Çat Vadisi’nde kumar çiçeğinin peşinde

Doğu Karadeniz’in en özel vadilerinden biri olan Fırtına Vadisi’nde baharın tüm coşkusunu gözlemlemek mümkün. Şimdilerde envai çeşit çiçeğin yamaçlara yayıldığını, meyve ağaçlarının çiçeklendiğini, ağaçların delicesine yeşerdiğini, derenin eriyen karlarla depreştiğini görmek bambaşka bir his veriyor insana. Bu bahar coşkusunu katmerlendiren tabiat varlıklarından biri de hiç şüphesiz kumar çiçekleri.

Kumar çiçeğinin Karadeniz bölgesindeki türleri, baharda Karadeniz dağlarını renk cümbüşüne büründürür. Türkiye’de doğal olarak 6 kumar türü bulunmaktadır. Genel olarak nemli, yağışlı ve serin iklime sahip ortamları sevdiğinden, çoğunlukla Karadeniz Bölgesi’nde, başta da Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yayılır.

BALI AĞULU

Çat, Çamlıhemşin’den 25 kilometre uzaklıkta geniş bir vadidir. Her bir yamacında şimdilerde özellikle kumarların iki bilinen türünün yayılması gözlemlenebilir. Bunlardan biri bilimsel ismiyle Rhododendron ponticum, yani kara kumardır. Kara kumarlar genellikle 3-4 metre boylarda çalı, bazen de 5-6 metre, her dem yeşil küçük bir ağaç türü. Yaprakları deri gibi sert, geniş şerit ya da elips şekilde, tam kenarlı, üst yüzü parlak yeşil, alt yüzü ise soluk mat yeşil olan kara kumarların her iki yüzü de tüysüzdür.

Çiçekleri teker teker değil, bileşik salkım halinde oluşan kara kumarların taç yaprakları ise huni gibi birleşik, mor, pembe, bazen de leylak kırmızısı renginde olur. Genellikle de mayıs ve haziranda çiçeklenir. Kara kumarların çiçeklerinden elde edilen ballardan fazlaca tüketildiğinde ise tehlike çanları çalıyor demektir. Çünkü çiçeklerinin nektarlarında “erikolin ve andromedotoksin glikozitleri” olduğundan, bu çiçekleri ziyaret eden arıların yaptığı bal zehir etkisi yaratıyor. O nedenle çiçeklere bölgede zehir anlamında “ağu” deniyor.

SARISI KIŞIN YAPRAK DÖKÜYOR

Kumarlar içinde en geniş yayılıştaki iki türden birisi olan kara kumarlar özellikle Çat Vadisi gibi ladin, kayın ve göknar ormanları altında yaygın olarak bulunuyor. Genellikle karayemiş, ayı üzümleri (hencoyik ve mehovah), çobanpüskülü ve böğürtlenlerle birlikte yoğun ve diri bir bitki örtüsü oluşturuyor. Kara kumarların dik ve ormansız alanlarda toprak erozyonunu önlemekte çok başarılı sonuçlar verdiği de biliniyor. Çat Vadisi’nin göze çarpan bir diğer kumar çeşidi de Çamlıhemşin’de eğri çiçeği denilen Rhododendron luteum’dur. Türkiye’nin kışın yaprağını döken tek kumar türü olan eğriler, en çok 3-4 metre boylarda, bazen de yerde sürünen, sık dallı bir çalı türüdür. Yaprakları değişik boyut ve şekillerde, genellikle şerit ya da mızrak gibi, kenarı ise ince dişlidir. Ayrıca genç sürgünleri salgılı tüylüdür. Sarı ve keskin kokulu çiçekleri mayısta açar. Çiçeğin sapı, yumurtalığı, çanak ve taç yaprakları salgılı tüylü. Ayrıca çiçekleri çok zehirli.
Şimdi kumar mevsimidir, dağların renk cümbüşüne şahit olmak için geç kalmamak lazım.

YÜKSEKLERİN FARKLI GÜZELLERİ

Kaçkar Dağları’nın yüksek kesimlerinde kumar türleri değişiklik gösterir. Dağ kumarları 50 santimetre ila bir metre boylarında, her dem yeşil, bodur, yaprakları deri gibi sert, dar elips şekilde, her iki uca doğru daralan yapıdadır. Çiçekleri gül pembesi ya da şarap kırmızısı renginde, 8-10 tanesi bir arada şemsiye gibi salkımlardan oluş türüne yörede kızıl kumar adı verilir.

Çiçeklerinin açık pembe ya da beyaz üzerinde yeşil beneklerin bulunması ile kızıl kumardan kolayca ayrılan beyaz kumarlar Kavrun, Ambarlı gibi yaylalarda görülür. Kara kumarla dağ kumarının doğal melezi, 1700-2400 metre arasında yetişen melez kumarlar da kumarın diğer çeşitleri arasında yer alır. Bu kumar türlerinin hepsinin vadide örneğini bulmak mümkündür.