Dünyanın gözü bugünkü NATO zirvesinde

Almanya’da Bild gazetesi, “Türkiye, NATO’yu yardıma çağırıyor” ifadesini kullanırken, Der Tagesspiegel gazetesi de şöyle yazdı: “Her şey mümkün. Türkiye ile Suriye arasındaki kriz giderek büyüyor. Türkiye, NATO’yu toplantıya çağırdı. Askeri bir intikam da gündemde olabilir. Tepkinin zamanı ve nasıl olacağına Türkiye karar verecek.” ABD’den New York Times gazetesi, Türkiye’nin NATO Kurucu Antlaşması’nın 5. Maddesi’ne değil, 4. Maddesi’ne atıfta bulunarak toplantı talep ettiğini vurguladı.

Kınama bekleniyor

NATO üyesi 28 ülkenin büyükelçileri Türkiye’nin talebiyle bugün TSİ 11.00’de Suriye gündemiyle toplanacak. Türk tarafı, toplantıda Suriye’nin düşürdüğü askeri uçakla ilgili müttefiklerine detaylı bilgi verecek ve atılacak cevabi adımlarla ilgili görüş  alışverişinde bulunacak. Toplantının ardından NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen’in Suriye’yi kınayan, yükümlülükleri konusunda uyaran ve Türkiye’ye destek veren bir açıklama yapması bekleniyor.

Şimdilik 4’üncü madde

AP’ye konuşan ve adını vermeyen bir NATO yetkilisi “Savaşı konuşmuyoruz, Suriye’ye baskıyı sürdürüceğiz ve nefes almasına fırsat vermeyeceğiz” dedi. Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç da NATO Konseyi’ni Kuzey Atlantik Antlaşması’nın 4’üncü maddesi kapsamında toplantıya davet ettiklerini, şimdilik 5’inci madde ile ilgili bir davette bulunmadıklarını söyledi. Arınç, şunları kaydetti: “4’üncü madde, müttefiklerden herhangi birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı veya güvenliğinin tehdit edilmesi durumunda, müttefik ülkeler istişarelerde bulunurlar hükmünü içermektedir. Yapılacak toplantı bu bakımdan bir istişare niteliğindedir. Şimdilik 5’inci maddeden bir davette bulunmadık. Ancak Türkiye, uluslararası sularda silahsız bir şekilde seyreden uçağımıza yönelik bu saldırgan eylem karşısında, uluslararası hukuktan kaynaklanan tüm haklarını mahfuz tutarak hareket edecek, gerekli mukabil önlemleri kararlılıkla alacaktır.”

4. Madde, güvenliğinin tehlikede olduğunu değerlendiren bir üyenin diğer müttefiklerini istişareye çağırmasını içeriyor. “NATO’nun kalbi” diye tanımlanan beşinci madde ise bir üyeye karşı yapılan silahlı saldırının tüm üyelere yapılmış sayılacağını belirtiyor. 5. Madde’ye bir giriş niteliğindeki 4. Madde’yi son kullanan da yine Türkiye idi. Ankara, 2003 şubatında Irak’ın kuzeyinden gelen tehdit nedeniyle NATO ile istişarelerde bulunmuş, 5. Madde uygulanmasa da NATO Türkiye’nin güvenliğine destek niteliğinde bazı adımlar atmıştı.              �

İtidalli davranın

Avrupa Birliği üyesi 27 ülkenin dışişleri bakanları dün Lüksemburg’da Suriye krizini görüşmek üzere bir araya geldi. AB liderleri uçak krizi konusunda Suriye’yi kınadı. Kararda “Avrupa Birliği, Suriye’nin 22 Haziran’da kabul edilemez şekilde Türk uçağını düşürmesini kınar. Olaydan etkilenen havacıların ailelerinin acısını paylaşır ve Türkiye’nin ölçülü ve sorumlu ilk tepkisini över” denirken itidalin elden bırakılmaması çağrısı da yapıldı.

• AB Dışişleri Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton: Olanlar nedeniyle ve kayıp iki pilotun ailesi konusunda çok endişeliyiz. Türkiye’nin vereceği cevapta itidalli davranmasını beklediğimiz aşikar.
• Hollanda Dışişleri Bakanı Uri Rosenthal: Yaşananlar çok ciddi ama müdahalede bulunmayacağız.
• İtalya Dışişleri Bakanı Giulio Terzi: Libya’ya yapılan tarzdaki müdahaleyi, ihtimal dışı tutuyorum.
• Almanya Dışişleri Bakanı Guido Westerwelle: (Suriye’de) Siyasi çözüm için çalışmayı sürdürmenin önemli olduğunu düşünüyorum.
• Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius: Türk uçağının düşürülmesi kabul edilemez.
• İspanya Dışişleri Bakanlığı: Bu kabul edilmez bir kazadır ve Suriye’deki krizin barışçıl çözümüne yardımcı olmamaktadır. İspanyol hükümeti, Suriye’nin bu höşgörülemez tavrının sonuçlarını üstlenmesi için uluslararası toplumun sunduğu tüm hukuki yolların işlemesine çalışacaktır.

İİT: Askıya alalım

İslam İşbirliği Teşkilatı dışişleri bakanları ise Suudi Arabistan’ın Ciddi kentinde yapılan toplantıda Türk uçağını düşüren Suriye’yi kınadı ve Şam’ın İİT üyeliğinin askıya alınması çağrısında bulundu.

Gerginliğin artması alarm verici

Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Aleksandır Gruşko, NATO’nun Suriye konusundaki gerginliği daha da artıracak ve 16 aydır devam eden krizin çözümü için harcanan uluslararası çabanın altını dinamitleyecek bir adım atmamasını umut ettiklerini söyledi. Rusya’nın NATO temsilcisi olması beklenen Gruşko, “Türkiye’nin NATO’ya 4. Madde için başvurması, Suriye çevresindeki gerginliğin artması olasılığı açısından son derece alarm verici” görüşünü savundu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de  Suriye’deki durumla ilgili olarak dış müdahalenin doğru bir yol olmayacağını söyledi. Ortadoğu turu kapsamında İsrail’de bulunan Putin, “Arap Baharı denen şeyin en başından beri Rusya şunu savunuyor: Demokratik değişimler medeni biçimde ve dış müdahale olmadan gerçekleşmelidir” dedi.      �

Dokunulmazlık hissi verecek

CNN’den Elise Labott’a konuşan çok sayıda NATO diplomatı, “NATO savaşmak istese, bu durum 5. Madde’ye başvurmak için iyi bir fırsat olurdu. Fakat şu anda Suriye ile askeri bir çatışmaya girmek için iştah yok” dedi. Hoover Enstitüsü’nden Fouad Ajami de CNN röportajında şunları söyledi: “Başbakan Tayyip Erdoğan yönelttiği tehditleri gerçekleştirmek zorunda. Şam’ın paçavra rejiminin bir Türk savaş uçağını düşürmesi Beşar Esad’a bir dokunulmazlık hissi verecek.”