkanik ve asitli bir yapıya sahip. Asit topraktaki organik maddeleri yok ediyor. Fakat 2000 yılında meydana gelen erozyon, kazı alanında derin bir vadi açılmasına neden olmuş. Ve vadide bir taşın altında kalarak fosilleşmiş bir at çene kemiğine ulaşılmış. Henüz bir benzeri bulunmayan kemik, atgillerin atası olarak tanımlanıyor. Bu buluntuyla birlikte kazı çalışmaları da hızlanmış.
NEOLİTİK ATÖLYE
Nur Balkan Atlı, kazı çalışmalarını şöyle özetliyor: "Göllüdağ kazısında bulunan ’Neolitik Atölye’ MÖ 8 bine tarihleniyor. Burası ilk insanların taş yonttukları ve ürünlerini ihraç ettikleri alan. Göllüdağ’da ürettikleri ürünlere Kıbrıs ve Suriye’nin kuzeyinde rastladık. Bu ürünleri üretenler dışında dağıtan insanlar olduğunu da düşünüyoruz. Bu bize MÖ 8 bin yıllarında sosyal açıdan gelişmiş ve iş bölümü olan bir toplum olduğunu gösteriyor. O tarihler için daha önceden bu şekilde düşünmüyorduk, düşüncelerimiz değişti."
İlk insanın Afrika’dan çıkıp Avrupa’ya gittiği düşünülüyor. Kitaplarda Anadolu’ya bakıldığında bu geçiş dönemiyle ilgili soru işaretleri var. Atlı, "Bu çalışma paleotik döneme ait açığı kapattı. Ateşi bile bilmeyen insanın (homoerectus) Afrika’dan Avrupa’ya geçiş yolunda, Anadolu’ya ait bölümdeki soru işaretleri kalktı" diyor.
Niğde Göllü-dağ’da 1997 yılından beri süren kazıların amacı, ilk insanlara ait atölyeleri (işlik) bulmaktı. Kazı alanında atölyeler dışında, volkanların patlamasından sonra lavların hızlı soğumasıyla oluşan obsidyen taş buluntularına bolca ulaşıldı. Zaten Göllüdağ ve çevresinin obsidyen açısından zengin olduğu tahmin ediliyordu. Obsidyen taşı, tarih öncesi yerleşmelerin çoğunda var. Fakat Yakındoğu’da en çok Anadolu bölgesinde rastlanıyor. Eski insanlar hammaddeyi kullandıkları gibi ticaretini de yapmışlar. Buradaki obsidyen malzeme bolluğu, kazı alanının ticaret merkezi olduğunu düşündürüyor.
Göllüdağ’da tarih öncesi buluntulardan obsidyen dışında bir buluntuya ulaşılması oldukça zor. Çünkü Göllüdağ volkanik ve asitli bir yapıya sahip. Asit topraktaki organik maddeleri yok ediyor. Fakat 2000 yılında meydana gelen erozyon, kazı alanında derin bir vadi açılmasına neden olmuş. Ve vadide bir taşın altında kalarak fosilleşmiş bir at çene kemiğine ulaşılmış. Henüz bir benzeri bulunmayan kemik, atgillerin atası olarak tanımlanıyor. Bu buluntuyla birlikte kazı çalışmaları da hızlanmış.
NEOLİTİK ATÖLYE
Nur Balkan Atlı, kazı çalışmalarını şöyle özetliyor: "Göllüdağ kazısında bulunan ’Neolitik Atölye’ MÖ 8 bine tarihleniyor. Burası ilk insanların taş yonttukları ve ürünlerini ihraç ettikleri alan. Göllüdağ’da ürettikleri ürünlere Kıbrıs ve Suriye’nin kuzeyinde rastladık. Bu ürünleri üretenler dışında dağıtan insanlar olduğunu da düşünüyoruz. Bu bize MÖ 8 bin yıllarında sosyal açıdan gelişmiş ve iş bölümü olan bir toplum olduğunu gösteriyor. O tarihler için daha önceden bu şekilde düşünmüyorduk, düşüncelerimiz değişti."
İlk insanın Afrika’dan çıkıp Avrupa’ya gittiği düşünülüyor. Kitaplarda Anadolu’ya bakıldığında bu geçiş dönemiyle ilgili soru işaretleri var. Atlı, "Bu çalışma paleotik döneme ait açığı kapattı. Ateşi bile bilmeyen insanın (homoerectus) Afrika’dan Avrupa’ya geçiş yolunda, Anadolu’ya ait bölümdeki soru işaretleri kalktı" diyor.