Beş soruda Kore krizi
Güncelleme Tarihi:
Kuzey Kore’nin genç lideri Kim Jong Un, başta ABD olmak üzere çevre ülkelere ‘nükleer tehditte’ bulunurken, Washington hayalet bombardıman uçaklarından sonra radar düzenekli savaş gemilerini bölgeye sevk ederek yanıt verdi. Rusya, “Küçük hesaplar yüzünden büyük savaş çıkarmayın” diye uyarırken BM Genel Sekreteri, “Nükleer tehditler oyun değil” diye uyardı.
PASİFİK bölgesinde tansiyonun yükselmesine neden olan Kuzey Kore krizini şu beş soruda özetlemek mümkün:
* Kuzey Kore’yi yaratan savaş neden patlak verdi?
1950 yılında Sovyet Rusya ile ABD; Soğuk Savaş’ın savaşın ilk sıcak temasını Kore Yarımadası’nda yaşadı. Türkiye’nin de ABD’nin yanında yer aldığı savaş 1953 yılına kadar sürdü ve Güney ile Kuzey olmak üzere iki Kore’nin oluşmasıyla tamamlandı. Savaşın nedenlerinden biri de Rusya’nın Kore’de bulduğu 26 milyon ton uranyum madeni rezerviydi.
* Kuzey Kore nükleer silah reaktörleri ne zaman kuruldu?
Savaşın ardından K.Kore ile ittifak kuran Sovyet Rusya, Yongbyon nükleer araştırmalar merkezini kurdu. Bir yıl sonra burada 2 megavat gücündeki Rus yapımı IRT-2000 nükleer reaktör çalıştırıldı. İki nükleer reaktörün daha temelini atan Kuzey Kore, 1985 yılında nükleer silahların yayılması anlaşmasının altına da imza attı.
* İlk nükleer kriz ne zaman patlak verdi?
Kuzey Kore’nin nükleer silahlar anlaşmasını imzalamasından kısa süre sonra Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) uzmanları, 1985 yılında beyan edilmemiş yeni bir reaktör keşfetti. Bunun üzerine Pyongyang’ın dünyayı kandırmaya çalıştığını savunan ABD, oyunun arkasında Sovyet Rusya’nın olduğunu söylemeye başladı.
* Krizin aşılması için neler yapıldı?
Sancılı restleşmelerle geçen 10 yıllık görüşmeler sonunda 21 Ekim 1994 tarihinde ABD ile K.Kore arasında nükleer krize çözüm umudu veren çerçeve anlaşması yapıldı. Bu anlaşmaya göre K.Kore tüm nükleer tesislerini UAEK denetimine açıyor, silah amaçlı plütonyum zenginleştirilmesine son veriyordu. Bunun karşılığında ABD her yıl Komünist rejime enerji ihtiyacını karşılanması için 500 bin ton petrol ürünü hibesi yapacaktı. 1999 yılı ortalarına kadar uygulanan bu mutabakat ABD’nin petrol vanasını kapatmasıyla yeniden dalaşa dönüşüverdi.
2002 yılında K.Kore, nükleer silahların yayılmasını önleme anlaşmasından çıkışını ilan etti. 2005 yılında ise nükleer güç olduğunu duyurdu. Kuzey Kore ilk nükleer silah denemesini 9 Ekim 2006 yılında 15 kilotonluk bombayla gerçekleştirdi. İkinci atom bombası ise 12 Şubat 2013’te patlatıldı.
* Son kriz niye çıktı?
Dmitriy Medvedev’in Rusya Devlet Başkanı olduğu dönemde Moskova baba Kim Jong İl ile temasa geçerek arabulucu girişimi başlattı. K.Kore krizinden çıkış yolları bulunması için Rusya, ABD, Çin, K.Kore, G. Kore ve Japonya’nın katılımıyla temas grubu kuruldu. 2011 yılında tahta geçen Kim’in oğlu Kim Jong Un da hem içe hem dışa gözdağı vermek için tehditlere devam etti. Nükleer silah denemelerini cezalandırmak için 7 Mart 2013’te BM Güvenlik Konseyi, Rusya’nın da ‘Evet’ dediği yaptırım paketini kabul etti. Kuzey Kore dün silah yapımında kullanılan plütonyumun işlenmesi için Yongbyon reaktörünü tekrar çalıştıracağını açıkladı. BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon, “Nükleer tehditler, oyun değil. Hali hazırdaki kriz fazla ileri gitti” diye uyardı.